Herhalen thema 3 genetica 4V

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Herhaling en quiz thema 3 Genetica

Thema 3 Genetica    -    

Heleboel definities:

• Chromosoom, karyogram autosoom, etc. 
• DNA, nucleotide, C, G, A en T
• Gen, allel, locus
• Hetero- en homozygoot
• Mono, - dihybride
• Dominant en recessief
• Genotype, fenotype
• Mutatie, modificatie
• Kruisingen, P, F1, F2 
• Speciale overervering (gekoppeld, lethale factor)

Kruisingen          &     stambomen

En hierna naar evolutie

Autosomen  & geslachtschromosomen

Locus

(11p15.5)

{

Homologe
chromosomen

Binas 70 A-D

karyogram

Stamcellen, differentiatie en apoptose

x  

Apoptose = geprogrammeerde celdood

Genexpressie en aandoeningen

Genen worden aangezet (activatie) en uitgezet (inactivatie), waardoor cellen hun specifieke functie kunnen uitvoeren. 

Verkeerde (gemuteerde) variant van een gen (= allel) kan een erfelijke ziekte/aandoening veroorzaken. 

                                                                                

(Chemische) stoffen kunnen met name tijdens zwangerschap heftige modificaties veroorzaken. 

Hoe komen deze modificaties tot stand? 

Is een dergelijke modificatie (denk aan tattoeage of stompjes) erfelijk? 

B1 Genotype en fenotype

Wat is de juiste combinatie van de basenparen in het DNA? (Binas 67)

1. CT en GA
2. AG, TG, AC, en TC
3. AT en CG
4. ATCG zijn geen basenparen

Dit is....

1. Een lastig plaatje
2. Een cel in M-fase
3. Een karyogram van een man
4. Een karyogram van een vrouw

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Wat is een mutatie?

1. Als een gen kapot gaat
2. Als genetische recombinatie plaatsvindt
3. Een verandering in het DNA
4. Een modificatie van het fenotype

B2 Genenparen

Twee verschillende genen in een chromosomenpaar voor één eigenschap noemen we

1. homozygoot
2. heterozygoot
3. co-dominant
4. onvolledig dominant

Welke kat heeft
een intermediair
fenotype?

1. Birmese kat
2. Tonkinese kat
3. Siamese kat
4. Geen van allen

Leeuwenbekjes hebben twee genen voor de kleur. Rood (Ar) en wit (Aw).
Genotype ArAr zorgt voor rode kleur.
Er is sprake van even sterke genen.

Welke combinatie kan zorgen voor roze kleur (intermediair fenotype)?

1. ArAr
2. ArAw
3. AwAw

We zien hier een gespikkelde kip.
Hoe noemen we de manier waarop de allelen (wit en zwart) voor veerkleur zich uiten?

1. co-dominant
2. volledig dominant
3. heterozygoot dominant
4. onvolledig dominant

B3 Monohybride kruisingen

Monohybride kruising

Een plant met grote bladeren wordt gekruist met een plant met kleine bladeren. Alle nakomelingen blijken kleine bladeren te hebben.

Wat is dominant en wat zijn de genotypen van de ouders?

1. Grote bladeren AA x aa
2. Grote bladeren Aa x aa
3. Kleine bladeren AA x aa
4. Kleine bladeren Aa x aa

Uit welke stamboom kun je afleiden dat de eigenschap 'rode bloemen' zeker door een dominant allel wordt veroorzaakt?

1. stamboom A
2. stamboom B
3. stamboom C
4. stamboom D

Bij cavia's is het allel is het allel voor zwarte haarkleur (H) dominant over witte haarkleur (h). Een zwarte homozygote cavia paart een aantal keren met een witte cavia. De nakomelingen in de F1 paren onderling, waardoor de F2 ontstaat. Wat is in de F2 de verhouding van de genotypen?

1. H: h=3:1
2. HH : Hh: hh=1:2:1
3. Zwart: wit=3:1
4. HH : Hh: hh=1:1:1

Uitleg

Betekenis allelen:  H = zwartharig; h = witharig

P                          HH                   x                  hh

F1                                         Hh

Kruising  F1:            Hh        x     Hh                          

Gc                       H of h                   H of h       

F2                                          H             h

                                   H        HH         Hh

                                   h        Hh          hh                    

Verhouding genotype.   HH : Hh: hh=1:2:1           ( --> verhouding fenotypen)                                                                                            

B4 geslachtschromosomen

Welke van de vier beweringen over geslachtschromosomen is juist?

1. Geslachtschromosomen komen alleen voor in voortplantingscellen
2. Alle chromosomen in een voortplantingscel zijn geslachtschromosomen
3. Geslachtschromosomen komen voor in alle cellen
4. Alle chromosomen in alle cellen van de voortplantingsorganen zijn geslachtschromosomen

Bij mensen is het allel voor kleurenblindheid recessief en X-chromosomaal. Een kleurenblinde vrouw krijgt een kind van een kleurenziende man. Hoeveel kans hebben zij op een kleurenblind kind?

1. 100%
2. 75%
3. 50%
4. 0%

Uitleg

P                        X^rX^r      x       X^RY

Gc                      X^r                      X^R     of Y

F1                                       X^R                  Y            

                           X^r           X^RX^r            X^rY

5 minuten pauze

B5 Speciale manieren van overeven

MULTIPELE ALLELEN:
De ouders van Bert hebben bloedgroep A en B; Bert heeft bloedgroep B. De ouders van Anneke hebben bloedgroep A en 0; Anneke heeft bloedgroep A.

Bert en Anneke trouwen en krijgen samen een kind. Hoe groot is de kans dat hun kind bloedgroep B heeft?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Bert heeft bloedgroep B, dat betekent dat de ouder met bloedgroep A heterozygoot IAi moet zijn (anders had Bert wel een allel A gehad). Bert heeft het allel i geërfd van deze ouder, en heeft dus genotype IB i. Anneke heeft van de bloedgroep 0-ouder zeker i geërfd, van de andere ouder IA. Het gaat dus om deze kruising: IBi x IAi:

De kans op een bloedgroep B kind is dus 25%, IBi namelijk.

Uitleg

Ouders Bert:             IAi      en  IB..,       dus Bert heeft IBi

Ouders Anneke        IA..... en ii,             dus Anneke heeft IAi

P                IBi                           x                    IAi

Gc             IB of i                                           IA of i

F1                                       IB                      i

                                 IA      IAIB                  IAi

                                  i         IBi                    ii

Bij kuifkanaries is het hebben van een kuif (K) dominant over het ontbreken van een kuif. Het gen K bevat een letale factor. KK sterft in een vroeg embryonaal stadium. Twee kuifkanaries paren met elkaar en krijgen in een seizoen maar liefst 60 nakomelingen. Hoeveel van deze nakomelingen zal een kuif hebben? Noteer je antwoord, met een uitleg (foto van je uitleg mag ook)

Een homozygoot zwart-ruwharig konijn wordt gekruist met een wit-gladharig konijn. De genen voor zwart en ruw zijn dominant.
Bij onderlinge voortplanting van individuen uit de F1 ontstaat een F2 waarin ongeveer 75% van de nakomelingschap zwart-ruwharig is.
Dit wordt veroorzaakt door gekoppelde overerving.
Welke genen zijn gekoppeld?

1. zwart en ruw
2. zwart en glad
3. zwart en wit
4. ruw en glad

Welk stuk DNA geven vrouwen altijd door aan vrouwen,
en welk stuk mannen aan mannen?

Speciale overerving

De mannelijke lijn

De vrouwelijke lijn

B7 Opvoeding of aanleg

Nature-nurture

Fenotype = milieu + genotype

Welke speelt een grotere rol?

Herhaling in generaties van: alcoholisme, huiselijkgeweld en misbruik.

Maar ook: creativiteit, verlegenheid, rekenvaardigheid.

Waarom is onderzoek aan tweelingen zo interessant voor het nature/nurture debat?

Bij een-eiige tweelingen zijn nature (DNA) en nurture (opvoeding) identiek, (tenzij de tweeling gesplitst wordt bijv. door adoptie.)   

Bij twee-eiige tweelingen is nature verschillend, nurture identiek. Verschillen tussen die twee groepen in een eigenschap zijn dus het gevolg van nature.

Epigenetica gaat over:

1. Het effect van de DNA-code op het fenotype.
2. Het effect van de omgeving op uiting van genen.
3. Mutaties van de DNA-code door omgeving.
4. Het doorgeven van mutaties in DNA.

We hebben nu kort thema 3 herhaald. Geef aan welke stelling voor jou geldt

1. Ik denk dat ik alles wel snap :)
2. Ik heb nog moeite met monohybride kruisingen, stambomen en/of x-chromosomale overerving
3. Ik heb nog moeite met speciale overervingen (bloedgroepen, letale allelen en gekoppelde overerving)
4. Ik snap er helemaal niets van :(

>> Trek conclusie: wat is het antwoord op je vorige vraag?

>> Welke oplossing kun je nu bedenken voor het probleem?

>> En wat kun je zelf aan dit probleem doen?

Wat nu?

Bedankt voor jullie aandacht!