Grammatica zinsontleding - les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Grammatica Blok 1

Zinsontleding

Lesdoelen

Aan het eind van dit blok

• kun je de zinsdelen wwg, ond, lv, mv en bwb benoemen;
• kun je de werkwoordsvormen van elkaar onderscheiden;

• kun je de bijvoeglijke bepaling (bvb) en bijwoordelijke bepaling (bwb) in zinsdelen benoemen;
• kun je de bijstelling in zinsdelen benoemen;

Lesdoelen

Aan het eind van dit blok

• kun je de woordsoorten zelfstandig naamwoord, lidwoord, bijvoeglijk naamwoord, voorzetsel, persoonlijk voornaamwoord, hulpwerkwoord en zelfstandig werkwoord benoemen;
  
• kun je bezittelijke, wederkerende en wederkerige voornaamwoorden benoemen.

Bouwplan en zinsdelen

Zinsdelen = groepjes woorden die bij elkaar horen

Uit welke zinsdelen bestaat een correcte Nederlandse zin?

Ond (wie voert de handeling uit?) + wwg (de handeling)

Ik eet ijs

Bouwplan en zinsdelen

Je kunt zinsdelen toevoegen: wat, wie, aan wie, met wie, wanneer, waar, waarmee, waardoor...

Ik eet ijs met mijn moeder

Ik eet ijs van de ijssalon met mijn moeder in de tuin

Hoe verdeel je de zin in zinsdelen?

1. Zoek de PV
2. Zoek het OND
3. Zoek het WWG
4. Woorden voor PV vormen één zinsdeel
5. Probeer woorden/woordgroepen voor de PV te zetten

Woorden/woordgroepen voor de PV 

Ik / eet / een appel met een schilmesje aan de keukentafel van mijn oma.

Aan de keukentafel van mijn oma / eet / ik / een appel met een schilmesje.

Met een schilmesje / eet / ik / een appel aan de keukentafel van mijn oma.

Stappenplan zinsontleding

1.  Zoek het werkwoordelijk gezegde (PV + INF + VDW)

2. Knip de zin in zinsdelen

3. Zoek het onderwerp (WIE?)

4. Zoek het lijdend voorwerp (WAT?)

5. Zoek het meewerkend voorwerp (AAN/VOOR WIE?)

6. Zoek de bijwoordelijke bepaling (WANNEER, WAAROM, HOE)

Stap 1: Werkwoordelijk gezegde (WWG)

Zet alle werkwoorden in een zin bij elkaar. 

Voorbeeld: Johan heeft een cadeau gekregen

Soms staat voor het hele werkwoord het woord te of aan het. 

Deze woorden horen ook bij het werkwoordelijk gezegde.

Voorbeelden

De docent vraagt mij zijn vraag te beantwoorden. 

Zij is op het veldje aan het voetballen. 

Stap 3: Onderwerp (OND)

Het onderwerp geeft aan WIE iets doet of WAT er gebeurt.

1. Schrijf het werkwoordelijk gezegde van de zin op. 
2. Stel de vraag: Wie of wat + gezegde? 

Het antwoord op deze vraag is het onderwerp van de zin. 

Voorbeeld: 

Op Valentijnsdag | gaf | Bram | zijn vriendin | in Parijs I een prachtige ring.

Stap 4: Lijdend voorwerp (LV)

Het lijdend voorwerp is het voorwerp dat of de persoon die nodig is om de handeling uit te voeren. 

Het lijdend voorwerp maakt de handeling mee zonder zelf iets te doen. 

WIE/WAT + WWG + OND --> LV (Wie ondergaat het?)

Op Valentijnsdag | gaf | Bram | zijn vriendin | in Parijs I een prachtige ring.

Stap 5: Meewerkend voorwerp (MV) 

Het meewerkend voorwerp komt voor in zinnen waarin het werkwoord (de handeling) aangeeft:

iemand geeft of vertelt iets aan iemand.

De persoon die ontvangt, noem je het meewerkend voorwerp.

AAN WIE/WAT + WWG+ OND + LV --> de ontvangende partij

Op Valentijnsdag | gaf | Bram | zijn vriendin | in Parijs I een prachtige ring.

Stap 6: Bijwoordelijke bepaling (bwb)

Dit is de prullenbak van de zinsdelen!

Dit zijn alle zinsdelen die overblijven nadat je stap 1 t/m 6 hebt gevolgd.

Stel jezelf de volgende vragen: waar, wanneer, waarom, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee?

Het antwoord op al deze vragen is de bijwoordelijke bepaling.

Op Valentijnsdag I gaf I Bram I zijn vriendin I in Parijs I een prachtige ring.  

Stap 7: Bijvoeglijke bepaling (bvb)

De bijvoeglijke bepaling is geen zinsdeel, maar een deel van een ander zinsdeel. De bijvoeglijke bepaling noemt een bijzonderheid, kenmerk of een eigenschap van een zelfstandig naamwoord in een zinsdeel. De bijvoeglijke bepaling kan voor of achter het zelfstandig naamwoord staan. Als de bijvoeglijke bepaling achter het zelfstandig naamwoord staat, begint hij met een voorzetsel. 

Op Valentijnsdag I gaf I Bram I zijn vriendin I in Parijs I een prachtige ring.  

prachtige = een bvb bij ring

Bijstelling

De bijstelling is geen zinsdeel, maar een deel van een zinsdeel. Een bijstelling is eenvoudig te herkennen, want hij staat altijd tussen komma's, of na een komma achter het zelfstandig naamwoord. Hij noemt dezelfde zaak of persoon nog een keer, maar dan met andere woorden.

Amsterdam, de hoofdstad van Nederland, is druk bezig met de organisatie van Koningsdag op 27 april.

In Amsterdam, de gezelligste stad van Nederland, wordt elk jaar op grootse wijze Koningsdag gevierd.

Zelf aan de slag!

Grammatica Blok 1

blz. 18 t/m 27

Maken:

opdracht 1 t/m 7

opdracht 8 t/m 18

Klaar?

• Zoek alvast een leesboek voor fictie:
  

     leeftijdscategorie 12 t/m 15 jaar

                   Veel succes!!