6/12 herhaling woordsoort h1 t/m 5 3 havo

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Woordsoorten

GRAMMATICA

Lesplanning

• Voorlezen/kleuren
• Instructie - herhaling
• Werken
  
• Afsluiten
  

Lesdoel

Aan het einde van deze les heb je geoefend met de volgende woordsoort:

• aanwijzend voornaamwoord
• persoonlijk voornaamwoord
• vragend voornaamwoord
• onbepaald voornaamwoord
• bezittelijk voornaamwoord
• betrekkelijk voornaamwoord

Schrijf drie dingen op
die je van
de vorige les
onthouden hebt.

Wat wordt er bedoeld met
een aanwijzend voornaamwoord?
Schrijf er twee op.

Wat wordt er bedoeld met
een vragenvoornaamwoord?
Schrijf er twee op.

Wat wordt er bedoeld met
een betrekkelijk voornaamwoord?
Wanneer gebruik je die?

Wat is een onbepaald voornaamwoord?
Schrijf er twee op.

Wat is het verschil tussen een persoonlijk en bezittelijk voornaamwoord?

Aanwijzend voornaamwoord

Het woord wijst iets aan. 

Wijst een (denkbeeldig) zelfstandig naamwoord.

Dergelijke dingen gebeuren bijna nooit.    Dergelijke --> dingen

Die auto vind ik mooier dan deze (auto). 

Die --> auto              deze --> kan je zelf auto bij bedenken.

Let op: woorden die een richting of een plaats aangeven, zijn geen aanwijzend voornaamwoorden.  Voorbeelden: daar, daarheen, daarover, daarlangs

die	deze	dit	dat	zulk(e)
zo'n	dergelijk(e)	zelf	dezelfde	hetzelfde

Persoonlijk voornaamwoord

Duidt een persoon of een dingen ding aan.

Ze kunnen het onderwerp in en zin zijn.

Ik ben blij = onderwerp

Zijn ze erg blij = onderwerp

Die goede vriend van jou = geen onderwerp

Die kaart van ons = geen onderwerp

Zij geeft les aan hun 

Zij = onderwerp

hun = geen onderwerp

		onderwerp	geen onderwerp
enkelvoud	1e persoon 2e persoon 3e persoon	ik jij / je u hij zij / ze het / 't	mij / me jou / je u hem / 'm haar / ze / 'r het / 't
meervoud	1e persoon 2e persoon 3e persoon	wij / we jullie u zij / ze	ons jullie u hun / hen / ze

Vragend voornaamwoord

Staat meestal aan het begin van een zin of kan aan het begin geplaatst worden als je de zin verandert.

Wie gaat er mee naar het zwembad?  Ik weet niet wie er meegaan naar het zwembad.

Wat voor hond hebben jullie?  Ik vraag mij af wat voor hond jullie hebben?

​

Let op: woorden als waar, wanneer en hoe zijn geen vragend voornaamwoorden!

Wie	Wat
Welk(e)	Wat voor (een)

Onbepaalde voornaamwoorden

Je weet niet wie of wat ze precies bedoelen: het is onbepaald.

- men, (n)iemand, (n)iets, ieder(een), alles, elk, wat, enig(e), het een of ander

Onbepaald voornaamwoord

Drie lastige gevallen

- Het woordje je is onbep. vnw. als het men betekent.
Zulke goedkope oortjes kun je maar beter niet kopen.
- Het woordje wat is onbep. vnw als het iets betekent.
Heb je nog wat gekocht bij Scotch and Soda?
Het woordje het is een onbep vnw. als het naar tijd, weer of sfeer verwijst. 
Het is vier uur en buiten is het warm.

Een onbepaald voornaamwoord verwijst naar een persoon of zaak die niet bepaald is, zoals alles of iets. Je weet dus niet precies wie of wat er bedoeld wordt.

Je kunt het ook zelfstandig gebruiken, dus zonder dat er een zelfstandig naamwoord achter staat.

Voorbeeld:

Heb ik je iets gevraagd?

Alles is nog mogelijk.

Ieder kind krijgt een kans.

Onbepaald voornaamwoord

Bezittelijk voornaamwoord

• Een bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie iets is.
• Een bezittelijk voornaamwoord staat aaltijd voor een zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.
• Er kan een bijvoeglijk naamwoord tussen het bezittelijk voornaamwoord en het zelfstandig voornaamwoord staan.

Bezittelijk voornaamwoord

Betrekkelijke voornaamwoorden

Het betrekkelijke voornaamwoord verwijst naar een voorafgaand zinsdeel: het antecedent.

Het antecedent staat altijd in dezelfde zin.

- die, dat, wie en wat

Voorbeelden:

De man die daar staat, is zijn vader. (wie is die?  de man)

Het meisje aan wie ik het vroeg, zie ik niet meer. (wie is wie?  het meisje)

Het feest gaat morgen niet door, wat me lelijk tegen valt. (wat is wat?  het feest. Dat niet doorgaat)

Betrekkelijk voornaamwoord

Bijvoeglijke bijzinnen beginnen vaak met een betrekkelijk voornaamwoord (betr.vnw). 

Zo’n betrekkelijk voornaamwoord wijst terug naar een woord dat eerder genoemd is, het antecedent. 

De bekendste betrekkelijke voornaamwoorden zijn die, dat, wie en wat.

Betrekkelijke voornaamwoorden

1. De reis, (die -betr.vnw - ik met drie vrienden maakte- bijv.bijzin), was heel avontuurlijk.

2. Heb jij het nieuwe boek (dat- betr.vnw-  ik jou aanraadde bijv.bijzin), al gelezen?

3. De docent (van wie- betr.vnw - wij wiskunde krijgen bijv.bijzin), is onlangs afgestudeerd.

4. Er is iets (wat- betr.vnw-  Dominique dwarszit bijv.bijzin).

Betrekkelijke voornaamwoorden

Soms kun je wie en wat vervangen door degene die of datgene wat. Er is dan geen antecedent. Wie/wat is dan betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent (betr.vnw m.i.a.). 

Wie (= degene die) nooit lacht, heeft weinig plezier in zijn leven.

Wat (= datgene wat) je gisteren deed, kun je beter niet meer doen.

Wie dat zegt, geloof ik niet. --> De man die dat zegt, geloof ik niet.

Wie zijn brood niet opeet, krijgt geen snoep. --> Wie krijgen geen snoep? Wie --> Zij die hun brood niet opeten, krijgen geen snoep.

Zo gebruik je het betrekkelijk voornaamwoord

Met het betrekkelijk voornaamwoord die verwijs je naar de-woorden (zie zin 1), met dat naar het-woorden (zie zin 2). Let op: Als je die/dat kunt vervangen door deze of dit, is die/dat een aanwijzend voornaamwoord.

Met het betrekkelijk voornaamwoord wat verwijs je naar: 

1. een overtreffende trap: 

Het allerlekkerste (wat ik ooit zelf gemaakt heb bijv.bijzin), is tiramisu. 

2. woorden als alles, enige, iets, niets, veel: Alles (wat je wilt weten bijv.bijzin), kun je googelen. 

3. een hele zin: De ouders van Isa laten haar vrij, wat zij erg waardeert.

Met een voorzetsel + wie verwijs je naar een persoon: aan wie, over wie enz. 

(dus niet met waar + voorzetsel: waaraan, waarover enz.) 

Dus: Meryem met wie ik altijd naar school fiets, is vandaag ziek. 

Niet: *Meryem waarmee ik altijd naar school fiets, is vandaag ziek. 

(* betekent: ongrammaticaal)

Lastige gevallen 

wie/wat

die/dat

In het kort

Aanwijzend voornaamwoord die/dat

Je kunt het ‘aanwijzen + de die/dat vervangen door deze/dit

Betrekkelijk voornaamwoord die/dat

Het verwijst naar een antecedent + de die/dat kan niet worden vervangen door deze/dit

Betrekkelijk voornaamwoord wie/wat

Verwijst terug naar een antecedent

Vragend voornaamwoord wie/wat

Verwijst niet terug naar een antecedent

Telwoord (onbepaald) wie/wat

Wie/wat kun je vervangen door 'een beetje'

Onbepaald voornaamwoord wie/wat

Wie/wat kun je vervangen door 'iets'

Lastige woorden: die/dat - aanwijzend voornaamwoord

• Je kunt de die/dat vervangen door deze/dit
• Je kunt het 'aanwijzen'

Je kunt lachen met die leerlingen van dat groepje.

--> Je kunt lachen met deze leerlingen van dit groepje.

Lastige woorden: die/dat - betrekkelijk voornaamwoord

• je kunt de die/dat  niet vervangen door deze/dit
• die/dat verwijst naar een antecedent

De leerling die daar staat, heeft het boek dat hij las niet bij zich.

De leerling deze daar staat, heeft het boek dit hij las niet bij zich.

Lastige woorden: wie/wat - betrekkelijk voornaamwoord

Verwijst terug naar een antecedent

--> Vertel me alles wat je geleerd hebt.

--> De docent van wie 3H1 Nederlands krijgt, is ook hun mentor.

Lastige woorden: wie/wat - vragend voornaamwoord

Verwijst niet terug naar een antecedent

--> De leerlingen van 3H1 weten nog niet wat voor profielen ze volgend jaar  gaan kiezen.

--> 3H1 weet nog niet wie er voor Literatour op bezoek komt.

Lastige woorden: wie/wat - telwoord (onbepaald)

Wie/wat kun je vervangen door 'een beetje'

--> In de koelkast ligt wat fruit voor jullie.

Lastige woorden: wie/wat -  onbepaald voornaamwoord

Wie/wat kun je vervangen door 'iets'

--> Nemen jullie morgen allemaal wat mee?

Werk voor de deze les:

Boekje grammatica: opdracht 1 t/m 12 --> voor maandag --> WORDT GECONTROLEERD EN SAMEN NAGEKEKEN!

Wat niet af is  = huiswerk!

Ik kan de volgende woordsoort vaststellen: aanw. vnw, pers. vnw, vr. vnw, onbep. vnw, bez. vnw en betr. vnw.

😒🙁😐🙂😃

Lesdoel

Aan het einde van deze les kan je de woordsoort vaststellen van woorden die tot meerdere woordsoorten kunnen behoren.

• Die/dat: aanwijzend voornaamwoord + betrekkelijk voornaamwoord 
• Wie/wat: betrekkelijk voornaamwoord + vragend voornaamwoord + telwoord (onbepaald) + onbepaald voornaamwoord  

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?