differentiëren

• Studielessen
• Beroepsopleiding

Differentiëren 

Omgaan met verschillen tussen leerlingen

Differentiatie in het onderwijs is:

De manier waarop een docent bewust, positief en planmatig omgaat met de cognitieve, metacognitieve, motivationele en culturele verschillen tussen lerenden en daarop zijn of haar onderwijs afstemt. 

Definitie

Lerenden verschillen van elkaar in:

• hoeveelheid en soort cognitieve vermogens

• interesses
• leervoorkeuren 
• achtergronden  
• ervaringen

                            wat een lerende kan leren,

                            het tempo waarin hij leert en

                            de ondersteuning die hij nodig heeft om

                            goed te leren

 Verschillen

verschillen hebben invloed op: pijlen

Aandacht voor verschillen en individuele kenmerken:

                verbetert het leerproces en

                bevordert de motivatie van leerlingen.   

Resultaat

Bij convergente differentiatie is er: 

      een minimumdoel voor de hele groep                      klassikale instructie voor alle leerlingen.                  daarna wordt de leerstof zelfstandig 

      verwerkt.

      In die tijd kan de docent verlengde 

      instructie geven aan minder sterke leerlingen

      Voor de sterkere leerlingen is er

      verdiepingsstof. 

convergente differentiatie

Bij convergente differentiatie is de klas in drie niveaus verdeeld: een minimumniveau, een basisniveau en een hoger niveau.

            

        De docent legt uit

        doet voor

        oefent eerst samen met 

        de leerlingen                    

        daarna oefenen ze 

        zelfstandig.  

 

convergente differentiatie

De docent is de organisator van het bereiken van een gemeenschappelijk doel.

Bij divergente differentiatie ligt de focus op de individuele leerling. 

         Leerlingen doorlopen een eigen leerroute             met passende doelen (elke leerling heeft               een ander leerdoel 

         instructies en 

         begeleiding. 

          

 

divergente differentiatie

De docent is begeleider van het

leerproces van de leerlingen

Bij differentiëren breng je binnen een (heterogene) klas bewust, en doelgericht verschillen aan in: 

                      instructie

                      leertijd of

                      leerstof

                      toetsing

                       

Doel:            het grootst mogelijke                                               leerrendement voor elke lerende. 

 

Bewust en planmatig

BHV-model

• Basisstof
• Herhalingsstof
• Verrijkingsstof

• De leraar bepaalt vooraf welke kennis en vaardigheden  alle leerlingen moeten beheersen,nadat bepaalde stof aan bod is gekomen. Deze stof wordt de basisstof genoemd. 
• Na het behandelen vandeze basisstof krijgen de leerlingen een formatieve toets, waarin getoetst wordt of ze de basisstof voldoende beheersen.
• Leerlingen die de basisstof nog onvoldoende beheersen   krijgen herhalingsstof aangeboden. Hierbij wordt de
  

     basisstof op een andere manier aan de leerling  

     aangeboden zodat deze de kans krijgt om de gewenste

    kennis en vaardigheden onder de knie te krijgen. 

BHV-model

      De herhalingsstof moet voldoende afwisselend zijn en

      de leerling een positieve ervaring bieden. 

• Leerlingen die de basisstof al voldoende beheersen, krijgen verrijkingsstof aangeboden, waarmee zij dieper op de stof ingaan en tot een diepere verwerking komen.

Het BHV-model differentieert in:

       de hoeveelheid tijd die leerlingen krijgen om de doelen

       te behalen

       de leerstof. 

Deze combinatie maakt het onderwijs uitdagend voor iedereen.

• Tot slot is er een summatieve toets die de basisstof opnieuw toetst.

BHV-model

• Maar voor de leerlingen die minder tijd nodig hebben, is er extra uitdaging op hun niveau.

• Daardoor werkt dit model motiverend voor leerlingen van verschillende niveaus.
  

• Ter afsluiting van elk onderdeel van het curriculum vindt een summatieve toets plaats die de basisstof

BHV-model

Cognitieve en niet-cognitieve kenmerken

Om goed te kunnen differentiëren is informatie nodig over:              

              cognitieve kenmerken 

              (kennis, eerdere prestaties)

             niet-cognitieve kenmerken

             (motivatie, interesse, houding, leerprofiel).

 Nodig?

Zone van naaste ontwikkeling

Het uitgangspunt van differentiëren is dat de lerende uitgedaagd wordt in 

              zijn/haar zone van naaste ontwikkeling.

   

Uitgangspunt

Een lerende bevindt zich op een bepaald niveau van ontwikkeling. 

Wat de volgende stap in het leerproces is (de zone van naaste ontwikkeling), is voor iedereen anders.

Een aantal aspecten die een rol spelen bij differentiëren:

                    Leerdoelen opstellen

                    Feedback geven

                    Groeperen

                    Samenwerkend leren

                    

Aspecten 

Leerdoelen opstellen

Goede vragen om jezelf als docent te stellen voor de start van differentiatie (Gregory & Kuzmich, 2014):

              Wat moeten de leerlingen weten en    

              kunnen doen aan het eind van de les?

             Hoe weet ik of ze het voldoende 

             beheersen?

             Welke activiteiten zijn motiverend voor de

             leerlingen?

             Welk leerproces zal ik aanbieden of ondersteunen?

             Wat doe ik als het niet werkt?                                     

Leerdoelen

Een belangrijk kenmerk van differentiatie is het geven van feedback. 

Vóór het geven van feedback vindt een vaststelling van het leerresultaat plaats en wordt een beslissing genomen over te behalen vervolgprestaties.

 

                 Waar ga ik naartoe?

                 Hoe doe ik het?

                 Wat is de volgende stap?

            

Feedback geven

Het geven van (persoonlijke) feedback helpt leerlingen: 

              ze hebben het gevoel controle te hebben over hun                leerproces.                

             Het reduceert hun onzekerheid  

             Het moedigt een hoger denkniveau aan. 

Het geven van positieve feedback en het hebben van hoge verwachtingen blijkt voor alle leerlingen (niet alleen de goed presterende leerlingen) effectief.               

            

Feedback geven

Homogeen en heterogeen groeperen hebben beide voor- en nadelen. 

            Homogene groepjes zijn wél goed voor leerlingen met

            een hoog prestatieniveau, maar niet voor de zwakkere

            leerlingen. 

            Zwakkere leerlingen profiteren meer van heterogene

            groepjes, doordat ze zich kunnen optrekken aan de

            sterkere leerlingen. 

            Als gewerkt wordt met ‘peer tutoring’ profiteren

             álle leerlingen van een heterogene groep. 

Een beperking van heterogeen groeperen is dat zwakkere leerlingen geen extra tijd krijgen. 

groeperen

Samenwerkend leren: leerlingen leren van elkaar

Samenwerkend leren heeft aantoonbaar positieve effecten op de leerresultaten van leerlingen. 

Het past bij convergente differentiatie, doordat de sterke leerling de minder sterke leerling helpt. 

Deze samenwerking moet voldoen aan drie voorwaarden:

             wederzijdse afhankelijkheid

             individuele verantwoordelijkheid

             bevorderende interactie

samenwerkend leren

1. Wederzijdse afhankelijkheid

De leerlingen in een groepje hebben elkaar nodig, ze moeten de taak alleen kunnen voltooien als iedereen

meewerkt.

2. Individuele verantwoordelijkheid

De prestaties van individuele leerlingen moeten afzonderlijk beoordeeld worden, naast de beoordeling van

het resultaat van de groep.

3. Bevorderende interactie

De leerlingen wisselen ideeën en kennis uit om de doelen te kunnen bereiken.3

Werkvormen

Hele taak eerst (omgedraaide les)

Werkvormen

• Het VIP-arrangement: 

     leerlingen die een leerdoel nog niet hebben gehaald krijgen

     een verlengde instructie. De anderen werken aan nieuwe

    opdrachten.

• De busbaan: leerlingen worden afhankelijk van hun niveau

     ingedeeld in een bepaalde ‘baan’ in het lokaal. Voor iedere

     baan is er een andere activiteit afgestemd op het niveau van

    de leerlingen.

• Rolbewust differentiëren: leerlingen vervullen verschillende rollen bij het uitvoeren van een opdracht.
  

www.leraar24.nl

Ook digitale mogelijkheden

Differentiëren 

Omgaan met verschillen tussen leerlingen