BS 3.3 Monohybride kuisingen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

BS 3.3

Monohybride Kruisingen

Deze les

1. Terugblik vorige lessen
2. Theorie Monohybride kruisingen
3. Modellen (jullie kijken) en samen oefenen kruisingen
4. Opdrachten maken
5. afsluiten

Leerdoelen

3.3.1 Je kan een monohybride kruising en een kruisingsschema opstellen

3.3.2 Je kan de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden uit een kruisingsschema of stamboom van monohybride kruisingen

DNA

chromosoom

celkern

cel

gen

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende genen voor een bepaalde eigenschap

Homozygoot dominant

Homozygoot recessief

Heterozygoot

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke genen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

AA

aa

Aa

Monohybride Kruising

Overerving van 1 eigenschap

1 eigenschap = 1 genenpaar

Johan Mendel

Wetten van overerving van eigenschappen ontdekt en geformuleerd in 1866

Kruisingsvraagstuk oplossen

Hoe pak je dit aan? 

1. Wat zijn de genotypen van de ouders? 
2. Welke allelen kunnen de geslachtcellen van                                                       beide ouders bevatten?  
3. Welke mogelijkheden bestaan er                                                                                       voor de versmelting van een eicelkern                                                                       en een zaadcelkern? => Kruisingtabel 
   

Monohybride kruising

Mono:

Dit betekent "één" of "enkelvoudig" (afkomstig uit het Grieks: monos). In dit geval verwijst het naar één enkele eigenschap of één genenpaar dat wordt onderzocht.

Hybride:

Dit betekent "kruising" of "menging" (afkomstig uit het Latijn: hibrida, wat oorspronkelijk verwees naar een kruising tussen verschillende soorten)

Voorbeeld kruisingsvraagstuk en kruisingsschema

Fenotype: Longy 

Fenotype verkorte staart of geen staart

De Manx-katten komen oorspronkelijk van het eiland Man. De katten zijn bijzonder, want sommige katten hebben een verkorte staart. Die afwijking is ooit ontstaan door een spontane mutatie van een gen dat de katten dragen.
Bij Manxkatten wordt de staartlengte bepaald door één gen, dat bekend staat als het Manx-gen. Het M-allel is dominant en veroorzaakt een verkorte of afwezige staart. De eigenschap lange staart is recessief (m). Het homozygoot dominant genotype is dodelijk: embryo’s met dit genotype sterven vroeg in de ontwikkeling.

Een mannelijke Manx-kat die heterozygoot is voor de eigenschap verkorte staart wordt gekruist met een vrouwelijke kat die homozygoot is voor de eigenschap normale staart.

Welke mogelijke genotypen en fenotypen kunnen de nakomelingen hebben? Wat is de kans dat een nakomeling: Een normale staart heeft? Een verkorte of afwezige staart heeft?

1 Wat zijn de genotypen van de ouders? Geef deze genotypen in een kruising weer.

……………….× ……………...

2 Welke allelen kunnen de geslachtscellen van beide ouders bevatten?

Moeder ……. en ……

Vader …….. en …….

3 Welke mogelijkheden bestaan er voor de versmelting van een eicelkern en een zaadcelkern?

Mogelijke genotypen F1

1 Wat zijn de genotypen van de ouders? Geef deze genotypen in een kruising weer.

Mm × mm

2 Welke allelen kunnen de geslachtscellen van beide ouders bevatten?

Vader M en m

Moeder m en m

3 Welke mogelijkheden bestaan er voor de versmelting van een eicelkern en een zaadcelkern?

Mogelijke genotypen F1

Welke mogelijke genotypen en fenotypen kunnen de nakomelingen hebben?
Wat is de kans dat een nakomeling:
Een normale staart heeft? Een verkorte of afwezige staart heeft?

3 Welke mogelijkheden bestaan er voor de versmelting van een eicelkern en een zaadcelkern?

Mogelijke genotypen F1

Frequentie genotypen F1

Homozygoot dominant:……   fenotype=

Homozygoot recessief:……    fenotype=

Heterozygoot:………fenotype=

Verhouding genotypen: …. : …. : …..

Frequentie fenotypen F1:                       Verhouding Dom: res

Fenotype 1: Kans op lange staart is ……………       ......... :   ........

Fenotype 2: Kans op korte staart is……………

	m	m
M	Mm	Mm
m	mm	mm

Samen oefenen

Lees het verhaaltje van kruisingsvraagstuk 2. 
Doorloop de volgende nu zelf de volgende stappen:

1. Wat zijn de genotypen van de ouders?

2. Welke allelen kunnen de geslachtcellen van beide ouders bevatten?

3. Welke mogelijkheden bestaan er voor de versmelting van een eicelkern en een zaadcelkern? => Kruisingstabel 

Maak opdracht 27 t/m 29

Blz. 188

Hoe kom je achter een genotype van een organisme met een dominante eigenschap?

Het kan zowel Heterozygoot als homozygoot dominant zijn.

Testkruising en stambomen

Pak blz. 189 erbij.

Ouder A.... x aa

Ouder A.... x aa

Gentoype ouders vaststellen met een stamboom

Blz. 190
Alleen als ouders met gelijk
fenotype nakomeling hebben  

met een afwijkend fenotype.

--> Ouders heterozygoot

Welk fenotype is dominant? 

Maak opdracht 30 t/m 37

De rest is huiswerk

Huiswerk 

3.3 

Maak opdracht 29 t/m 37
Erg belangrijk, deze vaardigheid moet je echt beheersen!

Individu Z (Rr) krijgt een groot aantal nakomelingen in de eerste en volgende generaties. Individuen met genotype Rr of RR hebben tweemaal zoveel kans de leeftijd te bereiken waarop ze tot voortplanting kunnen komen als individuen met genotype rr.

Welk deel van de eerste generatie nakomelingen van individu Z heeft een vergrote kans op voortplanting?

1. 1/2
2. 3/4
3. 1/4
4. 0

Wat is de verhouding in het fenotype in de F1?

1. 1:3
2. 1:2:1
3. 1:1
4. 3:2

Een homozygoot dominante bruine hengst en een grijze merrie krijgen een bruine veulen.

Wat kan het genotype zijn van dit veulen?

1. aa of Aa
2. Aa of AA
3. Aa
4. aa

Het gen voor taaislijmziekte is ...

1. Dominant
2. Recessief
3. Kan ik niet uit deze stamboom halen
4. Nog nooit van die woorden gehoord

Monohybride kruising

Een plant met grote bladeren wordt gekruist met een plant met kleine bladeren. Alle nakomelingen blijken kleine bladeren te hebben.

Wat is dominant en wat zijn de genotypen van de ouders?

1. Grote bladeren AA x aa
2. Grote bladeren Aa x aa
3. Kleine bladeren AA x aa
4. Kleine bladeren Aa x aa

Een halflangharige cavia heeft een intermediair fenotype. Halflangharige cavia's worden geboren door een kruising tussen een normaalharige cavia en ene langharige cavia. Twee halflangharige cavia's paren met elkaar.

Hoe groot is de kans dat een nakomeling van dit paar halflangharig is?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Wie zijn mannen in deze stamboom?

1. Alle personen weergegeven met een vierkant
2. Alle personen weergegeven met een rondje

Hoeveel generaties zijn afgebeeld in deze stamboom?

1. 1
2. 3
3. 2
4. 4

Hoeveel kinderen hebben persoon 1 en 2

1. 1
2. 4
3. 2
4. 3

Wie zijn oom en tante van familielid 9?

1. 3 en 4
2. 10 en 11
3. 6 en 7

Oefenen met stambomen / testkruisingen

• Opdracht 30 t/m 37
  
  
  

 

Afbeelding van een karyogram:
- Is dit DNA van een mens?
- Is dit DNA van een man of van een vrouw?

1. Ja - man
2. Ja - vrouw
3. Nee - man
4. Nee - vrouw

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.