les 4.3 Een Keizerlijke Karel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

4.3 Keizerlijke Karel 

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen door wie en hoe Nederland bestuurd werd aan tussen 1500 en 1550 

Leervragen

• 1. Ik kan drie verschillende Collaterale Raden noemen

• 2. Ik kan verschillen en overeenkomsten noemen tussen lutheranen en calvinisten 

• 3. Ik kan de rol van de inquisitie bij de vervolging van protestanten uitleggen

Karel V

1500-1558

• Karel van Habsburg erft het bestuur over de Nederlandse gewesten (1506), Spanje (1516) en het Rooms-Duitse Rijk (1519)
• Door huwelijken, veroveringen en erfenissen is zijn rijk enorm geworden
• Hoewel hij koning van Spanje en Keizer van het Rooms-Duitse Rijk is, wordt hij geen koning, maar 'Heer van de Nederlanden'

De aanspreektitel van Karel?

Karel, bij de gratie Gods, Heilig Rooms keizer, Semper Augustus, Koning van Duitsland, Koning van Italië, Koning van heel Spanje, Castilië, Aragón, León, Navarra, Granada, Toledo, Valencia, Galicië, Mallorca, Secillia, Córdoba, Murcia, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltar, de Canarische eilanden, Koning van de Beide Siciliën, Sardinië, Corsica, Koning van Jerusalem, Koning van de Westelijke en Oostelijke Indiën, Heer van de Eilanden en de Grote Oceaan, Aartshertog van Oostenrijk, Hertog van Bourgondië, Brabant, Lotharingen, Stiermarken, Karinthië, Krain, Limburg, Luxemburg, Gelderland, Neopatrië, Württemberg, Landgraaf van de Elzas, Prins van Zwaben, Graaf van Vlaanderen, Habsburg, Tirol, Gorizia, Barcelona, Artesië, Franche Comté, Henegouwen, Holland, Zeeland, Ferrette, Kyburg, Namen, Roussillon, Cerdagne, Drenthe, Zutphen, Markgraaf van het Heilig Roomse Rijk, Burgau, Oristano en Gociano, Heer van Friesland, het Wendland, Pordenone, Biskaye, Molin, Salins, Tripoli en Mechelen.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Heer van de Nederlanden

• De Nederlanden bestonden uit 17 gewesten.
• In al deze gewesten was Karel de baas (graaf of hertog), maar hij kon natuurlijk niet overal tegelijk zijn.
• Plaatsvervanger van de Heer voor alle gewesten: Landvoogdes 
• Daarom had hij in elk gewest een plaatsvervanger: de stadhouder 
• Karel was heel vaak in de Nederlanden: hij vond het hier prettig

• Willem van Oranje

• Margaretha van Parma

0

Verdere centralisatie

• Hij stelt 3 collaterale raden in die hem advies moeten geven bij het bestuur van het hele land. 
• Geheime raad - adviseert over binnenlandse wetten
• Raad van state - adviseert over buitenlandse politiek en oorlog
• Raad van financiën - adviseert over financiën in het hele rijk

centralisatie -  vorsten willen graag weer een centraal bestuur waarbij overal in het land dezelfde wetten gelden 

Aantekeningen

• Verdeling geloof in Europa

Reformatie

•  De kritiek op de katholieke kerk nam toe
  
• Oorzaak: de kerk hield zich niet aan de Bijbel, terwijl de Bijbel de basis is voor het geloof
• Kritiek kwam van Erasmus, Luther en Calvijn

Calvijn 

• Soberheid + gematigdheid

• Kerk leiden door gelovigen zelf en niet van bovenaf

• De Bijbel moet de kern zijn

• Volgelingen: Calvinisten

Aantekeningen

Aantekeningen

• Bloedplakkaten 

Calvijn in de Nederlanden

• Zeer populair bij bevolking Nederlanden 
  
• Karel V is streng katholiek en zijn volk moet dat ook zijn 
  
• 1550 – instelling Bloedplakkaat; wet die bepaalt dat vanaf nu protestanten streng worden vervolgd door inquisitie
  

1550 - Bloedplakkaat

• Karel V: 'Katholicisme is het WARE geloof.
  
• Protestanten zijn ketters
• Bloedplakkaat (Een op een vel papier gedrukte wet, vooral tegen ketters)
• Inquisitie (Rechtbank van de Katholieke kerk)
• Deze tegenstellingen zorgde voor veel onrust

1555 - Godsdienst vrede van Augsburg

• Het volk heeft dezelfde godsdienst als de vorst.  
• (= godsdienstvrijheid?) 
• NEE

• moegestreden treedt Karel V af (1555)
• Centralisatie niet voltooid en protestantisme gegroeid 

• Zijn zoon Filips II

Leervragen

• 1. Ik kan drie verschillende Collaterale Raden noemen

• 2. Ik kan verschillen en overeenkomsten noemen tussen lutheranen en calvinisten 

• 3. Ik kan de rol van de inquisitie bij de vervolging van protestanten uitleggen

hoe beperkte Karel de macht van de adel

1. de instelling van de collaterale raden
2. de instelling van stadsrechten
3. de instelling van de Staten Generaal
4. de instelling van de gewestelijke staten

Wat was de rol van de inquisitie bij de vervolging van protestanten?

1. De inquisitie speelde een belangrijke rol bij het opsporen en veroordelen van protestanten
2. De inquisitie beschermde protestanten tegen vervolging
3. De inquisitie gebruikte marteling om bekentenissen af te dwingen
4. De inquisitie had geen invloed op de vervolging van protestanten

Waarom moet iedereen in het rijk van Karel V katholiek zijn?

1. Karel V was zelf streng katholiek
2. Karel V vond Luther en Calvijn leugenaars
3. Karel V wilde graag de Paus steunen
4. Een geloof in het rijk zorgde voor eenheid

Wat waren de drie verschillende Collaterale Raden?

1. Raad van Financiën
2. Geheime Raad
3. Raad van Burgemeesters
4. Raad van State

Karel V wilde dat er in de Nederlanden overal dezelfde regels kwamen. Hoe noemen we dat?

1. Centralisatie
2. Decentralisatie
3. Regeneratie
4. Besturen vanuit één centrale plek

Welke drie groepen in de Nederlanden waren niet tevreden over Karel V

1. de adel, de geestelijken en de boeren
2. de adel, de boeren en de arbeiders
3. de adel , de stedelingen en de protestanten
4. de stedelingen, de protestanten en de boeren

Begrippen uit deze les

• De Nieuwe wereld
• gewesten
• landvoogd(es)
• ketters
• gewest
• privileges 
• stadhouder
• staten- generaal
• landvoogdes 
• collaterale raden
• Lutheranen
• Calvinisten
• bloedplakkaat 
• Inquisitie 

Personen uit deze les

• Karel V
• Filips II
• Margaretha van Parma
• Calvijn
• Luther

Aantekeningen