Paleis op de Dam

• Kcv
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paleis op de dam

1. Welke elementen en vormen uit de Griekse en Romeinse bouwkunst herken je aan de voorgevel? 

Welke elementen en vormen uit de Griekse en Romeinse bouwkunst herken je aan de voorgevel?

tympaan

Het tympanon op de voorgevel

Het tympanon aan de voorgevel

Bekijk de vrouw in het midden, de dieren aan haar voeten en de god aan haar linkerzij.

De vrouw in het midden heeft in haar
rechterhand een olijftak; wat heeft ze in
haar linkerhand en wat op haar hoofd?

wie of wat stelt ze dus voor?

Welke Romeinse god kun je links van haar (voor de lezer/kijker) identificeren? Waaraan? Waarover heerst hij?

Welke dieren liggen voor haar voeten? Wat symboliseren zij?

Bekijk de dieren op het fronton

Welke soorten dieren herken je op het reliëf? Wat hebben ze met elkaar gemeen?

De zeenimfen dragen laurierkransen. Wat doen ze daarmee?

De zeenimfen dragen laurierkransen. Wat doen ze daarmee?

Triton (Oudgrieks: Τρίτων) is een god uit de Griekse mythologie. Hij wordt meestal voorgesteld met het hoofd en de romp van een man en de staart van een vis.  Hij was een soort koning van de zee, die samen regeerde met verscheidene van zijn broers onder het waakzame oog van zijn vader Poseidon.

 Hij reed over het water met paarden en zeemonsters en blies op de kinkhoorn .

Waarom blaast hij op die hoorn?

1. Om de zeeen te bedaren
2. Om iemand te loven
3. Voor de lol
4. Als strijdsignaal.

Wat stelt dit reliëf dus voor?

De macht van Amsterdam kan alleen bestaan, als Amsterdam goed bestuurd wordt. Wat goed bestuur inhoudt, wordt vele malen in de versieringen aan de bestuurders en de burgers duidelijk gemaakt. Aan de buitenkant bijvoorbeeld door de beelden die op de tympana staan. Op de top en aan de zijkanten van het tympanon aan de voorgevel staan drie beelden. Het zijn personificaties van abstracte begrippen. 

De centrale plaats neemt Vrede (Pax) in.

 Pax wordt geflankeerd door (voor de lezer/kijker rechts) de Voorzichtigheid of Wijsheid (Prudentia) en (links) de Gerechtigheid (Iustitia). 

De eerste, Pax, is geen deugd, maar het gevolg van de twee deugden Prudentia en Iustitia; zij zijn twee van de vier kardinale deugden.

De drie beelden houden ieder twee passende attributen in hun handen. Maak de juiste combinaties met wat ze symboliseren

voorzichtigheid

vrede

gods alwetendheid

handel

gerechtigheid

zelfkennis

spiegel

slang

olijftak

stralend oog

weegschaal

caduceus (staf van Mercurius)

Naar welke vrede verwijst het beeld van de Vrede hier?

1. De vrede van Utrecht
2. De vrede van Munster
3. de vrede van Versailles
4. de vrede van Breda

Op dit reliëf brengen de toen bekende werelddelen hun schatten naar de stad Amsterdam, de stedemaagd in het midden. Zij is herkenbaar aan het koggeschip achter haar, dat vroeger stond afgebeeld in het wapen van Amsterdam. 

Hoe wordt in de afbeelding van de
stedemaagd duidelijk gemaakt dat
Amsterdam met haar handel de
wereld beheerst?

Handel betekende voor die tijd vooral de handel op zee. Voor de voeten van de maagd liggen twee watergoden, herkenbaar aan een kruik waar water uitstroomt. De ene stelt het IJ voor; welke rivier zal de andere god voorstellen?

Europa (met hoorn des overvloeds) : een paard (en twee koeien, niet afgebeeld)

Amerika: geen dieren, maar een mens (slaaf?) met een verentooi

Azie: een kameel en een krokodil

Afrika: een papagaai, leeuw, olifant, aapje

Op de top van de tympaan van de achtergevel staat Atlas.

Waarom wordt Atlas beschouwd en afgebeeld als degene die de hemel torst?

Atlas wordt geflankeerd door Gematigdheid (Temperantia) en Waakzaamheid (Vigilantia). Oorspronkelijk was in plaats van de waakzaamheid de kracht (Fortitudo) gepland. Gematigdheid en kracht zijn de twee andere kardinale deugden. De attributen die Gematigdheid en Waakzaamheid bij zich dragen zijn: een toom of teugel (om de lusten in te tomen) een brandende toorts of fakkel, een boek en een kraaiende haan.

Tekst

Temperantia

Vigilantia

Waarom staan juist deze de vier beelden (Temperantia - Vigilantia - Iustitia - Prudentia) op de tympana van de voor- en achtergevel?

Deel twee: het interieur

De beeldenzaal boven het toegangsportaal. De stedemaagd heeft in haar linkerhand (gestileerde) palmbladeren. Welke andere attributen herken je, naast en boven haar en in haar rechterhand?

adelaar met keizerskroon

een kroon van torens en stadsmuren

palmbladeren

leeuwen

kracht

(goddelijk/keizerlijk) gezag

beloning voor verdiensten

heerschappij over land

De vrouw rechts van de stedemaagd is een Griekse godin. Achter haar staat een schild met slangen. 

Bekijk ook de kindjes goed.

Welke godin is dit? Wat symboliseert zij?

Hoe komt Medusa aan haar slangenhaar en de godin aan de slangen op haar schild?

Wat dragen de kinderen?

Hiernaast een prent van de beeldengroep aande andere kant van de Burgerzaal, boven de ingang van de Schepenkamer. Bekijk de vrouw in het midden.

Wat heeft zij in haar hand en wie is zij dus?

Onder de weegschaal bevindt zich Hebzucht, weergegeven als een uitgemergelde vrouw. 

Met haar voet vertrapt Iustitia Hebzucht., een man met ezelsoren. Als je nog niet weet wie Midas is, kijk dan het volgende filmpje..

Let ook op de figuren helemaal links en helemaal rechts.

Leg uit wie hij is, waarom hij voor deze personificatie wordt gebruikt

hoe komt hij aan zijn ezelsoren ?

Helemaal rechts zit een vrouw met een roedenbundel, ketens en een knieverbrijzelaar. Wat zou zij symboliseren?

De beeldengroep staat (niet voor niets) boven de deuren van de Schepenkamer. Wat zou de taak van de schepenen zijn geweest?

1. dagelijks bestuur
2. rechtspraak
3. politiedienst
4. onderwijs

Boven de deur stond ooit: Audi et alteram partem. Leg uit wat dat betekent.