Kunst en gevoel: Expressionisme

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van de modernen (1900 -1950)

Expressionisme 

Expressionisme

Leg in 1 zin uit wat het expressionisme in de kunst betekent.

In het expressionisme geldt het volgende:

1. subjectiviteit van de waarneming
2. objectiviteit van de waarneming
3. emotie van de beschouwer speelt een grote rol
4. uiting van persoonlijk gevoelens

Leg uit waarom 'De Schreeuw' een typisch voorbeeld is van een expressionistisch kunstwerk. Betrek zowel vormgeving als voorstelling in je antwoord.

Verschillende kunstenaars-groepen

Verspreid over Europa

Allemaal expressionistisch, maar met een andere insteek

welke stroming behoort niet tot de expressionisten ?

1. de Fauvisten
2. Impressionisme
3. der Blaue Reiter
4. Die Brucke

Expressionisme 

Veel kunstenaars vinden dat regels over hoe je een kunstwerk moet maken (met perspectief, zo realistisch mogelijk) hun beperken. Hoe kun je kunst maken die (jouw) emoties verbeeld, terwijl je ondertussen continu denkt aan de regeltjes die je geleerd hebt...

dan dus geen regels

Omdat de regels dus belemmerend werken, worden ze overboord gegooid. Geen perspectief meer, geen kleurenleer, geen ballettechnieken of toonladders. Kunstenaars kiezen hun eigen weg: niet dat wat het publiek mooi vind, maar de individuele expressie

Kandinsky

-op de muziek van Schonberg. Lijn, vorm, en kleur om emoties weer te geven.

-Abstract

-Uitdrukken van gevoel

Kandinsky en de weg naar abstractie

De schilder Kandinsky wordt enorm beïnvloed door de componist Schönberg (aan het eind meer van deze muzikale vernieuwer). Schönberg adviseert om te breken met alle regels: kunst behoort tot het onbewuste, men moet zich rechtstreeks uiten! 

Kortom; vergeet alle regels!

Kandinsky en de weg naar abstractie

Dat advies volgt Kandinsky op. Zijn werken worden steeds minder herkenbaar. Hij abstraheert de voorstelling en slaat de weg in naar abstractie. 

abstraheren =  terugbrengen van een figuratieve, herkenbare voorstelling tot een non-figuratief werk

Hier zie duidelijk wat abstraheren (steeds abstracter maken) is.

Kandinsky

'Impression III Concert'

Dit werk maakt Kandinsky nadat hij naar een concert van Schönberg is geweest.

Wat herken je in de vorige afbeelding?

Franz Marc

Der Blaue Reiter

-gevoelswereld op luchtige manier weergeven

-felle kleurvlakken

-onwerkelijk kleurgebruik

Fauvisten

Matisse

- loslaten perspectief

- weinig dieptewerking door zwarte contouren

-geen licht en donker

-felle kleuren

- beelden de werkelijkheid uit zoals ze die zelf beleven

Brancusi

-gestileerde vormen

-alleen belangrijkste vormen weergeven

Voorstelling 

Je ziet een vrouw in een rode kamer met uitzicht naar buiten. Het tafereel is gerangschikt rond een tafel in het midden, die onderdeel is geworden van de rode kamer.

Het behang en het tafelkleed zijn gedecoreerd met plant-achtige figuren

Waardoor heeft Matisse nog iets van ruimtesuggestie gehandhaafd? Noem drie aspecten.

Wat zijn de kenmerken
van expressionisme

Op welke manier heeft Matisse een verbinding gemaakt tussen de scène binnen en de tuin buiten?

Die Brucke:

Wel zichtbare werkelijkheid in combinatie hoe ze deze ervaren / vervorming/deformatie 

Ludwig Kirchner

Duitse houtsnedes

Op de volgende slides zie je voorbeelden van houtsnedes. Een hele oude techniek die in het expressionisme weer sterk op kwam.

Kathe Kollwitz - De weduwe

Bekijk deze houtsnede. Welke emotie overheerst in dit werk en hoe wordt dit weergegeven?

Welke emoties overheersen in dit werk?
Welke aspecten van de vormgeving ondersteunen deze emotie?

Kathe Kollwitz - Het ziekenhuisbezoek

Verklaar waarom de houtsnede een populair medium was voor de Duitse expressionisten.

vernieuwing in

Beluister het fragment en probeer eens mee te tikken of klappen in de maat. Zit er ritme in?

Het lijkt alsof er willekeurig noten worden gespeeld, maar dit stuk uit 1924 is toen uitgeschreven op papier en wordt nu nog steeds ten gehore gebracht.

Welke kenmerken van het expressionisme hoor je in dit fragment terug?

1. atonale muziek
2. melodieën zijn fragmentarisch
3. dynamiek is luid
4. veel slagwerk

expressionistische

Stomme film....

stille film - zonder geluid

Aan het einde van de 19e eeuw komt de fotografie en later ook de film tot ontwikkeling. 

Pas later vanaf jaren 20 van de 20ste eeuw, komt de geluidsfilm tot ontwikkeling.

Daarvoor konden beeld en geluid niet samen worden opgenomen. Dat betekent dat de eerste expressionistische films geen gebruik konden maken van geluid. Wel zat er vaak een orkest in de filmzaal om spannende expressionistische muziek bij de stomme film te spelen.

Omschrijf wat het verschil is in het acteerwerk in een stomme film en een geluidsfilm.

'Nosferatu' uit 1922

Een van de eerste Duitse expressionistische films.

Nosferatu is de eerste verfilming van Dracula. 

Een gewone man brengt een bezoek aan de zonderlinge graaf Orlok, waar hij aangevallen wordt. Tegelijkertijd krijgt de vrouw van de man een nachtmerrie. Bekijk een fragment van deze film.

Van welke middelen kan een filmmaker gebruiken maken om emoties over te brengen?

Benoem 3 filmische elementen die de spanning creëren in het fragment van Nosferatu

'Das Cabinet des Dr. Caligari' 

uit 1920

Een van de eerste horror films.

De film vertelt het verhaal van de uitgerangeerde Doctor Caligari, zijn trouwe slaapwandelaar Cesare en hun verband met een aantal moorden in het Duitse bergdorp Holstenwall. Caligari is een van de eerste films waarin het grootste gedeelte van het verhaal in een flashback verteld wordt.

Kenmerken van expressionistische film

• groot licht-donker contrast (grote schaduwen)
• overdreven spel
• overdreven kikker- en vogelperspectief
• vreemd perspectief, beklemmend
• vaak alleen in studio's opgenomen
• soms gebruik van geschilderde decors (ruw en expressionistisch)

expressionistische

DANS

'Lamentation' uit 1930 van Martha Graham

Bekijk de solodans 'Lamentation' waarmee Martha Graham bekend is geworden en lees de tekst. 

Dit is een examenvraag uit een oud examen.

Tekst: 

Martha Graham

Als een artistieke reuzin rijst in de danswereld het beeld op van Martha Graham (1894-1991). Als legendarische danseres, geniale choreografe en onovertroffen pedagoge, moet Graham worden gerekend tot een van de allergrootsten in de dansgeschiedenis. Haar invloed is onschatbaar, vooral omdat ze de grondlegger is van de Grahamdans. Het laatste is een verzamelnaam voor zowel de techniek die Graham ontwierp alsmede voor haar dansstukken (..)

De Grahamtechniek is de enige moderne danstechniek die zich - wat systematische opbouw, weelde van uitgewerktheid en veelzijdige bruikbaarheid betreft - kan meten met de academische ballettechniek. Vooral door zijn vastgelegde systematiek en methodiek is de Grahamtechniek nu ook even traditioneel als de academische ballettechniek. Maar deze twee traditionele danstechnieken zijn fundamenteel verschillend, wat te maken heeft met de verschillende opvattingen omtrent de lichamelijke oorsprong van alle bewegingen (...) 

In Grahams werk zijn invloeden van Mary Wigmans Ausdrucktanz terug te vinden.
Noem twee invloeden van Mary Wigman die in het fragment 'Lamentation' zijn terug te vinden.

Grahams expressionistische dans maakt dat ze tot de modernen behoort. (Kennen jullie de kernconcepten van het modernisme nog? Spiek anders even op de volgende silde....)

Noem naast dit expressionisme nog twee zaken die maken dat ze tot de moderne kunstenaars gerekend mag worden.

EINDE!