Deel 1 - Les 5 - Psycholinguïstiek (MT)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 6

Les 5 - Psycholinguïstiek

Lesdoelen: 

- je leert over de taalverwerving van een kind en de typische taalfouten

- je leert over de rol van het taalgedrag van volwassenen in de taalontwikkeling van een kind

Wat was jullie eerste woordje?

Een vroege taalontwikkeling is een voorbode van hoge intelligentie.

1. Juist
2. Onjuist

Hoe meer ouders tegen hun kind praten, hoe sneller het taal verwerft.

1. Juist
2. Onjuist

1. Prelinguale periode

0-1 jaar

• huilen
  
• vocaliseren (eu, aaa, eee)
  
• brabbelfase - eerst universeel, dan moedertaalspecifiek
  

2. Vroeglinguale periode

1-2,5 jaar

• woorden herkennen + zelf vormen
• opbouwen woordenlijst
• holofrasen
  
• telegramzinnen
  

2. Vroeglinguale periode

Vereenvoudiging

• Reductie: onbeklemtoonde lettergrepen of letters uit clusters  (sch, br, str) vallen weg. 
• Vb.: wot (wortelen), baaf (braaf) 

• Reduplicatie 
• Vb.: bobo (boterham) 

• Assimilatie
  
• Vb.: banaan -> nanaan

3. Differentiatiefase

2,5-5 j

• Verbanden leggen tussen woorden
  
• Uitbreiden woordenschat - ook neologismen
  
• Principe van de analogie toepassen
  

Vb..: fietste, gefietst -> werkte, gewerkt

! Overgeneralisatie

Vb.: *slaapte

4. Voltooiingsfase

5 - 9 jaar

• Overgeneralisaties verdwijnen
• Klanken moedertaal goed uitgesproken

In welke fase treedt het voorbeeld op?

tatata

1. Prelinguale fase
2. Vroeglinguale fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

Waarvan is 'tatata' een voorbeeld?

In welke fase treedt het voorbeeld op?

"waar melk?"

1. Prelinguale fase
2. Vroeglinguale fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

Hoe heet een zinnetje zoals:
"waar melk?"

In welke fase treedt het voorbeeld op?

"nanaan"

1. Prelinguale fase
2. Vroeglinguale fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

Waarvan is de taalfout 'nanaan' een voorbeeld?

In welke fase treedt het voorbeeld op?

spetti (i.p.v. spaghetti)

1. Prelinguale fase
2. Vroeglinguale fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

Waarvan is 'spetti' een voorbeeld?

In welke fase treedt het voorbeeld op?

"mama helpte daarmee"

1. Prelinguale fase
2. Vroeglinguale fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

Waarvan is dit een voorbeeld?
'mama helpte hierbij"

In welke fase treedt het voorbeeld op?

gugugu

1. Prelinguale fase
2. Vroeglinguale fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

In welke fase treedt het voorbeeld op?

vrienderen

1. Voortalige fase
2. Vroegtalige fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

In welke fase treedt het voorbeeld op?

eenenhonderd

1. Voortalige fase
2. Vroegtalige fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

In welke fase treedt het voorbeeld op?

staanboot (i.p.v. surfplank)

1. Voortalige fase
2. Vroegtalige fase
3. Differentiatiefase
4. Voltooiingsfase

Waarvan is 'staanboot' een voorbeeld?

Kritische noot

Begint taal bij de geboorte?

 

Bekijk de volgende video en noteer welke bevindingen over taalverwerving je nog kan toevoegen.  

00:45

Wanneer begint het leren van je moedertaal?

1. Meteen na de conceptie
2. Vanaf 26 weken zwangerschap
3. Meteen na de geboorte
4. Vanaf 3 weken na de geboorte

01:19

Wat hoort een ongeboren baby waardoor hij de taal leert?

1. De stem van zijn moeder
2. Omgevingsgeluiden
3. Het ritme van de taal
4. Klanken

02:33

Wat hoort niet bij child directed speech?

1. langzamer spreken
2. herhalingen
3. wijzen
4. snelle berekeningen in de hersenen

Bron: https://www.ted.com/talks/patricia_kuhl_the_linguistic_genius_of_babies#t-68579

Rol van volwassenen

Volwassenen praten vaak anders tegen een baby of een peuter dan tegen grotere kinderen of andere volwassenen. 

Zoek in de video typische kenmerken hiervan. 

Wat is het onderwerp van de reportage? (oef. 3 WB p. 55)

Geef een typisch kenmerk van de manier waarop volwassenen tegen baby's praten

Rol van volwassenen

 Kenmerken: 

• Vraag stellen + zelf beantwoorden: een kind kan nog niet antwoorden met taal
  
• Zelfstandig naamwoord + doen: een kind vervoegt nog geen werkwoorden
  
• Praten met een hogere stem: een kind heeft een hoge stem
  
• Onomatopeeën: het kind onthoudt sneller 'vroem' dan 'auto'
  
• Herhaling: bevorderen reproductie
  

Wanneer begint het leren van je moedertaal?

1. direct na de conceptie
2. na ongeveer 26 weken in de baarmoeder
3. direct na de geboorte
4. vanaf de derde week na de geboorte

Wat hoort een ongeboren baby waardoor hij/zij de taal leert?

1. de stem van zijn/haar moeder
2. omgevingsgeluiden
3. het ritme van de taal
4. spraakklanken

Baby's horen

• ritme
• veelvoorkomende spraakklanken

Wat hoort NIET bij child directed speech?

1. langzamer spreken
2. snelle berekeningen in de hersenen
3. veel herhalen
4. wijzen