V4 - Thema 5: Ecologie - BS2: Organismen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Basisstof 2: organismen

V4

Thema 5

Ecologie

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven hoe abiotische factoren invloed hebben op organismen en andersom,
2. Je kunt beschrijven hoe biotische en abiotische factoren elkaar beinvloeden,
3. Je kunt uitleggen wat tolerantie is,
4. Je kunt beschrijven welke invloed abiotische factoren hebben op de tolerantie van een soort.

Hoe zat het ook alweer?

Sleep de volgende factoren naar het juiste vak.

Biotische factoren

Abiotische factoren

neerslag

predatie

ziekten

bodem

schaduw

concurrentie

samenwerking

Macro/microklimaat

Macroklimaat: groot gebied waarin vrijwel hetzelfde klimaat heerst

Microklimaat: kleine, lokale gebieden in het macroklimaat waarin de abiotische factoren verschillen

Abiotische factoren die organismen beinvloeden

1. Bodem

2. Licht

3. Water

4. Temperatuur

1. Bodem

Bodemdeeltjes zijn omgeven door een laagje water 

Zand vs klei?

Zand - kleibodem

Zand: 

• Grote bodemdeeltjes 
• Grote luchtholten

Klei: 

• Kleine bodemdeeltjes 
• Kleine luchtholten

--> water + mineralen vasthouden = goede bodem voor planten!

Kleibodem

Nadeel: 

•  minder luchtdeeltjes = minder zuurstof 
• minder plaats voor wortels tussen bodemdeeltjes 

Humus

Organisch materiaal waarvan de gemakkelijk verteerbare delen reeds zijn afgebroken. 

--> organische stof (afgestorven planten- en dierresten, uitwerpselen) worden afgebroken door bodemleven

Hoe kan de bodem organismen beïnvloeden?

Sleep elke eigenschap naar het bijbehorende bodemsoort

bevat kleine bodemdeeltjes

houdt weinig water vast

bevat weinig zuurstof

houdt veel mineralen vast

wortels dringen makkelijk door

Leg uit welk bodemsoort (zand of klei) geschikter is voor de meeste soorten planten?

2. Licht 

- Zonplanten: hoge lichtintensiteit, in open veld, woestijn, steppe

- Schaduwplanten: beperkte lichtintensiteit bv in bossen laag aan de grond

+ daglengte (bv watervlo - verticale migratie)

3. Water

Landplanten in droog milieu: 

- dikke cuticula 

- weinig huidmondjes 

- diepere, langere wortels

Landplanten in vochtig milieu: 

- dunne cuticula 

- veel huidmondjes 

- kleine wortels

Water

Dieren: 

- zuurstofgehalte

- zoutgehalte

3. Temperatuur 

Enzymatische activiteit in organismen afh van temp

--> optimum temp

--> tussen 0-45 graden

Soorten zijn aangepast aan de heersende abiotische facoren, bijvoorbeeld de beschikbaarheid van water

Welke aanpassing hoort bij welke soort?

Saguaro cactus

(gewone) eikvaren

blad heeft geen huidmondjes

dunne/geen cuticula

plant slaat geen water op

klein wortelstelsel

Tolerantie

Tolerantie = Vermogen van organismen om schommelingen in abiotische factoren te verdragen

Bv: woestijnplanten - temp schommelingen, 

weegbree - snel herstellen 

Verspreidingsgebied (areaal) = gebied op aarde waar een soort voorkomt 

Wanneer organismen zich buiten het verspreidingsgebied verspreiden is van minstens 1 abiotische factor de tolerantiegrens overschreden

Tolerantie

Tolerantiegrens = de uiterste waarde waarbij organismen van de soort kunnen overleven 

--> abiotische factor werkt als beperkende factor 

Tolerantiegebied = alle waarden van de abiotische factor waarbij organismen van een soort kunnen overleven

Optimum = gunstigste waarde voor de abiotische factor

Sleep de termen naar de juiste plaats in de tolerantiecurve en benoem de assen

minimum

optimum

maximum

abiotische factor

aantal individuen

Er is een verband tussen de tolerantie en het areaal van een soort.

Bekijk de afbeelding. Welke soort heeft het grootste areaal?

1. soort A
2. soort B
3. soort C
4. soort D

Leg uit waarom soort D het grootste areaal heeft.

Areaal, adaptaties en tolerantie

Er zijn veel verschillende vossensoorten die elk zijn aangepast aan hun areaal. Zoals eerder gezien kan er uit het areaal van een soort verschillende conclusies getrokken worden. 

In de volgende opdrachten gaan jullie dat ook doen.

Voor deze opdracht heb je papier, potlood en liniaal nodig. Pak die erbij en ga daarna pas verder met de laatste twee opdrachten. 

Hieronder tref je drie verschillende vossensoorten aan.

Sleep de soort naar het areaal wat bij die soort hoort.

Tolerantiecurves tekenen
Teken op papier een diagram met daarin een schets van de drie tolerantiecurves van gewone vos, poolvos en woestijnvos (zie vorige dia) voor de abiotische factor temperatuur.
Tips: Benoem de y-as; bedenk hoe breed de curves moeten worden.

Huiswerk

Je maakt het volgende werk:

1. Maak deze lessonup af,
   
2. Maak een begrippenlijst door alle begrippen te voorzien van uitleg. Doe dit digitaal of op papier,
   
3. Maak uit basisstof 1 de volgende opdrachten: 8 t/m 11
   

Het werk wordt ook in magister gezet.