Verlichting ideeën in de praktijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Verlichte ideeën in de praktijk

Lesvolgorde

• Huiswerk
• Herhaling
• Verlichte ideeën in de praktijk 
• Examenvragen blz. 138 de vragen 1 t/m 3

Leerdoelen

• Hoe de ideeën van Verlichte denkers werden uitgevoerd.
• Hoe de ideeën van de verlichte denkers en de reactie van de machthebbers zorgde voor een aantal democratische revoluties. 

Rede (ratio) tegenover empirisme

• Rationalisme stelt dat het verstand (ratio) van binnenuit de persoon zelf komt. Door zintuigelijke waarneming kan het menselijke denken waarnemen en redeneren wat iets is.

Bijvoorbeeld een tafel, het begrip tafel komt omdat men het begrip geleerd heeft, maar het herkennen komt van binnenuit en was al aanwezig in de mens zelf.

Rede (ratio) tegenover empirisme

Het empirisme stelt dat alle kennis gebaseerd is op (zintuiglijke) ervaring. Volgens het empirisme komt alle kennis van buitenaf. Je hebt dus geen kennis voor je geboorte. De kennis die je nu hebt is opgedaan uit experimenten en ervaringen.

Je hebt dus géén aangeboren kennis.

Voltaire

• Volk 18e eeuw te dom om politieke beslissingen te nemen.
• Verlicht vorst moet de goede beslissingen nemen voor het volk. (Frederik de Grote --> Pruisen, Keizer Joseph II --> Oostenrijk, Catharina de Grote --> Rusland.
• Voltaire --> katholieke kerk zorgde voor bijgeloof en intolerantie. Voltaire was een deïst. Vond dat kerk zich niet met bestuur moest bemoeien.

https:

Montesquieu

• Trias Politica
• Driemachtenleer
• Scheiding der machten (onafhankelijk van elkaar)
• Wetgevende macht, uitvoerende macht en rechterlijke macht.

John Locke

• Sociaal contract
• Vorst/bestuurder moest zich inzetten voor het volk.
• Voldeed hij niet, dan had het volk recht om hem af te zetten. 

Rousseau

• Voor sociaal contract
• Volkssoevereiniteit.
• Meerderheid bepaalt wat er in het land gebeurt

Frederik de Grote regeerde volgens de opvattingen van John Locke, maar was in zijn denken een tegenstander van de ideeën van Rousseau. Waarom was hij wel voor Locke, maar niet voor Rousseau?

Adam Smith

• Mens gedreven door eigenbelang (goed voor economie) 
• Onzichtbare hand die de economie leidde
• Vraag en aanbod
• Economische vrijheid
• Begin van het ontstaan van het liberalisme

Democratische revoluties

Amerika --> Wel belasting geen inspraak.

No taxation without representation.

 Engelse koning (tirannen aan de Theems).

Staatsvorm naar Montesquieu --> Trias Politica

Democratische revoluties

• Frankrijk standenmaatschappij
• Geestelijken en adel privileges (voorrechten), hoefden minder belasting betalen.
• Derde stand geen inspraak in bestuur wel belasting
• Frankrijk grote financiële problemen.
• Ergernis over standenmaatschappij en de hoge belastingen oorzaken Franse revolutie

Democratische revoluties

• Nederland, patriottenopstand
• Economisch ging het slecht met de Republiek.
• Verlies vierde Engelse Zeeoorlog (rampspoed voor de Republiek)
• Stadhouder en regenten verdeelden mooie baantjes (bestuur) onder elkaar.
• Uiteindelijk Bataafse revolutie.

Waarom is het logisch dat er vanuit de verlichting mensenrechten ontstonden

Scheiding kerk en staat

Tijdens de democratische revoluties ontstond er scheiding tussen kerk en staat.

Voor die tijd zag je bisschoppen van de kerk in het bestuur, dat was grotendeels voorbij.

Bij scheiding tussen kerk en staat bepaalt de kerk niet wat er in de staat geregeld wordt, omgekeerd laat de staat de kerken met rust (vrijheid van gosdienst)

Revolutie radicaliseert

• Frankrijk werd koninkrijk met grondwet (constitutionele monarchie).
• Koning word afgezet.
• Radicalen aan de macht (Jakobijnen). Koning onthoofd.
• Terreur (Robespierre).
• Na de terreur Napoleon aan de macht.
• Napoleon verlichte despoot
  
• Einde democratie, maar de standenmaatschappij kwam niet terug.
• Capaciteiten belangrijker dan afkomst.

Waaruit kun je concluderen dat Napoleon een verlicht vorst was?

Huiswerk

Maken examentraining blz. 138 en 139

Vragen 1 t/m 3