Les 3: Politiek en samenleving 19e eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Burgers en stoommachines

Les 3: Politiek en samenleving 19e eeuw

De leerdoelen

1. Je kunt beschrijven hoe de leef- en werkomstandigheden van arbeiders meer aandacht kregen.

2. Je kunt beschrijven wat veranderde door sociale wetten.

3. Je kunt beschrijven wat veranderde in het onderwijs.

4. Je kunt beschrijven hoe de positie van vrouwen verbeterde.

We gaan terug naar halverwege de 19e eeuw...

Wat weet je al van armoede
in de 19e eeuw?

De sociale kwestie

De werkomstandigheden waren bizar slecht, maar ook de leefomstandigheden waren niet best. De problemen rondom de slechte omstandigheden worden de sociale kwestie genoemd.

Slechte woonomstandigheden

Veel mensen kwamen terecht in achterbuurten (getto's) , dichtbij de fabrieken. Er was geen schoon drinkwater en riolering. Veel woningen waren eigenlijk onbewoonbaar.

Kinderarbeid

Een van de meest schrijnende situaties waar echt wat aan moest gebeuren was de kinderarbeid, met name in de fabrieken en de mijnen. Kinderarbeid was echter niet nieuw...

De liberalen

Liberalen aan de macht

Na de komst van de nieuwe Grondwet in 1848 bepalen vooral de liberalen wat er in Nederland gebeurt. Zij wilden dat de overheid zich zo min mogelijk bemoeit met het volk en de economie.

                                                  --->

                                                    Thorbecke

Kinderwetje van Van Houten

Het liberale Tweede Kamerlid Samuel van Houten bedacht een wet om iets te doen aan de vreselijke werkomstandigheden van kinderen in fabrieken: Het kinderwetje van Van Houten.

De eerste sociale wet

Het kinderwetje was de eerste sociale wet in Nederland. Alleen kinderen onder de 12 jaar werden hiermee geholpen. Eigenlijk zouden er nog veel meer sociale wetten moeten komen.

Bekijk de vensterplaat over het verzet tegen kinderarbeid. Klik op:

https://www.canonvannederland.nl/nl/vensterplaten/verzet-tegen-kinderarbeid

De socialisten

Karl Marx

De rijken (kapitalisten) kwamen dus niet echt goed op voor de armen/arbeiders. In Duitsland had ene Karl Marx wel wat kritiek op deze groep. Hij vond kapitalisme een vorm van uitbuiting.

Meer gelijkheid!

       Behalve het liberalisme kwam ook het socialisme op. Veel            socialisten waren het eens met Marx en wilden het verschil    tussen arm en rijk verkleinen. De overheid moet juist iets doen!

                                                      <--->

                                                Dit dus niet!

Verdeeldheid bij de socialisten

Sommige socialisten wilden met geweld (revolutie) de macht grijpen. Dit waren communisten. De meesten wilden algemeen kiesrecht om sociale wetten in te voeren (sociaaldemocraten).

De confessionelen

Besturen vanuit het geloof

Veel gelovige mensen vonden de ideeën van de liberalen en de socialisten maar niets. Dit waren de confessionelen. Zij vonden dat je het land moest besturen vanuit het geloof (confessie).

Bijzondere scholen

De groep confessionelen bestond uit katholieken en protestanten. Zij waren blij met de vrijheid van onderwijs en konden daardoor hun eigen bijzondere scholen oprichten.

De Schoolstrijd

Maar bijzondere scholen kregen geen geld van de overheid. De confessionelen zijn jaren bezig geweest om dit voor elkaar te krijgen. In 1917 was de schoolstrijd eindelijk voorbij.

Eerste politieke partij

Om meer te bereiken richtte de protestante leider Abraham Kuyper de eerste politieke partij van Nederland (ARP) op in 1879

De feministen

Emancipatie

Vrouwen hadden in de 19e eeuw eigenlijk nog niets te vertellen en dus minder rechten dan mannen. Vanaf 1870 kwamen de vrouwen in verzet. Zij eisten gelijke rechten (emancipatie).

Het feminisme

Mensen die opkomen voor gelijke rechten tussen man en vrouw zijn feministen. De bekendste feminist was Aletta Jacobs. Zij was de eerste vrouw op een universiteit en later huisarts.

Bekijk de vensterplaat over Aletta Jacobs. Klik op

onderstaande link:

https://www.canonvannederland.nl/nl/vensterplaten/vensterplaat-aletta-jacobs