3.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4

3.3 Het feodale stelsel

Lesdoelen:

In deze les leer je:

- hoe de kerken van Rome en Constantinopel uit elkaar groeiden.

- hoe het christendom werd verspreid in Europa.

- hoe christelijke en Germaanse gebruiken samensmolten.

KA: - de verspreiding van het christendom in geheel Europa

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

De kerken van Rome en Constantinopel

De rooms-katholieke kerk wordt geleid vanuit het Vaticaan (Rome) en heeft een strakke organisatie.

Bij de verschillende Romeinse rijken ontstond er een ander gedachtegoed over de macht van de paus.

West- Romeinse rijk	Byzantijnse rijk (oost)
Gedachtegoed door paus Gelasius opgeschreven in 494 voor de keizer in Constantinopel: Tweezwaardenleer : 2 machten over de wereld. Paus is door God aangewezen als de geestelijk leider. Keizer is de wereldlijke leider.	In het Byzantijnse rijk streefden keizer naar het cesaropapie : Staat waarin de caesar (keizer) wereldlijk en geestelijk leider is.

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

De kerken van Rome en Constantinopel

Byzantijnse keizer Justinianus 533:

- Liet bisschoppen erkennen dat de kerk niets mocht doen tegen de wil van de keizer.

- Benoemde voortaan de hoogste bisschop in zijn rijk, de patriach.

--> Gevolg:

Dit meningsverschil leidde uiteindelijk tot een schisma :

1. katholieke kerk o.l.v. de paus.

2. orthodoxe kerk o.l.v. de Byzantijnse keizer

1e ontmoeting tussen de paus en de patriach Kirill

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

De kerken van Rome en Constantinopel

In het westen vormde de geestelijkheid een sociale groep met speciale voorrechten.

In beiden rijken ontstond er een speciaal soort geestelijken: monniken en nonnen:

- wijdden hun leven aan God.

- niet benoemd door bisschoppen

- klooster --> regels van Benedictus van Nursia

(Geen persoonlijk bezit, abt gehoorzamen, klooster niet verlaten)

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

Europa wordt christelijk

Christendom in het westen van het Romeinse rijk minder verspreid.

--> verdrukking door Germaanse invasies.

Bekering van de Frankische koning Clovis werd een keerpunt.

Veldslag 496 --> superioriteit christelijke God.

De bekering van Clovis (496) hielp om Gallië te veroveren omdat een deel van de bevolking christen was. ​

Clovis liet zich dopen: christen worden door onderdompeling met water. Het Frankenrijk werd een christelijk rijk.

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

Europa wordt christelijk

Vanaf 450 verspreidden katholieke monniken het christendom in Ierland en omstreeks 600 naar Brittannië. ​

​

In 690 trok de Angelsaksische monnik Willibrord naar Nederland om de Friezen te kerstenen. Er werden kerken gebouwd, maar het succes was afhankelijk van de Frankische bescherming van de missionarissen.

​In opdracht van de paus ging de Angelsaksische monnik Bonifatius de bevolking ten oosten de Rijn (Saksen en Friezen) kerstenen.

Dit lukte pas onder Karel de Grote, omdat hij de bevolking onderwierp.

Uit welke twee landen kwamen de mensen rond 500
na christus die de Friezen werden genoemd?

De Friezen konden niet naar het binnenland omdat
dat helemaal bedekt was met:

1. Water
2. Veenmoeras
3. Struiken

Waarom sloegen relikwieën, zoals botresten van
heiligen, die de christenen meebrachten goed aan bij
het Friezen

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

Europa wordt christelijk

De verdere verspreiding van het christendom werd bemoeilijkt door Vikinginvallen. De plunderingen stopten toen hun koningen christen werden. Scandinavië, Polen en Hongarije werden christelijk.​

​

In Oost- en Zuidoost-Europa werd het orthodoxe christendom uitgebreid door een Bijbel in het Slavisch met cyrillisch schrift. ​

​

De verspreiding van het christendom in geheel Europa is een kenmerkend aspect van de tijd van monniken en ridders.​

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

Samensmelting

Om de verspreiding te versoepelen besloten Missionarissen om aan te sluiten bij heidense gebruiken en geloven.

Verboden: godenverering en voorspellingen.

Toegestaan; dwergen, reuzen, elfen en geesten.

Keizer Constantijn verbond Christus met de zonnegod:

- Geboortedag Jezus <-- --> geboortedag v/d zon

- Rustdag zaterdag --> rustdag zondag

- Zon werd verwerkt in christelijke symbolen

- Pasen (feest opstanding Jezus) <-- --> Lentefeest

Wodan en Sinterklaas

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

Samensmelting

Missionarissen namen heidense elementen over in het christendom, dit heet syncretisme: het naar elkaar toegroeien van godsdiensten. Hierdoor versnelde de kerstening.​

​

- Zo kwamen heidense goden terug in christelijke heiligen (Bv. Maria i.p.v. vruchtbaarheidsgodinnen)

- In de plaats van amuletten e.d. kwamen relikwieën: overblijfselen van heiligen. 

- Zelfs het woord ‘god’ was heidens : in het Germaans betekende het ‘datgene waaraan wordt geofferd’. (Latijns woord deus).

VWO 4

3.4 Christendom in Europa

Eindopdrachten 3.3

De Rooms-Katholieke kerk

de Byzantijnse kerk

Keizer als leider kerk

Latijnse kerk

Grieks-Orthodoxe kerk

Rome

constantinopel

paus

Hoe verspreidde het christendom zich over Europa?
Twee antwoorden zijn goed.

1. Doordat de leiders christelijk werden en hun onderdanen dwongen christelijk te worden
2. Doordat leiders gedwongen werden christelijk te worden door de paus
3. Doordat monniken het volk gingen kerstenen
4. Doordat het volk de leiders dwong om christelijk te worden

Lees de tekst 'De kerken van Rome en Constantinopel'.

Juist

Onjuist

De Byzantijnse keizers streefden naar een cesaropie waarin de wereldlijke leider ook de geestelijk leider is.

Monniken en nonnen zonderden zich af van de wereld of trokken rond om mensen te bekeren.

Volgens de tweezwaardenleer van de pausen leidde de keizer de kerk en de paus de staat.

Lees de tekst 'Europa wordt christelijk'.

Juist

Onjuist

Door de bekering van Karel de Grote werd het Frankenrijk een christelijk rijk.

Missionarissen kwamen uit Constantinopel om de Balkan te kerstenen.

Christelijke koningen leverden veel steun bij de kerstening van Europa.

Missionarissen kwamen uit Engeland om Nederland en Duitsland te kerstenen.

Lees de tekst 'Samensmelting'.

Juist

Onjuist

Christelijke feestdagen werden gevierd op dagen die belangrijk zijn in de natuur.

De verspreiding van het christendom in Europa ging heel snel in de tijd van monniken en ridders.

Het syncretisme van christendom en heidendom begon al onder keizer Augustus.

Missionarissen besloten om aan te sluiten bij heidense gebruiken en geloven.

Missionarissen verboden het geloof in goden, dwergen, reuzen, elfen en geesten.