2.1 Cellen leven samen 4V ll

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H2: Cel en leven

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 2.1: Cellen leven samen

Doel en begrippen 2.1

Je leert wat het betekent dat cellen leven en hoe ze samenwerken

organisatieniveaus, organellen, stamcellen, celdifferentiatie

Uitzoomen/ kleinste-grootste

Organisatieniveaus

Bij biologie kun je dingen op verschillende organisatoeniveaus bestuderen.

Van molecuul tot systeem Aarde.

Molecuul

Een structuur die bestaat uit meerdere atomen en met alle eigenschappen van die bepaalde stof

±1 μm

Organel

Een onderdeel van een cel met een bepaalde taak

±1 μm

Cel

Functionele basiseenheid van elk organisme

± 50 μm

Weefsel

Een groep cellen met dezelfde bouw en dezelfde functie

Orgaan

Verschillende weefsels die samenwerken aan een bepaalde taak

Orgaanstelsel

Diverse organen die samen een bepaalde taak hebben

Organisme

Een levend wezen

Populatie

Groep organismen van een bepaalde soort in een bepaald gebied

Levensgemeenschap

Alle organismen (en hun onderlinge relaties) in een bepaald gebied

Ecosysteem

Een begrensd gebied waarbij de levende en levenloze natuur relaties hebben

Systeem Aarde

Een dynamisch systeem gevormd door alle fysische, chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge interacties

Emergente eigenschap

Pas zichtbaar op een hoger organisatie-niveau.

Ontstaat door interactie.

Levenskenmerken

Onderbouw BvJ

Groeien

Voortplanten

Ademhalen

Uitscheiden

Voeden

Waarnemen

Bewegen

Bovenbouw Nectar

Groeien

Voortplanten

Stofwisseling

Waarnemen/ reageren

Opgebouwd uit cellen

Organisatie van erfelijk materiaal

Oppervlakte/ inhoud

Een cel kan niet zo groot zijn omdat anders de oppervlakte (mogelijkheid tot uitwisseling van stoffen) te klein wordt tov de inhoud.

Zoogdieren verliezen veel warmte via de huid. Ten opzichte van ijsberen zijn bruine beren daarom

1. Groter
2. Kleiner

Vroeger (560 miljoen jaar geleden) zat er 31% zuurstof in de lucht. Insecten waren toen

1. Groter
2. Kleiner

Eicel tot organisme

Stamcel -> gespecialiseerde cellen.

Stamcellen

Unipotente stamcellen

Pluripotente stamcellen

Omnipotente stamcellen

(vroege embryonale ontwikkeling)

Celdifferentiatie

Gespecialiseerde cellen ontstaan door celdifferentiatie.

Celdifferentiatie ontstaat doordat in verschillende cellen verschillende eiwitten worden gemaakt.

Cellen/ suikerziekte

Eilandjes van langerhans: gespecialiseerde cellen in de alvleesklier die insuline maken (nodig voor de regeling van de glucose concentratie in het bloed).

Bij mensen met Diabetes type 1 zijn deze cellen beschadigd en maken dus geen insuline meer aan.

Cellen/ suikerziekte

Oplossingen:

• Insuline spuiten
• Weefseltransplantatie (eilandjes van langerhans)
• Orgaantransplantatie (alvleesklier)
• Stamceltransplantatie

Orgaan

Weefsel

Cel

Organel

Molecuul

Insuline spuiten

Alvleesklier transplantatie

EvL transplantatie

Stamcel transplantatie

Doel en begrippen 2.1

Je hebt geleerd wat het betekent dat cellen leven en hoe ze samenwerken

organisatieniveaus, organellen, stamcellen, celdifferentiatie