H4 - TH4 evolutie - BS1 hh

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 4

BS1 

Indeling van de 

levende natuur

Leerdoelen BS1:

Na deze BS kun je:

• het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen 
  

Begrippen BS1

biodiversiteit 

domeinen

kenmerken

organische stoffen

anorganische stoffen

autotroof 

cyanobacteriën

heterotroof 

prokaryoten

eukaryoten

geslacht

binaire naamgeving

geslachtsnaam

soortaanduiding

Hoe is al dit leven ontstaan? 

Wat is er nodig voor leven? 

-> eerst een chemische evolutie = ontstaan organische stoffen

-> daarna kon er pas leven ontstaan dat zich verder evolueerde

Hoe is al dit leven ontstaan? 

anorganische stoffen -> 

organische stoffen -> 

samenwerkende organische stoffen = oerprokaryoot -> samenwerkende prokaryoten = (oer) eukaryoot -> 

meercelligen

organisch <-> anorganisch

Anorganische stoffen zijn:

• klein en eenvoudig gebouwd
• bestaan maar uit een paar atoomsoorten
• belangrijkste voorbeelden: O2, CO2, H2O, NO3-, N2 etc

Organische stoffen zijn:

• ingewikkelder van bouw
• bestaan ten miste uit C, H en (meestal) O atomen (vaak N en/of P en soms S en andere soorten)
• zijn door organismen geproduceerd 
• belangrijkse voorbeelden: glucose, zetmeel, aminozuren, eiwitten, DNA/RNA, chlorofyl

organisch <-> anorganisch

Anorganische stoffen zijn:

• klein en eenvoudig gebouwd
• bestaan maar uit een paar atoomsoorten
• belangrijkste voorbeelden: O2, CO2, H2O, NO3-, N2 etc

Organische stoffen zijn:

• ingewikkelder van bouw
• bestaan ten miste uit C, H en (meestal) O atomen (vaak N en/of P en soms S en andere soorten)
• zijn door organismen geproduceerd 
• belangrijkse voorbeelden: glucose, zetmeel, aminozuren, eiwitten, DNA/RNA, chlorofyl

ontstaan van leven: theorieën

1. oersoep
   
2. black smokers
3. uit de ruimte

eerste leven: prokaryoten

simpele eencelligen: 

• zonder celkern
  
• zonder organellen 
  

-> circulair DNA/los RNA 

-> anaeroob -> leven zonder zuurstof!

-> heterotroof 

Autotroon <-> heterotroof

autotroof.      -> zelfvoedend

                           -> planten, cyanobacteriën (blauwalg) -> fotosynthese 

 heterotroof -> een ander nodig hebben voor voedsel

                           -> meeste schimmels, dieren, bacteriën, archaea

cyanobacterië

• eerste bacteriën!
  
• autotroof -> dus maken zelf organische stoffen uit anorganische
  
• produceren zuurstof!!! 
  

-> zuurstof was giftig voor de anaerobe levensvormen!

-> langzaam werden de zeeën overgenomen door de aerobe autotrofe bacteriën en maakten de zeeën steeds zuurstof rijker (2 miljard jaar geleden)

Van prokaryoot (BS2) naar eukaryoot (BS3):

endosymbiosetheorie (BINAS 94C)

dit is weer een voorbeeld van zelforganisatie

Cel kenmerken

indeling van het leven

biodiversiteit - verscheidenheid aan organismen

schematisch ingedeeld door wetenschappers

• morfologie (gemeenschappelijke kenmerken)
• DNA

Biodiversiteit

Verscheidenheid in leven op aarde

Steeds groter naarmate aarde zich verder ontwikkelde boom van het leven

Taxonomie

Verscheidenheid in leven op aarde

Steeds groter naarmate aarde zich verder ontwikkelde boom van het leven

Systematisch orderen van organismen op basis van uiterlijke overeenkomsten en moleculaire homologie

Biodiversiteit: domeinen

biodiversiteit -> verscheidenheid aan organismen

drie domeinen -> bacteriën / Archaea / eukaryoten 

domeinen: prokaryoten

bacteriën en Archaea

• eencelligen
• zonder celkern
• ingedeeld op basis van morfologie (+ DNA)
• kunnen leven in extreme omstandigheden
• verschil in bouw celmembraan tussen bacteriën en Archaea  

domeinen: prokaryoten

bacteriën en Archaea

• eencelligen
• zonder celkern
• ingedeeld op basis van morfologie (+ DNA)
• kunnen leven in extreme omstandigheden
• verschil in bouw celmembraan tussen bacteriën en Archaea  

Taxon / taxa

indelingseenheid die gezamenlijk een groep vormen

Indeling in rijken

op basis van celmorfologie

achterhaald en niet meer actueel

Indeling in domeinen

op basis van celmorfologie en moleculaire homologie

moderner maar omstreden