6.5 Nieuwe en kwetsbare populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Nieuwe en kwetsbare populaties

Deze les:

- Quizvragen par 6.1 - 6.4

- Nabespreking SO par 5.3, 5.4

- Volgende week dinsdag bespreken we par 6.5

Ecosysteem/ habitat/ niche

Een ecosysteem bevat verschillende habitats.

En verschillende niches binnen de habitats.

Soorten kunnen naast elkaar leven binnen habitats, hun onderlinge relatie blijkt uit hun niches. 

Bij overlapping in niche is er concurrentie.

Ecosysteem/ habitat/ niche

Soort A en B leven deels in

hetzelfde habitat.

Dit betekent nog niet dat ze 

directe invloed op elkaar 

hebben.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Ecosysteem/ habitat/ niche

De niche in het overlappende 

deel van de habitat bepaalt

of de soorten elkaar kunnen

beïnvloeden.

Overlapt de niche dan is sprake

van concurrentie.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Symbiose

= langdurig samenleven van individuen van verschillende soorten

Mutualisme:  +/+

Parasitisme:   +/-

Commensalisme:  +/0  

Homo sapiens sapiens en
Homo sapiens neanderthalis
zijn twee verschillende soorten.

1. Goed
2. Fout

De levende organismen in een bepaald gebied vormen samen een populatie.

1. Goed
2. Fout

Bij commensalisme hebben beide soorten voordeel van de samenleving.

1. Goed
2. Fout

Soorten met dezelfde habitat leven in hetzelfde gebied.

1. Goed
2. Fout

Een kievit en een reiger hebben dezelfde habitat.

1. Goed
2. Fout

Een niche hangt af van abiotische en biotische factoren.

1. Goed
2. Fout

De neerslag in een bepaald gebied is een voorbeeld van een abiotische factor.

1. Goed
2. Fout

Planten met dezelfde niche zijn elkaars concurrenten.

1. Goed
2. Fout

In een voedselketen staat de pijl in de richting van een predator.

1. Goed
2. Fout

Een voedselweb kan beginnen met schimmels.

1. Goed
2. Fout

Een kreeft die gebruik maakt van een leeg slakkenhuis van een wulk (schelpdier) is een voorbeeld van commensalisme.

1. Goed
2. Fout

Schimmels zijn altijd parasieten.

1. Goed
2. Fout

Een eekhoorn in een hol van een boom is een voorbeeld van een epifyt.

1. Goed
2. Fout

Twee hondenrassen hebben dezelfde binominale naam.

1. Goed
2. Fout

Hoe wordt de relatie genoemd tussen zeester en zeeslak?

1. concurrentie relatie
2. producent consument relatie
3. predator prooi relatie

Noem drie factoren die van invloed kunnen zijn op de grootte van de populatie prooidieren.

Leerdoelen 6.5

Je beschrijft de oorzaken en gevolgen van genetische variatie in een populatie

Je legt een verband tussen de grootte van een ecosysteem, de mate van isolatie en de soortenrijkdom van het ecosysteem

Verlies genetische variatie in kleine populaties

- In een (te) kleine populatie is vaak sprake van inteelt 

-->  weinig recombinatie van allelen = verlies genetische variatie

- Bepaalde allelen zijn zo zeldzaam in de populatie dat ze door toeval verdwijnen = genetic drift = het afnemen / toenemen van een bepaald allel in de populatie door toeval.

- Door gebrek aan genetische variatie zijn nakomelingen vaak homozygoot voor een groot deel van hun allelen (ook ongunstige recessieve allelen) = aandoeningen/ ziektes/ verminderde fitness

Uitsterven door gebrek variatie?

Wanneer de genetische variatie van de populatie verminderd, dan is er minder potentieel tot adaptatie aan een veranderende omgeving. 

--> want voor (natuurlijke) selectie is variatie nodig

 Dat geeft een hoger risico op uitsterven wanneer voorkomende eigenschappen ongunstig blijken.

Genetic drift

De allelfrequentie van een kleine populatie verandert door toeval. Voorbeelden:

• Bij een bosbrand gaan toevallig meer planten met rode dan met witte bloemen dood.
• Er worden toevallig meer individuen met rood haar geboren in een bepaalde periode (meer dan je zou verwachten op basis van de kansberekening).

Dit verschijnsel heet genetic drift.

Populaties en genetische diversiteit

Twee evolutionaire mechanismen van genetic drift kunnen de genetische diversiteit van een populatie verminderen:

• Flessenhals effect
• Founder effect

Flessenhals effect

Door een catastrofe wordt een deel van de populatie gedood. 

De genetische variatie na de catastrofe is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

Gebaseerd op toeval (= genetic drift)

Flessenhals effect

Founder effect

Een kleine groep uit een populatie emigreert en sticht een nieuwe populatie.

De genetische variatie van de nieuwe populatie is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

Gebaseerd op toeval (= genetic drift)

Founder effect

Sterft een groot deel van een populatie en is er geen immigratie, dan is er sprake van een..

1. Flessenhalseffect
2. Founder effect

Als door toeval alleen leden van een populatie overleven die een recessieve genetische afwijking hebben, is dat het gevolg van..

1. Inteelt
2. Genetic drift

Een organisme dat via immigratie met zijn allelen de genetische variatie in een populatie verrijkt is..

1. geen genetic drift
2. wel genetic drift

Eilandtheorie

Beschrijft de biodiversiteit in relatie tot de grootte van een eiland (of een ander geïsoleerd ecosysteem) en de afstand tot het vaste land (of tot andere ecosystemen).

BINAS 93C

Eilandtheorie

Grootte van het eiland beïnvloedt de snelheid van uitsterven.

Klein eiland: weinig niches -> veel concurrentie -> soorten sterven sneller uit.

Groot eiland: veel niches -> minder concurrentie -> soorten sterven minder snel uit.

Groene lijnen in de grafiek.

Eilandtheorie

Afstand van het eiland tot het vaste land beïnvloedt de mate van immigratie.

Dichtbij: veel migratie

Ver weg: weinig migratie

De grootte van het eiland bepaalt hoeveel nieuwe soorten erin slagen om zich te vestigen.

Rode lijnen in de grafiek.

Eilandtheorie

Dynamisch evenwicht: het punt waarop de immigratie gelijk is aan de snelheid van uitsterven.

--> De biodiversiteit blijft gelijk.

Er verdwijnen soorten, maar die worden vervangen door nieuwe.

Bij kolonisatie van 2 even grote eilanden, leeft het grootste aantal soorten op het eiland

1. dichtbij het vaste land
2. ver van het vaste land

Welke twee eigenschappen van eilanden zijn volgens de eilandtheorie bepalend voor soortenrijkdom?

1. Immigratie van organismen en onderlinge afstand
2. Onderlinge afstand en grootte
3. Grootte en uitsterven van soorten
4. Uitsterven van soorten en immigratie van organismen