H5.8 dominant en recessief

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom

• huiswerk - stencil
  
• Terugblik
• herhaling / uitleg 5.8  Homozygoot/Heterozygoot, 
  Dominant/ Recessief
  

• uitleg Intermediair 

1) Bepaal de volgorde van het messenger RNA (mRNA) die correspondeert met de boven getekende matrijs-streng.

T A C -  A C A - C G G - A A T - G G G - T A A  - A A A -  A C T

ATG - TGT - GCC - TTA - CCC - ATT - TTT - TGA 

-->    AUG - UGU - GCC - UUA -  CCC - AUU - UUU - UGA

Wat is de exacte aminozuurvolgorde

AUG - UGU - GCC - UUA - CCC - AUU - UUU - UGA

AUG = start; UGU = cysteine; GCC = alanine; UUA = leucine; CCC = proline; AUU = isoleucine; UUU = phenylalanine; UGA = stop

methionine;  cysteine; alanine; leucine; proline; isoleucine; phenylalanine

3) Wat is de exacte aminozuurvolgorde van :

 AUG - UGU - GCC - UUA - CCC - AUU - UUU - UGA

AUG = start; UGU = cysteine; GCC = alanine; UUA = leucine; CCC = proline; AUU = isoleucine; UUU = phenylalanine; UGA = stop

4)Wanneer niet de originele matrijs DNA streng werd gebruikt, maar juist detegenoverliggende (coderende) DNA streng, zou je dan nog steeds hetzelfde eiwit krijgen?

T A C - A C A - C G G - A A T - G G G - T A A - A A A - A C T (origineel)

ATG - TGT - GCC - TTA - CCC - ATT - TTT - TGA

--> AUG - UGU - GCC - UUA - CCC - AUU - UUU - UGA

        ATG - TGT - GCC - TTA - CCC - ATT - TTT - TGA

-->  U A C - A C A - C G G - A AU - G G G - U A A - A A A - A C U  (mRNA)

-->  Nee, er ontstaan dan andere tripletten dus een heel andere aminozuurvolgorde

6) Wat zou er gebeuren als door een puntmutatie de vierde base (adenine) in de originele streng was veranderd in thymine?

TAC - ACA - CGG - AAT - GGG - TAA - AAA - ACT

ATG - TGT - GCC - TTA - CCC - ATT - TTT - TGA

--> AUG - UGU - GCC - UUA - CCC - AUU - UUU - UGA

TAC - TCA - CGG - AAT - GGG - TAA - AAA - ACT

ATG - AGT - GCC - TTA - CCC - ATT - TTT - TGA

--> AUG - AGU - GCC - UUA - CCC - AUU - UUU - UGA

UGU wordt nu AGU, dus i.p.v. cysteine onstaat er serine

7) Wat zou er gebeuren als door een puntmutatie de zesde base (adenine) in de originele streng was veranderd in guanine?

      TAC - ACA - CGG - AAT - GGG - TAA - AAA - ACT

       ATG - TGT - GCC - TTA - CCC - ATT - TTT - TGA

--> AUG - UGU - GCC - UUA - CCC - AUU - UUU - UGA

      TAC - ACG - CGG - AAT - GGG - TAA - AAA - ACT

      ATG - TGC - GCC - TTA - CCC - ATT - TTT - TGA

--> AUG - UGC - GCC - UUA - CCC - AUU - UUU - UGA

ACA wordt ACG, met als RNA codon UGC. Dit is nog steeds cysteine.

8) Wat zou er gebeuren als door een deletie de zevende base (cytosine) in de originele streng was verwijderd?

      TAC - ACA - CGG - AAT - GGG - TAA - AAA - ACT

-->      TAC - ACA - GGA  -ATG  -GGT -AAA - AAA - CT (complementaire streng)
            ATG - TGT - CCT - TAC - CCA - TTT - TTT - GA     (mRNA)

--> AUG - UGU - CCU - UAC - CCA - UUU - UUU - GU

De derde triplet wordt dan GGA, met de codon CCU (proline). Ook de volgende tripletten veranderen daardoor. Ook het stopcodon bevat nu nog maar twee letters. Dit eiwit kan dus niet normaal functioneren

      

9) Wat is de rol van het eerste en laatste triplet code in het originele DNA molecuul?

Deze codes bepalen de lengte van het eiwit door het starten en stopen van de synthese van het molecuul, waardoor het eiwit het juiste aantal aminozuren krijgt

10) Noem drie verschillen tussen DNA en RNA.

DNA is dubbelstrengs, RNA enkelstrengs. 

Ribose in RNA en desoxyribose in DNA. 

RNA heeft Uracil i.p.v. Thymine.

11) Uit hoeveel aminozuren bestaat een eiwit dat gevormd wordt uit onderstaande DNA-matrijs?

C C G -  G T A- C C C- G G A- A T A - T G G-  G A A- C C T - T A T-  C G G-  T A A

T A C - C C G  -G A A - T A T - G G G - A A C - C T T - A T C     is leesbare code. 

8 tripletten, maar stopcodon is geen aminozuur dus 7 aminozuren.

12) Wat is het verschil tussen de onderstaande begrippen

DNA transcriptie = Maken van mRNA afschrift van DNA

DNA translatie = Aflezen van mRNA door ribosoom waarbij eiwit gevormd

wordt door aminozuren aan elkaar te koppelen

DNA replicatie = Kopiëren van het DNA

13) Geef van bovenstaande drie processen aan in welk onderdeel van de cel deze plaats vinden.

Transcriptie en Replicatie in de celkern. Translatie gebeurt voornamelijk in het cytoplasma door de ribosomen die op het RER liggen.

Thema 5: Erfelijkheid

par 5,.8 Domiant en Recessief

Genenpaar

• chromosomen komen in paren voor (2 x 23)
• op de chromosomen liggen genen
• genen komen dus ook in paren voor

Homozygoot/heterozygoot

Homozygoot   => twee dezelfde genen

                              

Heterozygoot => twee verschillende genen

                            

Dominant / recessief

Dominant => de eigenschap is altijd zichtbaar

Recessief => de eigenschap is alleen te zien, als er geen dominante eigenschap is.

Soms is er geen recessief gen, maar zijn beide genen even sterk.

Dan gaan ze mengen. Dit heet INTERMEDIAIR

Gensymbolen

• Allelen aangeven met letters (bijv gen haarkleur = a)
• dominant hoofdletter (=A) {zwart}
• recessief kleine letter (=a) {blond}        

                      gencode   AA

                     

                      gencode  Aa

Homozygoot/heterozygoot voorbeeld

Een bruine kleur is bij konijnen dominant over de witte kleur.

Bruin is dominant  B

wit is recessie           b

homozygoot dominant BB => bruin

heterozygoot                    Bb => bruin

Homozygoot recessief   bb => wit

Zodra je weet wat er dominant/recessief is, schrijf je dit ALTIJD op. Dit is enorm handig bij het maken van opgaven

Bij een runderen is het roodharige allel ressesief en het zwartharige allel dominant.
Hoe noem je het genotype van een roodharige koe?

1. heterozygoot
2. homozygoot dominant
3. homozygoot recessief

Bij een geiten is het zwartharige allel recessief en het witharige allel dominant.
Wat is het genotype van een zwartharige geit?

1. AA
2. Aa
3. aa
4. AA of Aa

Bij rundvee is zwartbont dominant over roodbont (zwartbont = A en roodbont = a). Uit twee zwartbonte ouders ontstaat een roodbont kalf. Welke genotypes hebben de ouders dan?

1. AA x aa
2. Aa x Aa
3. aa x aa
4. AA x Aa

Bij konijnen komen verschillende vachtkleuren voor. Het gen voor donkere vachtkleur is dominant (A).

De stamboom in de afbeelding geeft de overerving van de vachtkleur in een konijnenfamilie weer. Geef de genotypen van konijn 1, 2 en 3

1. 1 = Aa / 2 = Aa / 3 = aa
2. 1 = Aa / 2 = AA / 3 = aa
3. 1 = aa / 2 = aa / 3 = Aa
4. 1 = aa / 2 = aa / 3 = AA

 onvolledig dominant en intermediair

Onvolledig dominant: Beide fenotypen zijn even sterk

 

Intermediair: Beide fenotypen komen tot uiting 

Intermediair fenotype

Bij een intermediaire kruising noteren we de genotypen als volgt: voor het gen nemen we een I (van intermediair). De varianten zetten we er klein onder: I_W = witte bloem en I_R = rode bloem. 

Alle nakomelingen in de F1 hebben dus genotype RW. Ze zijn allemaal roze. Hun genotype is dus I_WI_R

Intermediair fenotype:

Wat zijn de genotypen van deze kippen?

Sommige goudvissen hebben een gevlekt uiterlijk. Gevlekte goudvissen zijn heterozygoot voor de lichaamskleur. Gevlekte goudvissen hebben een intermediair fenotype. Meestal gebruikt men bij het aangeven van een intermediair genotype de letter I gevolgd door een kleine letter waarmee het fenotype wordt aangegeven. 

Echter bij goudvissen doen ze dit niet.  
Gevlekte goudvissen ontstaan als in de P-generatie een witte goudvis (A_wA_w) wordt gekruist met een oranje goudvis A_oA_o. 

Vraag: wat is het genotype van een gevlekte goudvis?

opdracht

Lezen en maken bs 5.8