Verlichting 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De Verlichting

Wat weet je al over de Verlichting?

De Verlichting was een cultureel-filosofische en intellectuele stroming in Europa die ruwweg samenviel met...

1. de 16e eeuw
2. de 15e eeuw
3. de 17e eeuw
4. de 18e eeuw

Waarom heet de Verlichting zo?

De reformatie in de zestiende eeuw zorgde ervoor dat

1. men historische zaken minder ging waarderen
2. het individu belangrijker werd
3. meer mensen Rooms Katholiek werden
4. er meer beelden in de kerken kwamen

De eeuw van de rede

Reactie op het dogmatische autoriteitsgeloof

Modernisering van de samenleving: 

individualisering

emancipatie (feminisme)

secularisering 

globalisering

mensenrechten 

De eeuw van de rede

Durf te denken 

(Kant 1724-1804)

Politiek en economie 

- Trias politica: (Montesquieu 1689-1755) scheiding uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht

- Liberalisme: (Adam Smith 1723-1790) weinig overheidsbemoeienis met economie, marktmechanisme 

- Opvoeding: (Rousseau 1712-1778)belangrijk Verlichtingsthema 

Literatuur

- in eerste instantie ook vaak didactisch: biedt lezers nieuwe rationele ideeën en opvattingen  

- nieuwe genres:

1. kinderliteratuur
2. imaginair reisverhaal
3. sentimentalisme

1. Kinderliteratuur 

Kinderboeken / kinderliteratuur 

- Hieronymus van Alphen

- Proeve van Kleine Gedigten voor Kinderen (1778)

- studie-ijver, oprechtheid en gehoorzaamheid, relatie ouder-kind --> onderwerpen in gedichten

- ik-fguur / geen moeilijk taalgebruik / deugd centraal / rijm 

Niet eerder echte boeken voor kinderen.

Er waren wel een soort van jeugdboeken, maar dat waren bewerkingen van boeken voor volwassenen (ridderverhalen). 

Van Alphen schreef de gedichten aanvankelijk anoniem. Na succes uit de anonimiteit gestapt. 

    Imaginair reisverhaal

2. Imaginair reisverhaal

In tegenstelling tot eerdere reisverhalen denkbeeldig

• Verhalen over reizen naar verzonnen landen

• Episch-didactische literatuur: utile dulci

• Doel: maatschappijkritiek leveren en/of

    utopische, betere wereld schetsen

• Favoriete thema’s: opvoeding, religie en staatsbestuur

Twee soorten:

1. Robinsonade

demonstreert waartoe een mens in staat is als hij in alle vrijheid de kans krijgt een eigen samenleving te bouwen bv: Daniel Defoe, Robinson Crusoe (1719)

2.Reisverhalen met politieke inslag

Door een denkbeeldig land te beschrijven kon de auteur bestaande situaties in eigen land bekritiseren. Soms werd er een utopische, betere wereld geschetst
Utopie: bv Henrik Smeeks, Beschrijvinge van het magtig Koningrijk Krinke Kesmes (1708) (met trekken van zowel robinsonade als  utopie als satire)
Satire: Jonathan Swift: Gulliver’s Travels (1726/1735)
J.A. Schasz MD: Reize door het Aapenland (1788)

Reize door het Aapenland

Welke van onderstaande termen horen alle drie bij de Verlichting?

1. theocentrisme, classicisme, modernisme
2. liberalisme, optimisme, tolerantie
3. existentialisme, empirisme, feodalisme
4. purisme, aforisme, antropocentrisme

is een......

1. imaginair reisverhaal en utopie
2. utopie en realistische roman
3. imaginair reisverhaal en robinsonade
4. utopie en robinsonade