Vragers & Aanbieders H3. Vraag en aanbod

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 3 Vraag en aanbod

Vraaglijn

Verandering langs de vraaglijn

Verschuiving van de vraaglijn

Consumentensurplus

Aanbodlijn

Verandering langs  aanbodlijn

Verschuiving van aanbodlijn

Producentensurplus

Vraag naar frikandellen is afhankelijk van

• Prijs.                          Als prijs daalt stijgt de vraag
• Inkomen                 Als inkomen stijgt, stijgt de vraag
• Bevolking               Als bevolking stijgt, stijgt de vraag
• Prijs substitutiegoed, kroket duurder, stijgt vraag naar frikandel
• Prijs complementair goed, curry goedkoper, stijgt vraag naar frikandel
• Als voorkeur voor frikandel stijgt, stijgt de vraag

Vraagfunctie

Wat is het verband tussen de prijs (P = oorzaak)

en de gevraagde hoeveelheid (Qv = gevolg)?

Dit is een negatief verband omdat als de prijs (P)

daalt, de gevraagde hoeveelheid (Qv) stijgt en als de

prijs (P) stijgt, de gevraagde hoeveelheid (Qv) daalt.

Vraagfunctie: Qv = -20P + 324

Let op: hoeveelheid (Q) op de horizontale as,

               en de prijs (P) op de verticale as!

Betalingsbereidheid

 Maximumprijs die je wilt betalen

Consumentensurplus

Stel je de vraaglijn rechts voor en de prijs van het

product is € 12,50. Jan is bereid € 20 te betalen.

Consumentensurplus = € 20 - € 12,50 = € 7,50

Dus:  betalingsbereidheid - prijs

Wanneer we al deze individuele 

meevallers bij elkaar optellen, vinden we het

consumentensurplus. Hoe groter het surplus, hoe

groter de welvaart.

Consumentensurplus uitrekenen:

Basis X hoogte X 0,5

50.000 X (160 - 60)  X 0,5 = € 2.500.000

Verschuiving langs en van de vraaglijn

• Verschuiving langs de vraaglijn: 

als de prijs (p) verandert van een 

product

• Verschuiving van de vraaglijn 

(zie figuur rechts):
als er bij dezelfde prijzen meer of minder vraag is

1

1

2

2

Oorzaken verschuiving van de vraaglijn

1. stand van de economie
   
2. inkomen (van de consumenten)
   
3. bevolkingsomvang (aantal consumenten)
   
4. behoefte (voorkeur van de consumenten)
   
5. prijzen van substitutie (vervangende) goederen
   
6. prijzen van complementaire (aanvullende) goederen
   
7. wettelijke bepalingen (zoals subsidies)
8. incidentele factoren (zoals terrorisme, epidemie of ramp)

Maken 3.7

Antwoorden

Prijs stijgt. Beweging langs de lijn. Niet van de lijn

Prijs daalt. Beweging langs de lijn. Niet van de lijn

De vraagfunctie van een treinreis Buitenpost - Amsterdam luidt Qv = -0,5P + 50 (met Qv in 1.000 per maand).
Hoeveel vragers zijn er bij een prijs van € 20?

1. 30.000
2. 40.000
3. 50.000
4. 60.000

Door welke van de volgende veranderingen verschuift de vraaglijn van Coca-Cola niet?

1. het inkomen van consumenten stijgt
2. de prijs van Coca-Cola daalt
3. de behoefte aan cola daalt
4. de prijs van 7-up stijgt

Als het aantal kopers van wasmachines toeneemt, verschuift de vraaglijn van wasmachines ...

1. naar rechts
2. naar links
3. niet

Lestaak

Maken tot en met 3.14

5 minuten werken, zachtjes overleg

8 minuten in stilte

Opgave 3.6     A

Vraagfunctie vlucht Eindhoven - Antalya: Qv = -0,9P + 450

a. Bereken het aantal tickets bij een prijs van € 0 en € 400.

• Qv (P = 0) = -0,9 x € 0 + 450 = 450  tickets               
• Qv (P = 400) = -0,9 x € 400 + 450 = 90  tickets

Opgave 3.6   B

Tekenen lijn:

1) twee getallen voor P invullen, uitrekenen welke Q waarde daarbij hoort

P = 0, Q = 450           P = 400, Q = 90

2) Voor P en voor Q nul invullen

P = 0, Q = 450   

Q = 0 --> 0 = -0,9 P + 450     

-0,9 P + 450 = 0

-0,9 P = - 450

P = -450/ -0,9 = 500

Tweede punt:    P = 500, Q = 0

Opgave 3.6   C,D

Qv (P = 100) = -0,9 x € 100 + 450 = 360 tickets

Opgave 3.6 E en F

Vraagfunctie vlucht Eindhoven - Antalya: Qv = -0,9P + 450

e. Welke prijs moet de maatschappij vaststellen om 2 vliegtuigen met 189 passagiers te vullen?

2 X 189 = 378 tickets

Qv = 378 =>                  -0,9P + 450 = 378

                                                  - 450         - 450

                                              -0,9P = -72  

                                                   P =  -72/ -0,9 = € 80

f. Daalt door de prijsverlaging van € 100 naar € 80 ook de omzet?

Omzet = p x q = > 360 x € 100 = € 36.000 naar 378 x € 80 = € 30.240 => omzetdaling! 

Aanbodfunctie en lijn

Wat is het verband tussen de prijs (P = oorzaak)

en de aangeboden hoeveelheid (Qa = gevolg)?

Dit is een positief verband omdat als de prijs (P)

daalt, de aangeboden hoeveelheid (Qa) daalt en als de

prijs (P) stijgt, de aangeboden hoeveelheid (Qa) stijgt.

Aanbodfunctie: Qa = 5P - 25

Let op: hoeveelheid (Q) op de horizontale as,

               en de prijs (P) op de verticale as!

Qa

Aanbod (Qa) is afhankelijk van

1. prijs (p)                          Als prijs stijgt, stijgt het aanbod
2. aantal aanbieders    Als aantal aanbieder stijgt, stijgt het aanbod
   
3. kosten                            Als kosten stijgen, daalt het aanbod
4. wettelijke bepalingen (zoals heffingen)   Als heffing stijgt, daalt 't aanbod
5. innovatie                     Door techniek tegen lagere kosten kunnen maken,                                                  aanbod stijgt

Verschuiving langs en van de aanbodlijn

• Verschuiving langs de aanbodlijn: prijs (p)
• Verschuiving van de aanbodlijn (zie figuur rechts):

1. aantal aanbieders
   
2. kosten
   
3. wettelijke bepalingen (zoals heffingen)
   
4. innovatie

1

1

2

2

Aanbodfunctie (tekenen)

Teken de aanbodfunctie: Qa = 5P - 25

• Assenstelsel, horizontale en verticale as?
• Q (hoeveelheid) altijd op de horizontale as!
• P (prijs) altijd op de verticale as!
• Wat je nodig om een (rechte) lijn te tekenen?

• Punt 1: vul 0 in voor Qa, en bereken P!
• 0 = 5P - 25 => 5P = 25 => P = 25 / 5 => P =  € 5          (0; 5)
• Punt 2. vul een grotere P in dan bij punt 1, en bereken Qa!
• Qa (P=20) = 5 x € 20 - 25 = 75                                          (75; 20)

Producentensurplus

Bereken o.b.v. de figuur het producentensurplus.

• oppervlakte groene driehoek (producentensurplus)
• verticaal prijs (p) = € 25 - € 10 = € 15
• horizontaal hoeveelheid (q) = 30 - 0 = 30
• producentensurplus = € 15 x 30 x 0,5 = € 225

Bereken o.b.v. de figuur het totale surplus.

• oppervlakte oranje driehoek (consumentensurplus)
• verticaal prijs (p) = € 50 - € 25 = € 25
  
• horizontaal hoeveelheid (q) = 30 - 0 = 30
  
• consumentensurplus = € 25 x 30 x 0,5 = € 375
• totale surplus = producentensurplus + consumentensurplus =  € 225 + € 375 = € 600

Marktevenwicht

  - evenwichtsprijs = € 13,89
  - evenwichtshoeveelheid = 44,44

1. bereken de omzet in het evenwicht

• omzet = p x q = € 13,89 x 44,44 = € 617,27

Welke variabele staat op de verticale as bij een aanbodlijn?

1. prijs (p)
2. hoeveelheid (q)

De aanbodfunctie van elektrische fietsen in Nederland luidt Qa = 2P - 2000 (met Qa in 1.000 stuks per jaar). Bij welke prijs worden er 1 miljoen per jaar aangeboden?

1. € 1.000
2. € 1.500
3. € 2.000
4. € 2.500

Als de overheid door de nieuwe klimaatdoelen de accijns op benzine verhoogd, verschuift de aanbodlijn van benzine ...

1. naar rechts
2. naar links
3. niet

Voor een markt gelden de volgende vraag en aanbod functie Qv = -2P + 80 en Qa = 4P - 40. Bereken de evenwichtshoeveelheid

1. 20
2. 30
3. 40
4. 60

Lestaak

Maken tot en met 3.14

5 minuten werken, zachtjes overleg

8 minuten in stilte

Verschuiving aanbodlijn links

• Aantal aanbieders daalt
• Kosten productie stijgen
• Stijging heffing (belasting)

Verschuiving aanbodlijn rechts

• Aantal aanbieders stijgt
• Kosten productie dalen
• Innovatie (meer aanbieden tegen zelfde kosten)
• Subsidie

Maken

Opgave 3.16

Nakijken

Opgave 3.16

Op een bepaalde vliegroute gelden de volgende functies:

 Qv = -0,5P + 80    &    Qa = P - 40 (met Q x 1.000)

a. Teken de vraag en -aanbodlijn geef de evenwichtsprijs en -hoeveelheid op de assen aan.

Opgave 3.16

Vliegroute: Qv = -0,5P + 80    &    Qa = P - 40 (met Q x 1.000)

b. Bereken de evenwichtsprijs.

• Qv  = Qa => -0,5P + 80 = P - 40 => -1,5P = -120 => P = € 80

c. Bereken de bijbehorende marktafzet en -omzet.

• marktafzet = Qv (P = € 80) = (-0,5 x € 80 + 80 ) x 1.000 = 40.000  tickets
• marktomzet = p x q = € 80 x 40.000 = € 3.200.000

d. Arceer het producentensurplus.

e. Arceer het consumentensurplus

Opgave 3.16 (vervolg)

f. De overheid besluit een belastingheffing van € 6 per ticket,

    hoe verschuift de aanbodlijn?

• de aanbodlijn verschuift naar links (boven), minder aanbod bij dezelfde prijs

• Toelichting: Omdat de kosten per product toenemen, neemt de winstmarge (per product) af en zal het aanbod bij elke prijs / dezelfde prijs / zonder prijsverandering minder worden. De aanbodlijn verschuift daardoor naar links.

g. Door de heffing verandert de aanbodlijn in Qa = P - 46. Bereken de nieuwe evenwichtsprijs.

• Qv = Qa => -0,5P + 80 = P - 46 => -1,5P = -126 => P = € 84

Opgave 3.16 (vervolg)

h. Bereken het aantal tickets dat bij de nieuwe prijs wordt gevraagd en aangeboden.

• Qv (P = € 84) = (-0,5 x € 84 + 80 ) x 1.000 = 38.000 tickets

i. Bereken de opbrengst voor de overheid.

• Opbrengst overheid = € 6 x 38.000 = € 228.000 

j. Bereken hoeveel procent van de heffing is doorberekend aan de consument.

• De prijs is gestegen van € 80 naar € 84, de heffing is € 6, dus 4/6 × 100% = 66,7%

Opgave 3.16 (vervolg)

k. Wordt het totale surplus groter of kleiner door de heffing?

• Het totale surplus wordt kleiner.
• Als de aanbodlijn naar links (boven) verschuift, wordt zowel de driehoek van het consumentensurplus als de driehoek van het producentensurplus kleiner.

Wordt de totale welvaart groter of kleiner?

• Dat is de vraag hoe goed de overheid de heffing weer besteedt in de economie.

In stilte lezen en maken

Bladzijde 44 'volledige mededinging

Maken 3.17 en 3.18

Markt van volledige mededinging

• Veel aanbieders
• Homogeen product--> product is in ogen van consument identiek --> laagste prijs komt tot stand
• Transparante markt --> alle informatie is beschikbaar
• Vrije toetreding

Marktmechanisme

Stel prijs is € 8. 

Aanbod is dan 9. 

Vraag is 2. Aanbodoverschot. De prijs moet zakken.

Prijs wordt € 6

Vraag en aanbod komt in evenwicht

Aanbod

Vraag

Marktmechanisme

Stel prijs is € 4. 

Aanbod is dan 3. 

Vraag is 10. Vraagoverschot

Prijs moet stijgen.

Prijs wordt € 6

Vraag en aanbod komt in evenwicht

Vraag

Aanbod

Surplus is welvaart 

Totaal van consumentensurplus en producentensurplus 

= totaal surplus = welvaart

Echter productie van tuinmeubelen --> ontbossing, verdwijnen diersoorten.

Negatieve effecten van productie