Samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Wat gaan we doen vandaag?

     Lesdoel 

     Instructie samenstellingen

     Zelfstandig werken

     Nakijken 

     Einde les 

Lesdoel

Aan het einde van de les weet je wat een samenstelling is en weet je hoe je deze schrijft.

Waarom? Er zijn acht uitzondering, het is handig om de regel te kennen.

Met of zonder -s?

Hoofdregel

In samenstellingen wordt een -s geschreven, wanneer deze ook wordt uitgesproken.

stationsplein

moederskindje

scheepswrak

Met -e of -en? 

Hoofdregel

De tussen -en wordt geschreven wanneer het eerste woord van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud heeft op -en.

Het is dus: kippenei, want het meervoud van kip is alleen kippen.

Acht uitzonderingen

Sommige woorden houden een -e als tussenletter,

hoewel ze als je de hoofdregel zou volgen -en zouden moeten krijgen.

1. Meervoud op -s

Het eerste deel heeft alleen een meervoud op –s.

horloge – horloges

horlogemaker

2. Meervoud op –s en -en

Het eerste deel heeft twee meervouden,
op –s en op –en 

groente – groenten + groentes

groentesoep

3. Unieke persoon of zaak

Woorden die verwijzen naar een unieke persoon of zaak:

zonnestraal

maneschijn

Koninginnedag

Tip: er is er maar 1 van!

4. Versterking 

In bijvoeglijke naamwoorden waarvan het eerste deel alleen maar wordt gebruikt als versterking van het bijvoeglijke tweede deel: 

Hoe trots? apetrots

boordevol

reuzeleuk

beregoed

5. Geen meervoud

Het eerste deel van het woord is een zelfstandig naamwoord zonder meervoud:

rijstepap

roggebrood

6. Bijvoeglijk naamwoord

Het eerste deel van het woord is een bijvoeglijk naamwoord:

hogeschool

blindedarm

7. Werkwoord

Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord,
maar een werkwoord. 

brekebeen

spinnewiel

Let op: dier + plant

Woorden van het type ‘dier+plant’ vallen onder de hoofdregel en krijgen een tussen-n:

eendenkroos

rattenkruid

paardenbloem

Je schrijft geen tussen-n als het eerste deel van de samenstelling geen zelfstandig naamwoord is.

Je schrijft geen tussen-n als het eerste deel van de samenstelling geen meervoud heeft.

Je schrijft geen tussen-n als het eerste deel van de samenstelling de betekenis van het tweede deel versterkt.

Je schrijft geen tussen-n als het woord niet (meer) herkenbaar is als een samenstelling.

beresterk

platteland

rijstepap

tarwebrood

stekeblind

karnemelk

bruidegom

melkglas

Sleep de samenstellingen naar de juiste plaats.

Samenstelling met tussenletter -s-

Samenstelling met tussenletter  -(e)n-

Samensteling met tussenletter -e-

plant + bak

lamp + kap

maan + schijn

groente + boer

lieveling + stad

bakker + room

Het eerste deel van de samenstelling is geen ZN 

Het eerste deel van de samenstelling is uniek

Het eerste deel van de samenstelling heeft ook een meervoud op -S

Het eerste deel van de samenstelling heeft geen meervoud

Het geheel is een BN en het 1e deel versterkt het 2e deel

jongeman 

zonnebank

keuzestress

rijstepap 

beregoed 

Maak de juiste samenstelling.

vrees

hoogten

hoogte

Het eerste deel van de samenstelling 

is geen ZN 

Het eerste deel van de samenstelling is uniek

Het eerste deel van de samenstelling heeft ook een meervoud op -S

Het eerste deel van de samenstelling heeft geen meervoud

Het geheel is een BN en het 1e deel versterkt het 2e deel

jongeman 

maneschijn

gedachtegang

tarwemeel

beresterk 

Wat is een samenstelling?

1. dierentuin
2. waterfles
3. computer
4. schermpjes

Wat is geen samenstelling

1. kansrijk
2. hoopvol
3. belangrijk
4. hopelijk

Wat is geen samenstelling?

1. jongensboek
2. stadsschouwburg
3. gewitte
4. apetrots

Wat ga je doen?

Maak de opdrachten op papier.

Zelfstandig

Stilte 

Vragen? Steek je vinger op

Na 10 min de opdracht nakijken

Jou of jouw?

Bij bezit: +w

Let op: NIET bij het woordje 'van':

De foto van jou vond ik mooi!
Jouw foto is vaak bekeken.

BONUSVRAAG

Minder dan 3 foutjes? 

+0,2 op de spellingtoets!

Klaar met de bonusvragen?

Start in Taalblokken met Bouwstenen 3F - H3