6.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo lwoo, mavo, havo
• Leerjaar 1

LESDOEL:

Aan het einde van de les;

- weet je hoe in Europa weer een landbouwstedelijke samenleving ontstond.

- weet je hoe de geldeconomie zich ontwikkelde.

- kun je uitleggen hoe internationale handel in de middeleeuwen eruitzag.

-  kun je uitleggen wat een gilde deed

-kun je in je eigen woorden uitleggen wat de begrippen: verstedelijking, ambacht, gilden en hanze betekenen.

Tijd van steden en staten (1000-1500)

Periode: middeleeuwen

Reconstructie van het domein van Vlaardingen van de graaf Dirk III van Holland.

Veranderingen op het platteland

Vanaf ongeveer het jaar 1000 veranderen er dingen:

- Domeinheren lieten  boeren moerassen droogleggen en bossen kappen.

- Boeren verbeterden hun landbouwtechniek: 

1. ijzeren ploeg

2. halsjuk

ijzeren ploeg

halsjuk

Welke landbouw verbeteringen zie je op de afbeelding?

1. Ontbossen
2. De ijzeren ploeg
3. De halsjuk
4. Alle antwoorden zijn goed.

Gevolgen:

• Grotere oogst, meer voedsel, 
• mensen leven langer
• bevolking groeit en er is voedsel over!

--> ontstaan van de handel.

tussen 1000 en 1300 verdubbelde de Europese bevolking zich!

Handel

Boeren gaan hun landbouwoverschot verkopen, dit doen ze op markten. 

- knooppunten van land- en waterwegen.

- bij een kastelen en kloosters

Hierdoor groeit de handel.

Ontstaan van steden

Door de groei van de bevolking kon een deel van de boeren ander werk gaan doen, bijv. handelaar worden of ambachtsman. 

In de stad waren ze vrij (geen horige boer meer)

Tussen 900-1300 ontstaan er 1000 steden 

in  Europa

Dus...

• Door landbouwverbeteringen ontstonden er voedseloverschotten 
• Overschotten werden verkocht op de markt --> HANDEL
• Specialisatie: er ontstaan ambachten (niet iedereen hoeft in de landbouw, dat kwam ook door de bevolkingsgroei);
• Handelaren en ambachtsmensen gaan wonen rond de markt --> steden ontstaan

Landbouw - stedelijke samenleving 

Een maatschappij waarin de meeste mensen op het platteland wonen en in de landbouw werken, maar waar ook steden zijn, waarin veel mensen hun brood verdienen als ambachtsman of handelaar.

De geldeconomie:

Economie waarin met geld wordt betaald

Vraag: Hoe werd er betaald in de vroege Middeleeuwen
(500-1000)

1. Met munten
2. Door het ruilen van gemaakte spullen of opbrengst van de landbouw.
3. Met wisselbrieven
4. Met schelpen

Antwoord

Ruilhandel. De mensen op een domein maakten hun spullen zelf of ruilden spullen.

Pacht werd ook in natura betaald.

Onhandig voor de domeinheer, want graan en eieren kon je slecht bewaren en onhandig voor de boeren: ruilen op de markt lastiger dan.....met geld betalen.

Nog een probleem...

Ieder koninkrijk en stad had een eigen munt.

Oplossing: geld wisselen.

Handel en nijverheid namen toe.

Reizen was voor handelaren gevaarlijk.
Hoe kwam dat?

1. ze hadden veel geld bij zich
2. ze hadden dure koopwaar
3. er was veel armoede
4. eigenlijk is alles wel goed

oplossing?

1. geld naar de bank brengen
2. geld goed verstoppen

Geld naar de bank

Er kwamen wisselbrieven

Herhaling

Uitleg gemist? Bekijk de onderstaande video's en hoor de uitleg nog een keer.

web.microsoftstream.com

web.microsoftstream.com

Zet de tekstblokken in de juiste volgorde van vroeger naar laat. 1= Wat gebeurde er eerst, daarna 2, etc etc

1

2

3

4

5

Er ontstonden steden.

Er kwam meer voedsel, waardoor de bevolking groeide.

Moerassen werden drooggelegd en gronden ontbost. 

Handelaren en ambachtslieden gingen dicht bij de markt wonen.

Landbouwoverschotten werden op de markt verkocht.

Maak de juiste combinaties.

Halsjuk

Geldwisselaar

Tijd van steden en staten

Ijzeren ploeg

Ontstaan bij knooppunten van land en waterwegen of bij een kasteel/klooster.

Samenwerking in de nijverheid:

Een ambachtsman mag niet zomaar in een stad gaan wonen en daar produceren en verkopen wat hij wilde. Hij moest daarvoor lid zijn van een gilde.

Gilde: vereniging van mensen met hetzelfde beroep.

Wat doet een Gilde?

• Samenwerken om op te komen voor de belangen van de eigen groep.
• bepalen van werktijden.
• bepalen van prijzen.
• controleren van de kwaliteit van producten.
• Beroepsopleiding, je mag pas na een meesterproef zelf een bedrijf starten.

Wat doet een Gilde?

•  Zorgen voor bejaarde en zieke leden en voor de weduwen van gestorven meesters.
• Organiseren van feesten, kerkelijke bijeenkomsten en begrafenissen.

Welke taak van het gilde zie je hier?

Internationale handel

de Hanze: verbond tussen handelssteden aan de Oostzee en Noordzee.

• geen tol vragen aan elkaar.
• samen strijden tegen vijanden, zoals piraten.
•  vorsten overhalen tot het beschermen van handelaren en om geen tol te heffen.

Internationale Handel:

Noord- Europa: bont, vis, graan, textiel (laken) en zout.

Zuid- Europa: wijn, zout, zuidvruchten zoals dadels, parfum en specerijen.

0

Welke voordelen had het als je als stad bij het Hanzeverbond hoorde?

Kijk de opdr. 5.4 na.