Week 3 tussenletters - koppelteken - met of zonder n

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

Welkom 

Binnen = beginnen 

Pak je boek en ga naar de juiste pagina. 

Wat gaan we doen?

We gaan de komende weken aan de slag met Taalverzorging (zie studiewijzer in Magister).

De volgende onderwerpen komen aan bod:

• Tussenletters in samenstellingen
• Koppelteken en trema
• Met of zonder n?

Leerdoelen 

De komende week werken we aan de volgende leerdoelen: 

• Ik kan samenstellingen met en zonder tussenletter spellen.
  
  

• Ik kan een koppelteken en trema op de juiste manier gebruiken. 
  
  
• Ik weet in welke situaties ik een n moet toevoegen aan het woord. 

Tussenletters in samenstellingen

Wat weet je nog?

Ga zelfstandig aan de slag met de opdracht.

Klaar?

• Checken in duo's 

Tussenletters in samenstellingen

Wanneer gebruik je de tussenletter -en?

Als het eerste woord van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met alleen een meervoud op -en.

• hond+hok
  

hond, honden

meervoud eerste zelfstandig naamwoord op -en

= hondenhok

• bejaarde+flat
  

bejaarde, bejaarden

meervoud eerste woord op -en

= bejaardenflat

Tussenletters in samenstellingen

Let op: gebruik geen  -en als het eerste woord: 

• een meervoud heeft op -s 
  voorbeeld: asperge + soep
  meervoud van asperge = asperges (eindigt op -s)
  = aspergesoep. 
• een meervoud heeft op -s en en 
  voorbeeld: groente+ soep
  meervoud van groente = groentes of groenten
  = groentesoep
• iets waar maar 1 van is, zoals de zon of de maan 
  voorbeeld: maneschijn, zonnesteek 
• iets een versterkende betekenis heeft
  voorbeeld: beresterk - apetrots 

Tussenletters in samenstellingen

Voor het gebruik van de tussenletter -s moet je goed luisteren naar de samenstellingen.

• Je schrijft de tussenletter -s dus op wanneer je hem hoort.
  

visser + boot = vissersboot

stad + verkeer -> stadsverkeer 

• Soms begint het tweede woord van de samenstelling al met een -s.

Vervang het deel van de samenstelling dan om te ontdekken of de tussenletter -s gebruikt moet worden. 

varken + snuit -> ?

varken + vlees -> varkensvlees

dus varken + snuit = varkenssnuit 

Wat weet je nog?

Kijk nog eens naar jouw antwoorden. Zou, na de uitleg, weer dezelfde antwoorden geven?

Klaar?

• Checken in duo's 

Ben je klaar? Ga lezen of aan de slag met een ander vak. 

Aan de slag!

Aan de slag?

Aan de slag.

overleggen op fluisterniveau

Wil je extra uitleg 

of oefenen? 

Kom bij mij langs.

Afsluiting

We werken aan het volgende leerdoel:

• Ik kan samenstellingen met en zonder tussenletter spellen.

Koppelteken 

Koppelteken 

Wanneer je een samenstelling verkeerd kunt lezen, gebruik je een koppelteken.

Bijvoorbeeld: jojo-effect

Wanneer gebruik je een koppelteken?

1. Om een klinkerbotsing te voorkomen: auto-ongeluk / lente - ui 
   
   
2. Aardrijkskundige namen: Noord-Amerika / Zuid-Afrika / Nieuw-Zeelander
   
   
3. Bij afkortingen en getallen: hbo-master / €-teken / 60-plusser / IQ-test 
   
   
4. Bij niet, oud of ex: niet-roker / oud-collega / ex-vriend
   
   
5. Bij vaste combinaties: woon-werkverkeer / huis-aan-huisblad / mond-tot-mondreclame
   
   
6. Bij een functie: assistent-bedrijfsleider 

TREMA

Lesdoel: Je herkent een trema  in een zin. 

Lesdoel: Je gebruikt een trema volgens de spellingsregels. 

Wat is een trema?

Een trema is een teken waarmee je verwarring over de uitspraak voorkomt. Je gebruikt het als er twee klinkers naast elkaar staan die je als één klank kunt lezen, terwijl ze in twee verschillende lettergrepen staan.

Bijvoorbeeld: kijk naar het woord efficiënt. Zonder trema zou je ie als één 

i-klank uitspreken.

Hoe gebruik je een trema?

In het meervoud van zelfstandig naamwoorden die eindigen op een

 -ee of -ie: bacteriën , ideeën, reeën, categorieën. 

Als je in één woord twee klinkers niet als één klank mag lezen: 

ruïne, beïnvloeden, havoër 

Ben je klaar? Ga lezen of aan de slag met een ander vak. 

Aan de slag!

Aan de slag?

Aan de slag.

overleggen op fluisterniveau

Wil je extra uitleg 

of oefenen? 

Kom bij mij langs.

Afsluiting

We werken aan het volgende leerdoel:

• Ik kan een koppelteken en trema op de juiste manier gebruiken.

Met of zonder n?

Met of zonder n?

Als telwoorden zelfstandig in de zin staat (zonder zelfstandig naamwoord) 

• In de snackbar stonden velen te wachten. 
• Enkelen gingen weg, omdat het te druk was.
• Sommigen bleven wachten, want ze hadden zin in patat. 

. 

Geen tussen n

Telwoorden waar wel een zelfstandig naamwoord achter staat:

Enkele personen ging weg, omdat het te druk was.

Sommige mensen bleven wachten...

Zelfstandig naamwoorden die gebruikt worden als bijvoeglijk naamwoorden:

Voorbeeld: Als jongere kun je eenzamen ouderen helpen. 

Ben je klaar? Ga lezen of aan de slag met een ander vak. 

Aan de slag!

Aan de slag?

Aan de slag.

overleggen op fluisterniveau

Wil je extra uitleg 

of oefenen? 

Kom bij mij langs.

Afsluiting

We werken aan het volgende leerdoel:

• Ik weet in welke situaties ik een n moet toevoegen aan het woord.