Herhaling par. 6.4: esters, oliën en vetten

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Herhaling par. 6.4

esters, vetten en oliën 

De karakteristieke groep van een ester is

1. C=C-O
2. C=C-OH
3. -C-O-C=O
4. C-O-C-OH

Voor de synthese van een ester heb je nodig:

1. een alcohol + een zuur
2. een alkaan + een zuur
3. een amine + een zuur
4. een alkeen + een zuur

Welke stof ontstaat naast een ester bij een condensatie?

1. een alcohol
2. een carbonzuur
3. water
4. zwavelzuur

Hoe heet de reactie om een ester af te breken?

1. Hydrolyse
2. Condensatie
3. Verbranding
4. Ontleding

Wat is de naam? 'De ester van..........'

1. methaanzuur en propaan-1-ol
2. propaanzuur en methanol
3. ethaanzuur en ethanol
4. ethaanzuur en methanol

Wat is de naam? 'De ester van ....'

1. Butaanzuur en butaan-1-ol
2. Pentaanzuur en pentaan-1-ol
3. Butaanzuur en pentaan-1-ol
4. Pentaanzuur en butaan-1-ol

oliën en vetten

verschil?

de één is vloeibaar, 

de ander is vast!

olie

vet

Bijzondere esters

Vetten en oliën zijn ook esters. Ze ontstaan door condensatiereactie uit glycerol en vetzuren

Vetzuur

• glycerol heeft 3 -OH groepen, is dus een alcohol.
  
• de systematische naam is propaan-1,2,3-triol
• Een vetzuur heeft een COOH groep, en is dus een zuur

Glycerol

Vetten zijn tri-esters van glycerol

                              Binas Tabel 67G1 en 67G2

Glycerol

3 x stearinezuur

stearine

ester

3x

er kunnen 3 esters gevormd worden, aan elke -OH kan een zuur reageren, dus er ontstaat een tri-ester

reactie staat in Binas 67G1 (onthouden!)

vetzuur?

Vraag:

Als we een vet of olie in onze voeding binnenkrijgen, wordt het in het lichaam gehydrolyseerd.

--> Geef de reactievergelijking (in structuurformules) voor de hydrolyse van een vet dat drie veresterde palmitinezuurmoleculen bevat. 

* Gebruik Binas 67G tabel 2

* Noteer de vetzuurstaarten als CxHy

Vetten en oliën

Vetten:   vast bij kamertemperatuur

                  verzadigd (enkele bindingen tussen de C-atomen)

Oliën:      vloeibaar bij kamertemperatuur

                  onverzadigd (ook dubbele bindingen tussen C-atomen)

een onverzadigd vetzuur heeft 

één of meer c=c bindingen

herken je...

de zuurgroep:

C=O met 

een -OH

(-COOH)

een onverzadigd vetzuur heeft

één of meer c=c bindingen

gezond

onverzadigde vetzuren zijn gezond

een vet of olie met dit vetzuur is...?

1. vloeibaar
2. vast
3. een olie
4. een vet

een vet of olie is slecht oplosbaar in water, waarom is dat?

1. vanwege de dubbele c=c bindingen
2. vanwege de zuurgroep
3. omdat de zuurgroep is omgezet in een ester
4. een vet/olie kan geen waterstofbruggen vormen

vet/olie eigenschappen

keten van C-H, dus niet wateroplosbaar, geen waterstofbruggen

ester groep, geen -NH of -OH, geen waterstofbruggen

keten van C-H, dus niet wateroplosbaar

hoeveel water moleculen komen vrij
bij de volledige condensatie van glycerol
en een overmaat aan stearinezuur...?

1. geen
2. 1
3. 2
4. 3

er kan 3 x een H2O molecuul ontstaan!

3x ester = tri-ester

Welke stof(fen) heb je nodig om
een vet of olie (=tri-ester) te
kunnen hydrolyseren...?

hoeveel vetzuren
zijn onverzadigd
in deze tri-ester?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 0

C en H tellen!

             O

~C-O-C-C₁₇H₃₅

met 17 x C en 35 x H is het vetzuur verzadigd! 

Minder dan 35 H aan 17 C's? 

Dan is het vetzuur onverzadigd!

stearinezuur

tri-ester