4.1 De opkomst van steden-Hanze

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 4 Steden en Staten

programma

1. welkom

2. evaluatie plattegrond Arnhem

3. leerdoelen

4. Hanzesteden

5. Spel

6. Evaluatie

7. afronding

Leerdoelen over groei steden en de handel in de hoge en late middeleeuwen . 

- kennis maken met verschillende oorzaken voor de opkomst en groei van de handel

- gebeuertenissen die invloed hebben op de opkomst en groei van de steden.

- spanningen die er tussen de steden en de lokale vorsten (de graaf) ontstonden.

- de complexiteit van factoren die de groei en welvaart van een stad bepalen.

- het fenomeen concurrentie, door negatieve aspecten (opstanden, oorlog, brand, misoogsten) 

2 Kenmerkende aspecten

- De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een
landbouw-stedelijke samenleving.  

- De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van
steden  

2. De Hanze

De Hanze is een samenwerking van handelaren en steden.

Kooplui hadden veel handel. Maar rondtrekken van stad naar stad was gevaarlijk over de weg. Overal waren rovers die je  konden overvallen. Handel en kooplui vervoeren via het water was veiliger.

1

De middeleeuwen is het tijdvak waarin de meeste van de moderne Europese steden hun oorsprong hebben. De meeste steden begonnen als kleine dorpen die in de loop van de 12e, 13e en 14e eeuw uitgroeide tot grote metropolen waar meer geld werd verdiend dan de lokale vorsten in hun geldkist hadden. De steden konden ook steeds meer rechten kopen en werden daarmee steeds zelfstandiger.

Een Kontor was in de middeleeuwen een vestiging van Hanzekooplieden in het buitenland.

Koggeschip

2

De kracht van het koggeschip lag vooral in het feit dat het per keer een grote lading (onder andere graan, laken, wol, haring, hout en zout) kon vervoeren en daarmee was het uitermate geschikt voor het toen opkomende transport van bulkgoederen. Het was een robuust vaartuig, de houten scheepshuid bood de lading een goede bescherming tegen de golven.

1

Dit is een koggeschip. Hiermee vervoerden Hanzesteden hun handelswaar (spullen). Zo'n schip was 30 meter lang (3 x een klaslokaal) en kon wel 200.000 kilogram vervoeren. 

Stel je voor, ieder kind weegt 60 kg, dan zou het TAK 78.000 kg wegen. Doe er de leerkrachten (12.000 kg) bij en dan heb je 100.000 kg. 

Een koggeschip kon 2x het TAK vervoeren. 

Of het gewicht van 35 Afrikaanse olifanten. 

Langs welke rivier lagen de Nederlandse Hanzesteden?

1. De Rijn
2. De Maas
3. De Lek
4. De IJssel

Hoe noem je het containerschip van de middeleeuwen?

1. Het rogschip
2. Het karveel
3. Het koggeschip
4. Het kraak

Welke afbeelding van een koggeschip is juist?

1. Links
2. Midden
3. Recht

Langs welke rivier lagen de Nederlandse Hanzesteden?

1. De Rijn
2. De Maas
3. De Lek
4. De IJssel

waardoor is de Hanze ontstaan?
(meerdere antwoorden)

1. om meer te vervoeren en het was sneller
2. meer handel
3. dan hoeven mensen niet te lopen
4. het vervoer is te zwaar

Waarom werd de Hanze opgericht?

1. Om handelsvoordelen te krijgen.
2. Om veilig te kunnen handelen.
3. Om steden machtiger te maken.
4. Om betere schepen te bouwen.

Welke Nederlandse stad behoorde NIET tot de 'Hanze'?

1. Zwolle
2. Deventer
3. Zutphen
4. Utrecht

Doel van het spel:

Elke speler is een dorp rond het jaar 1000. 

Het doel van elke speler is om het dorp uit te laten groeien tot de grootste stad met de meeste inkomsten. 

leerdoelen van deze les (reminder):

- kennis maken met verschillende redenen voor de opkomst en groei van de handel 

- gebeuertenissen die invloed hebben op de opkomst en groei van de steden.

- spanningen die er tussen de steden en de lokale vorsten (de graaf) ontstonden.

- de complexiteit van factoren die de groei en welvaart van een stad bepalen.

- het fenomeen concurrentie, door negatieve aspecten (opstanden, oorlog, brand, misoogsten) 

Opdracht

• Groepjes van min. 4 - max. 5
• 30 tot 40 minuten speeltijd
• Het doel van elke speler is om het dorp uit te laten groeien tot de grootste stad met de meeste inkomsten. 
• De winnaar is de speler met de rijkste stad, de tweede plaats is voor de speler met de grootste stad
• De spelers krijgen ieder een kaart met een locatiekaarten  en een kaart met een grondstofkaarten
• Kaarten daarna: Op de kaarten staan gebeurtenissen die invloed hebben op de groei en de financiën van je nederzetting. De groei is aangegeven door de afbeelding van een handelaar en de financiën zijn afgebeeld door een florijn 

uitleg spel

evaluatie

• welke oorzaken voor de opkomst en groei van de handel heb je gezien?
  
• welke gebeurtenissen hebben invloed op de opkomst en groei van de steden?
  
• welke spanningen tussen de steden en de lokale vorsten (de graaf) ontstonden? Hoe herken je die?
  
• welke complexiteit van factoren bepalen de groei en welvaart van een stad?
  
• welke negatieve gebeurtenissen hebben de groei van je stad bevorderd/geremd/verkleind?