Paragraaf 3.6 Verweringsmateriaal in beweging

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

3.6 Verweringsmateriaal in beweging

H2 Endogene en exogene processen

Domein Aarde

V5

Leerdoelen

Je weet op welke manieren sediment wordt vervoerd.

Je begrijpt dat de manier van transport invloed heeft op de korrelgrootte(verdeling) van het sediment.

Je begrijpt dat in de aride zone het verweringsmateriaal makkelijker kan worden meegenomen dan in de gematigde zone.

Welk proces vindt hoog in de bergen plaats?

Verwering

Gevolg: uit elkaar vallen van gesteente, op de plek zelf!

-> Transport

Transport van verweringsmateriaal

1. Massabewegingen 

2. Rivieren

3. IJs

4. Zee

5. Wind

1. Massabeweging = verplaatsen van gesteente

Massabewegingen

Massabewegingen zorgen

ervoor dat verweerd

materiaal langs de

helling naar beneden

beweegt.

Zwaartekracht

Zwaartekracht is verantwoordelijk voor

massabewegingen

Hoe noemen we dit materiaal?

Verweringsmateriaal

Massabewegingen

1.  Vallend gesteente 
2. Rotsmassa 
3. Puinhelling
4. Modderstroom

Losse stenen van verschillende omvang rollen en glijden naar beneden

Grote rotsmassa glijdt over een helling naar beneden

Een verweringslaag bestaande uit klei / zand raakt verzadigd met water en stroomt naar beneden

Waarom is beplanting op hellingen zo belangrijk?

Puinhelling

Verweringsmateriaal valt door de zwaartekracht naar beneden. 

Een puinhelling is 

enorm veel los verweringsmateriaal langs een bergwand, dat vaak onstabiel is. 

2. Rivieren

Rivierstelsel neemt enorme hoeveelheden sediment mee uit het hele stroomgebied. 

Gevolg?

Verticale erosie; het materiaal in de rivier schuurt de dalen uit. Er ontstaat een V-dal

Stroomgebied: gebied die de rivier voedt met regen en smeltwater

Opdracht

1. Teken een lengteprofiel van een rivier.

2. Benoem alle onderdelen van de rivier

3. Geef plaatsen van verwering, erosie en sedimentatie en welk sediment

1. De bovenloop: hoog in de bergen, waar de rivier ontspringt hebben we verwering. Door het grote hoogteverschil stroomt de rivier snel en is de erosieve kracht groot. Sedimentatie van blokken en grind.

2. De middenloop: het middelste deel waar de rivier door een dal loopt waar hij zich heeft ingesneden. Erosie van rivierbochten. Sedimentatie van grind en zand.

3. De benedenloop: dicht bij de monding waar de rivier door een riviervlakte stroomt. De stroomsnelheid is laag en hierdoor neemt de sedimentatie toe. Vooral zand en klei.

3. IJS

IJs is zeer langzaam maar neemt enorme rotsblokken over lange afstanden mee. 

-> Waarom zijn er geen hunebedden in Zuid Nederland?

U - dal

4. Zee

De stromingen in de zee zorgen voor het transport van het sediment.

Welk sediment 

komt in de zee voor?

5. Wind

- droge gebieden

- geen vegetatie / vocht

Erosie door:

IJs: Glaciale erosie

Smeltwater: Fluvioglaciale erosie

Wind: Eolische erosie

Rivier: Fluviatiele erosie

Zee: Mariene erosie

Zet de transporteurs in volgorde van te vervoeren korrelgrootte van groot naar klein.

Aan de slag 

1. Lees de tekst van de paragraaf

2. Kun je alle leerdoelen uitleggen?

• Ja? -> aan de slag met de verkorte leerroute
• Mwoah? -> formuleer een vraag aan je docent en oefen met opdrachten in werkboek 3.6
• Nee? -> bepaal voor jezelf waar je vastloopt en vraag hulp aan je docent

Leerdoelen

Je weet op welke manieren sediment wordt vervoerd.

Je begrijpt dat de manier van transport invloed heeft op de korrelgrootte(verdeling) van het sediment.

Je begrijpt dat in de aride zone het verweringsmateriaal makkelijker kan worden meegenomen dan in de gematigde zone.

3.6 Verweringsmateriaal in beweging (2)

H2 Endogene en exogene processen

Domein Aarde

V5

Leerdoelen

Je weet op welke manieren sediment wordt vervoerd.

Je begrijpt dat de manier van transport invloed heeft op de korrelgrootte(verdeling) van het sediment.

Je begrijpt dat in de aride zone het verweringsmateriaal makkelijker kan worden meegenomen dan in de gematigde zone.

Waar ging par 2.6 over?

Transport van verweringsmateriaal

a. massatransport

b. rivieren

c. ijs

d. zand

e. wind

Massabewegingen

1.  Vallend gesteente 
2. Rotsmassa 
3. Puinhelling
4. Modderstroom

Losse stenen van verschillende omvang rollen en glijden naar beneden

Grote rotsmassa glijdt over een helling naar beneden

Een verweringslaag bestaande uit klei / zand raakt verzadigd met water en stroomt naar beneden

2. Rivieren

Rivierstelsel neemt enorme hoeveelheden sediment mee uit het hele stroomgebied. 

Gevolg?

Verticale erosie; het materiaal in de rivier schuurt de dalen uit. Er ontstaat een V-dal

Stroomgebied: gebied die de rivier voedt met regen en smeltwater

3. IJS

IJs is zeer langzaam maar neemt enorme rotsblokken over lange afstanden mee. 

-> Waarom zijn er geen hunebedden in Zuid Nederland?

4. Zee

De stromingen in de zee zorgen voor het transport van het sediment.

Welk sediment 

komt in de zee voor?

5. Wind

- droge gebieden

- geen vegetatie / vocht

Zijn er nog vragen over paragraaf 2.6?

Bespreken hoofdvraag 2.6

Welke twee natuurlijke eigenschappen van een gebied dragen ertoe bij de massabewegingen kunnen ontstaan

Relief en water

Beredeneer wat de invloed van begroeiing is op de kans van een massabeweging

De aanwezigheid van begroeiing verkleint de kans op aardverschuivingen omdat de wortels het materiaal vasthouden

Combineer de terreinvorm met de juiste ontstaanswijze

A. Morene                           Afzetting van een gletsjer

B. Puinhelling                   Massabeweging

C. Puinwaaier                    Afzetting door een rivier

D. U-vormig dal                erosie door gletsjer

E. V-vormig dal                 erosie door rivier

De ontwikkeling van een rivierdal

Wat is de juiste volgorde?

2

5

4

1

3

Leg uit hoe het komt dat het rivierdal in plaatje 3 breder is geworden. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten!

Zodra de rivier zich weer een stukje heeft ingesneden, worden de wanden van het dal minder stabiel (oorzaak), waardoor massabewegingen ontstaan en het dal breder wordt. 

De helling doet een stapje terug als het ware

Leg de leerdoelen uit

Je weet op welke manieren sediment wordt vervoerd.

Je begrijpt dat de manier van transport invloed heeft op de korrelgrootte(verdeling) van het sediment.

Je begrijpt dat in de aride zone het verweringsmateriaal makkelijker kan worden meegenomen dan in de gematigde zone.