2.3/ 2.4 onrust in de Nederlanden deel 2 (leerdoel 5)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 2: De opstand

2.3 Onrust in de Nederlanden

en

2.4 De opstand breekt uit

Wat gaan we vandaag doen?

Kort herhalen

Kort stukje uitleg

Filmpje

Vragen die je kunt beantwoorden aan het einde van de les:

Wat leidde tot onrust in de Nederlanden op sociaal vlak?

Begrippen die je kunt uitleggen en personen die je kent:

Filips II, Hertog Alva,, bloedplakkaten, ketters, Smeekschrift, hagenpreken, inquisitie, de beeldenstorm, Raad van Beroerte

In deze les:

 Hoofdvraag van het hoofdstuk:
  Wat waren de oorzaken voor de Nederlandse Opstand en wat waren de gevolgen?

Samenvatting

Keizer Karel V wilde NL centraliseren

1555: zoon Filips II ook

oorzaken Opstand:

1. onvrede centraal bestuur onder edelen (gehoorzamen)

2. tegen vaste belastingen (machtsverlies)

3. kettervolgingen (zware straffen voor protestanten)

Groeiende ontevredenheid

Mensen in de Nederlanden waren ontevreden met de Spaanse koning Karel V.

Hiervoor waren twee redenen.

1. De Nederlandse gewesten en edelen wilde geen centraal bestuur. (Politiek)

2. Veel mensen in de Nederlanden waren tegen het vervolgen van protestanten.  (Sociaal)

Ketters 

• Karel wilde dat iedereen in zijn rijk Katholiek was. Maar in de Nederlanden waren er veel mensen protestants.
  
• Andersgelovigen werden Ketters  genoemd
• Invoering Bloedplakkaten > vaak niet uitgevoerd.
  

De invoering van de bloedplakkaat in 1550 door Karel V. Je kreeg de doodstraf als je je hier niet aan hield. Zo werd het drukken, schrijven, verspreiden en bezitten van ketterse boeken en afbeeldingen, het bijwonen van ketterse bijeenkomsten, het huisvesten van ketters verboden.

Filips II

•     Zoon van Karel V --> erfopvolging in 1555
• Koning van Spanje en landsheer van de Nederlanden.
• Bestuur in de Nederlanden door Margaretha van Parma --> landvoogdes  
• Strenger dan zijn vader > De inquisitie wordt ingesteld.

Dit was een strenge kerkelijk rechtbank. Deze rechtbank spoorde ketterij op en bestrafte ketters streng. Het controleren van het naleven van het Bloedplakkaat lag dus niet meer in de handen van de stadsbesturen.

Smeekschrift 

1566, Brussel

> verzoek milde kettervervolgingen

> lokt Beeldenstorm uit

- hagenpreken

- heilige beelden kerken vernield en plunderingen

Nederlandse edelen bang voor opstanden vanwege kettervervolgingen

Landvoogdes Margaretha verzwakt de kettervolgingen. Dit geeft protestanten de ruimte om te rellen.

Gevolg: 

Filips II slaat terug > Alva met groot leger naar NL > landvoogd

- Raad der Beroerten: executies

- edelen onthoofd (Willem van Oranje gevlucht)

- geldboetes

Dit maakt de onvrede erger!

(Opstand start in 1568)

Fragment

Schrijf tijdens het kijken en luisteren de betekenis van deze woorden op. Noteer ze bij leerdoel 5 in je doelendossier:

• Het smeekschrift der edelen
• De Beeldenstorm
• Raad der Beroerte/Bloedraad
  

Willem van Oranje

• De protestantse Willem kreeg een katholieke opvoeding aan het hof van Karel V. Zowel Karel als Filips konden goed opschieten met Willem.

0

Oorlog in de Nederlanden

Willem v Oranje: gevlucht naar Dillenburg in Duitsland. Vanuit daar regelt hij een leger van huursoldaten en bedenkt een plan om NL aan te vallen.

1568: Slag bij Heiligerlee. Willem van Oranje valt NL binnen! Dit is het begin van de opstand.

De inval mislukte.

Watergeuzen

1572 opnieuw inval. Mislukte weer.

Watergeuzen waren protestanten die vanaf zee de Spanjaarden aanvielen.

April 1572 eerste overwinning: verovering van Den Briel.

Steden in Holland en Zeeland sloten zich aan bij Willem.

Daarna bevrijdden ze namens Willen van Oranje nog meer steden.

Tiende Penning (1569)

Karel V 

Karel V

Alva voerde een nieuwe belasting in:

- Tiende Penning: omzetbelasting van 10% op de verkoop van roerende goederen (eten en drinken, kleding enz.)

-Velen boos over invoering Tiende penning.
- Staten Holland en Zeeland benoemden Willem weer tot stadhouder.

Alva zet tegenaanval in:
- belegering van opstandige steden
- soldaten toestemming om te plunderen.

In werkelijkheid is de Tiende Penning van Alva nooit geheven, maar gedurende twee jaar afgekocht voor een bedrag van twee miljoen gulden

Extra materiaal

Op de volgende dia staat nog een aflevering 

www.npostart.nl