Bestuur, economie en cultuur in de Nederlandse Republiek

De Gouden Eeuw

Wie is de baas in de Republiek?

     Onderwerpen:

• Bestuur 
• Economie
• Kunst

Planning

Begrippen: 

• Staten-Gernaal
• Raadspensionaris
• Moedernegotie 
• Gouden Eeuw

• Leerdoelen
• Uitleg 
• Zelfstandig werken

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waarom de Republiek bijzonder was in staatkundig opzicht. 
• Je kunt uitleggen hoe de bloei in economische opzicht ontstond in de Republiek. 
• Je kunt uitleggen hoe de bloei in cultureel opzicht ontstond in de Republiek. 

Tijd van regenten en vorsten

Elk tijdvak heeft een beeldmerk. Elk beeldmerk heeft twee plaatjes.

Kun je zien wat ze betekenen?

Wat weet jij nog van
de Tachtigjarige Oorlog?

Waarom is de Republiek bijzonder in deze tijd als je kijkt naar het bestuur?

De Tachtigjarige Oorlog

1568-1648

• De, voornamelijk protestantste, Noordelijke Nederlanden gaan verder zonder de katholieke koning Filips II
  

Alleen verder...

• De Noordelijke Nederlanden hebben eerst nog geprobeerd een koning te vinden. Dat lukte niet. Daarom wordt besloten verder te gaan zónder koning, als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
• Dit was uniek in de wereld: "Geen koning?! Wie beschermt je dan?!"

De Staten-Generaal

• Elk van de zeven gewesten had een eigen bestuur: de gewestelijke staten. 
• Zij namen vooral beslissingen die hun eigen gewest aangingen.
• Beslissingen die voor de hele Republiek belangrijk waren, werden genomen in de Staten-Generaal: de vergadering van alle gewestelijke staten bij elkaar
• De voorzitter van de Staten-Generaal was de raadspensionaris

Regenten

• In tegenstelling tot andere landen hadden de (rijke) burgers in de Republiek veel meer macht en invloed dan de adel.
• Veel van deze burgers waren enorm rijk geworden door de handel (in de steden)
• Deze groep rijke burgers noem je regenten.
• Bijna alle belangrijke banen waren in handen van de regenten.

Stadhouder tegenover raadspensionaris

• Johan van Oldenbarnevelt was op dat moment ook raadspensionaris van het gewest Holland. Hij kwam daarom vooral op voor het belang van het gewest Holland.
• De raadspensionaris was de belangrijkste persoon in de Staten-Gernaal.

Stadhouder tegenover raadspensionaris

• Maurits en van Oldenbarnevelt verschilden erg van elkaar. Maurits was als stadhouder voorzichtig, terwijl van Oldenbarnevelt veel risico's durfde te nemen.
• Door de opstand liep de handel veel schade op. Van Oldenbarnevelt was voor een wapenstilstand met Spanje. Maurits was hiertegen.

Stadhouder tegenover raadspensionaris

• Maar Van Oldenbarnevelt wist in 1609 toch het Twaalfjarig Bestand voor elkaar te krijgen. Hierna ging Maurits zich ook met de politiek bemoeien.

Stadhouder tegenover raadspensionaris

• Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wilde bezuinigen op het leger. Prins Maurits wilde dat niet. 
• De ruzie loopt volledig uit de hand en in 1618 pleegde Maurits een staatsgreep en liet de raadspensionaris gevangen zetten.
• Een jaar later liet Maurits de raadspensionaris onthoofden.

Opdracht

Schema bestuur 

De Gouden Eeuw

Handel in de Republiek

Hoe wordt de Republiek rijk?

• De Republiek maakt gebruik van commerciële landbouw.

• In de meeste landen van Europa bepaalde de heer wat ze moesten verbouwen. 

• In de Republiek hoefden boeren dit niet. Ze mochten zelf kiezen welke producten ze wilde maken en verkopen. 

Hoe wordt de Republiek rijk?

• Nederland heeft niet heel veel producten/grondstoffen

• Graan kon niet worden verbouwd in Nederland -> handel met het Oostzeegebied (moedernegotie).

• Export gericht op zuivelproducten: kaas, boter en melk.
• Ambachtsproducten zoals textiel

Stapelmarkt

Hoe wordt de Republiek rijk?

• 1568-1648: Nederlandse Opstand.

• Oorlog is in principe slecht voor de handel, maar de oorlog werd vooral in de Zuidelijke Nederlanden uitgevochten (huidige België)

• Haven van Antwerpen werd afgesloten: handelschepen wijken uit naar Amsterdam
• Val van Antwerpen

Hoe wordt de Republiek rijk?

• Amsterdam wordt de nieuwe stapelmarkt (opslaan en doorverkocht)

• Amsterdam wordt één grote marktplaats voor Europese producenten

Republiek wordt handelscentrum van Europa

Start van de Gouden Eeuw 

Het rampjaar

De Gouden Eeuw

Culturele bloei in de Republiek

Wie heeft deze geschilderd?

Wie heeft deze geschilderd?

Tolerantie in de Republiek

Vanwege de Godsdienst tolerantie kwamen veel immigranten naar de Republiek.

-> Dit is gunstig voor de handel en voor ontwikkeling van kennis.

Zelfstandig werken

• Maken opdracht 6
• Ben je klaar? maak je opdracht 5

De Republiek – Escape Room