2/2 formuleren, woorden die bij elkaar horen, bij elkaar gebruiken

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Formuleren 

Woorden die bij elkaar horen, bij elkaar gebruiken.

Lesplanning

• Korte activiteit
• Nakijken
• Instructie/quiz
  
• Werken
  
• Afsluiten
  

Spelen met woorden: raadsel

Geef iedereen de kans om het raadsel op te lossen: roep je geen antwoorden door de klas, maar doe de  het in je hoofd.

• Lees het raadsel  rustig en probeer hem in je hoofd op te lossen (schrijf je antwoord eventueel even in je schrift op)
  
• Schrijf je antwoord in de volgende sheet.

Hoeveel druppels kunnen er in
een leeg glas?

Waarom heeft een kale man altijd liefdesverdriet?

Wanneer je mij hardop zegt, ben ik verdwenen.

Schrijf drie dingen op die je tijdens
de vorige les hebt geleerd.

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

• weet je hoe  woorden die bij elkaar horen, bij elkaar moet gebruiken

Waarom gebruiken we voorbeelden?

Voorbeelden gebruiken

Een tekst wordt leuker en duidelijker als je zo nu en dan een voorbeeld gebruikt:

-> moeilijk woord uitleggen

-> situatie duidelijk maken

Voorbeelden gebruiken

Een tekst of een spreekbeurt wordt leuker en duidelijker als je nu en dan een voorbeeld gebruikt. Met een voorbeeld leg je een moeilijk woord uit of maak je een situatie duidelijk.

Een voorbeeld kan kort zijn (een paar woorden), maar ook lang (een hele alinea). 

Soms kun je als eerste alinea van een tekst of een spreekbeurt een voorbeeld geven dat het onderwerp duidelijk maakt.

Noteer signaalwoorden voor voorbeeld.

Signaalwoorden

Een voorbeeld kun je aankondigen met een signaalwoord:

bijvoorbeeld, zoals, denk maar aan, zo, neem nou, ...

Gebruik je getallen, wees dan zo concreet mogelijk.

Voorbeelden gebruiken

De oudste voorbeelden van massamedia zijn de krant, de radio en de televisie.

Ik houd niet van individuele sporten zoals tennis en gymnastiek, maar teamsporten als voetbal en hockey vind ik wel leuk.

Op welke drie manieren kan je de PV in een zin vinden?

Persoonsvorm (PV)

Je zoekt eerst de persoonsvorm. Hoe doe je dat?

- Door de zin van tijd (tegenwoordige tijd/ verledentijd) te veranderen: tijd-proef

- Door de zin van getal te veranderen (meervoud/ enkelvoud): getal-proef

- De zin vragend te maken. De persoonsvorm komt dan als eerste woord te staan.

Voorbeeld:

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven.

- Tijd: De docent had het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat van tijd veranderd is de persoonsvorm  had = heeft

- Getal: De docenten hebben het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat met de meervoud mee veranderd is de persoonsvorm  hebben = heeft

- Vraag: heeft de docent het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven?  Heeft

De persoonsvorm onderstreep je en je zet het woord tussen strepen.

De docent | heeft | het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven.

Wat is een bijvoeglijke bepaling?

1. een zinsdeel net als de andere zinsdelen
2. het zegt iets over een zelfstandignaamwoord
3. Deel van een zinsdeel, zegt iets over het zelfstandignaamwoord
4. geen idee

Wat is een bijvoeglijke bepaling?

1. Het geeft meer informatie over een zelfstandig naamwoord of voornaamwoord
2. Het is meestal een eigenschap of een toestand;
3. Het is meestal een bijvoeglijk naamwoord of een bezittelijk voornaamwoord;
4. Het is altijd onderdeel van een ander zinsdeel (en dus nooit een eigen zinsdeel)

Voorbeelden:

De hele klas luisterde geboeid naar de goede uitleg van de docent.

Mijn lessen deel ik met mijn fantastische leerlingen.

Nieuwe lesstof

Woorden die bij elkaar horen, bij elkaar plaatsen

Een tekst leest gemakkelijker als woorden of zinsdelen die bij elkaar horen, ook dicht bij elkaar staan. 

Woorden die bij elkaar horen, bij elkaar plaatsen

Zet geen lange bijvoeglijke bepaling tussen het lidwoord, aanwijzend voornaamwoord of bezittelijk voornaamwoord en het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.

Niet: Een uitzonderlijk goed betaald en bij het grote publiek bekend model noemen we ook wel een supermodel.

Wel: Een model dat uitzonderlijk goed betaald wordt en bij het grote publiek bekend is, noemen we ook wel een supermodel.

Lidwoorden

Bepaald: de, het

De: mannelijk of vrouwelijk

Het: onzijdig

Onbepaald: een

Plaats een bijvoeglijk naamwoord ertussen, 

• eindigt het op een 'e' --> de
• eindigt het niet op een 'e' --> het

Aanwijzend voornaamwoord

Het woord wijst iets aan. 

Wijst een (denkbeeldig) zelfstandig naamwoord.

Dergelijke dingen gebeuren bijna nooit.    Dergelijke --> dingen

Die auto vind ik mooier dan deze (auto). 

Die --> auto              deze --> kan je zelf auto bij bedenken.

Let op: woorden die een richting of een plaats aangeven, zijn geen aanwijzend voornaamwoorden.  Voorbeelden: daar, daarheen, daarover, daarlangs

die	deze	dit	dat	zulk(e)
zo'n	dergelijk(e)	zelf	dezelfde	hetzelfde

Bezittelijk voornaamwoord

• Een bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie iets is.
• Een bezittelijk voornaamwoord staat altijd voor een zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.
• Er kan een bijvoeglijk naamwoord tussen het bezittelijk voornaamwoord en het zelfstandig voornaamwoord staan.

		Bezittelijk voornaamwoord
enkelvoud	1e persoon 2e persoon 3e persoon	mijn/m'n jouw/je uw zijn/z'n haar/d'r
meervoud	1e persoon 2e persoon 3e persoon	ons/onze jullie uw hun

Zelfstandig naamwoorden

Mens, dier, ding, plant, verschijnselen, namen

• Je kan voor mens, dier, ding, plant en verschijnselen een lidwoord plaatsen!
• Namen schrijf je met een hoofdletter.

Woorden die bij elkaar horen, bij elkaar plaatsen

Zet het onderwerp en het gezegde zo dicht mogelijk bij elkaar. Gebruik in lange zinnen dus liever want en maar dan omdat en hoewel, want na want en maar staan onderwerp en persoonsvorm naast elkaar.

Niet: Veel meisjes dromen van een bestaan als supermodel, hoewel ze waarschijnlijk niet aan de hoge eisen van de modewereld voldoen.

Wel: Veel meisjes dromen van een bestaan als supermodel, maar ze voldoen waarschijnlijk niet aan de hoge eisen van de modewereld.

Persoonsvorm (PV)

Je zoekt eerst de persoonsvorm. Hoe doe je dat?

- Door de zin van tijd (tegenwoordige tijd/ verledentijd) te veranderen: tijd-proef

- Door de zin van getal te veranderen (meervoud/ enkelvoud): getal-proef

- De zin vragend te maken. De persoonsvorm komt dan als eerste woord te staan.

Voorbeeld:

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven.

- Tijd: De docent had het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat van tijd veranderd is de persoonsvorm  had = heeft

- Getal: De docenten hebben het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat met de meervoud mee veranderd is de persoonsvorm  hebben = heeft

- Vraag: heeft de docent het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven?  Heeft

De persoonsvorm onderstreep je en je zet het woord tussen strepen.

De docent | heeft | het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven.

Onderwerp

Wie of wat (vaak een wie)

+

werkwoordelijk gezegde

=

het onderwerp

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

wie/wat heeft gegeven? --> De docent = o

Werkwoordelijk gezegde

Je zoekt alle werkwoorden in de zin, dus ook de persoonsvorm.

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

Ook de extra woorden die bij de werkwoorden horen (zie je als je de zinsdelen maakt) of werkwoorden die gesplitst zijn:

Hij zit klok te kijken.

Zij is aan het lezen.

Wij ruimen de vaat op.

Naamwoordelijk gezegde

Naast het werkwoordelijk gezegde heb. je ook nog het naamwoordelijk gezegde.

Er zijn twee verschillen:

• er zitten ook andere woorden dan werkwoorden in het naamwoordelijk gezegde
• in een werkwoordelijk gezegde DOET iemand iets en in een naamwoordelijk gezegde IS iemand iets.
• het naamwoordelijk gezegde bestaat uit een werkwoordelijk deel (werkwoorden) en een naamwoordelijk deel (geen werkwoorden)
• in een naamwoordelijk gezgede zit altijd een koppelwerkwoord: 

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, heten, dunken voorkomen.

• Let op: sommige werkwoorden kunnen ook een hulpwerkwoord of zelfstandig werkwoord zijn! Dus kijk goed of iemand iets DOET of  IS.

Woorden die bij elkaar horen, bij elkaar plaatsen

Zet de persoonsvorm zo dicht mogelijk bij de andere werkwoorden van het gezegde.

Niet: Een model kan vanwege een gebrek aan zelfvertrouwen afgewezen worden.

Wel: Een model kan afgewezen worden vanwege een gebrek aan zelfvertrouwen.

Woorden die bij elkaar horen, bij elkaar plaatsen

Splits scheidbare werkwoorden niet als dat niet nodig is.

Niet: Denk je dat Marie het zware modellenbestaan vol zal kunnen houden? 

Wel: Denk je dat Marie het zware modellenbestaan zal kunnen volhouden?

Formuleren van woorden die bij elkaar horen.

1. Splits scheidbare werkwoorden niet als dat niet nodig is.  

2. Zet de persoonsvorm zo dicht mogelijk bij de andere werkwoorden van het  gezegde.   

3. Zet geen lange bijvoeglijke bepaling tussen het lidwoord, aanwijzend voornaamwoord of bezittelijk voornaamwoord en het zelfstandig naamwoord  waar het bij hoort.  

4. Zet het onderwerp en het gezegde zo dicht mogelijk bij elkaar 

In Nederland moet je om een tatoeage te laten zetten 16 jaar of ouder zijn.

1. Geen lange bijvoeglijke bepaling tussen lidw en zelfstandig naamwoord
2. Zet onderwerp en gezegde zo dicht mogelijk bij elkaar.
3. Zet de persoonsvorm zo dicht mogelijk bij de andere werkwoorden van het gezegde.
4. Splits scheidbare werkwoorden niet.

In Nederland moet je om een tatoeage te laten zetten 16 jaar of ouder zijn.

In Nederland moet je 16 jaar of ouder zijn om een tatoeage te laten zetten.

Veel ouders vinden dat de leeftijdsgrens verhoogd moet worden, omdat pubers de gevolgen van het zetten van een tatoeage niet kunnen overzien.

1. geen lange bijvoeglijke bepaling tussen lw en zn
2. onderwerp en gezegde zo dicht mogelijk bij elkaar zetten
3. pv zo dicht mogelijk bij de andere werkwoorden van het gezegde.
4. splits geen scheidbare werkwoorden

Veel ouders vinden dat de leeftijdsgrens verhoogd moet worden , omdat pubers de gevolgen van het laten zetten van een tatoeage niet kunnen overzien.

Veel ouders vinden dat de leeftijdsgrens moet worden verhoogd, want pubers kunnen de gevolgen van het laten zetten van een tatoeage niet overzien.

Werk voor deze les + huiswerk: 

Blz. 122/123, opdracht 1, 2 en 3

+nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Wat niet af is = huiswerk

Klaar = lezen

Stel de volgende les vragen over fouten die je niet begreep!

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

• weet je hoe  woorden die bij elkaar horen, bij elkaar moet gebruiken

Ik weet ik hoe woorden die bij elkaar horen, bij elkaar moet gebruiken.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?