Ontdekkers en hervormers

• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 5

Ontdekkers en hervormers

5.1

De kerk valt uiteen

Leerdoel 1

welke kritiek er was op de katholieke kerk

De paus en andere geestelijken leefden in rijkdom en luxe.

De kerk verkocht aflaten. Hiermee werd schulden vergeven en een plaats in de hemel beloofd.

In de kerk werden heiligen vereerd en stond vol met beelden.

De kerk was nodig om de hemel de bereiken. De bijbel speelde een kleine rol.

Leerdoel 2

Hoe machthebbers omgingen met de kritiek

Maarten Luther spijkerde in 1517 zijn kritiek op de deur van een kerk.

De paus eiste dat Luther zijn kritiek terugnam. Luther weigerde en de paus zette hem uit de katholieke kerk.

De ideeën van Luther konden zich snel verspreiden door een nieuwe uitvinding: de boekdrukkunst.

Luther kreeg vele volgelingen en toen hij uit de kerk werd gezet stapte veel gelovigen ook de kerk uit. Zo kwam er een scheuring in de kerk

Leerdoel 3

Hoe protestantse kerken ontstonden.

Christenen die de katholieke kerk verlieten noemen we protestanten.

De splitsing van de kerk noemen we de reformatie, of hervorming.

Katholieke

Kerk

Protestanten:

Geen beelden in de kerk.

Vereren geen heiligen.

Geen kloosters (monniken en nonnen)

Meer aandacht voor de bijbel.

Kerkdiensten geleid door een dominee of predikant.

Dominee of predikant mag trouwen.

Calvijn

In de Nederlanden waren de meeste protestanten aanhanger van Johannes Calvijn. 

(Maarten Luther werd vooral populair in Duitsland)

Het protestantse geloof volgens Calvijn noemen we calvinisme.

Leerdoel 4

welke strijd ontstond tussen katholieken en protestanten

Godsdienstoorlogen

In Europa ontstonden door de reformatie vele oorlogen tussen de katholieken en protestanten.

Keizer Karel V wilde alle protestanten straffen. 

Hij vervolgde hen zwaar. Vele 'ketters' werden verbrand.

Reformatie is hetzelfde als Hervorming

1. juist
2. onjuist

Luther en Calvijn zijn hervormers

1. Waar
2. Niet waar
3. alleen Luther
4. alleen Calvijn

Luther vond de Katholieke kerk ...

1. Super leuk
2. Ziek
3. Te machtig
4. Luther geloofde niet in god

Katholiek

Protestants

Beelden in de kerk

Verering van Heiligen

Geen heiligen

Kerkdienst eigen taal

Veel aandacht voor de bijbel

Kerk is arm

Paus is de baas

1. Luther
2. Calvijn
3. Erasmus
4. Da Vinci

Veel volgelingen in de Nederlandse gebieden

1. Calvijn
2. Luther
3. beide

5.2 De Nederlandse opstand

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer de baas. Dit was Karel V.

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Centralisatie

Karel V wilde de Nederlanden vanuit 1 plek (Brussel) besturen. 

De edelen, gewesten, en steden waren het hier niet mee eens. Dan zouden zij veel macht en vrijheid kwijtraken.

Centralisatie en vervolgen protestanten

• Filips wilde zo snel mogelijk weg uit de Nederlanden, en zijn rijk centraal (centralisatie) vanuit Madrid (Spanje) besturen.

• Hij liet zijn halfzus Margaretha van Parma, als landvoogdes, de Nederlanden besturen. Zij volgde zijn bevelen uit Spanje op...
• ...en de stadhouders  (o.a. Willem van Oranje) moesten die bevelen uitvoeren.
• De stadhouders moesten helpen bij de vervolging van protestanten.
  

Willem van Oranje

-Hij was de stadhouder in dienst van Filips II.

-Hij was tegen centralisatie, want dan raakte hij veel macht kwijt.

-Hij gehoorzaamde Filips niet en vervolgden geen protestanten

De Beeldenstorm 1566

• De onrust wordt tijdelijk minder, maar in augustus 1566 gaat het mis

• Na een oproep, van protestantse predikanten, om de beelden in de kerken te verwijderen, worden honderden kerken vernield en geplunderd.
• Toen Filips II in Madrid hoorde van deze Beeldenstorm werd hij woest.
• Hij stuurde zijn beste generaal, de Hertog van Alva, naar de Nederlanden, om orde op zaken te stellen. 
• Willem van Oranje vlucht weg. Hij weet dat Filips hem hiervan de schuld geeft.
  

Willem van Oranje

-Hij vlucht na de beeldenstorm naar Nassau in Duitsland.

-In 1568 valt hij met een leger de Nederlanden binnen om Alva te bestrijden. Dit is het begin van de de opstand (80-jarige oorlog)

In 1572 veroverden de watergeuzen Den Briel. 

Hierna kozen veel steden in het noorden de van de Nederlanden de kant van Willem van Oranje.

De Spanjaarden probeerden de opstand te beeindigen door enorm veel geweld te gebruiken. Dit zorgde echter voor alleen maar meer verzet.

De noordelijk gewesten besloten in 1579 militair samen te werken tegen de Spanjaarden (Unie van Utrecht)

de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

In 1581 verwierpen de Noordelijke gewesten Filips II als hun koning.

In 1588 besloten ze niet langer te zoeken naar een nieuwe vorst. 

Ze werden een republiek.

In 1584 werd Willem van Oranje vermoord. 

De opstand zou echter zonder hem gewoon doorgaan.

Pas in 1648 werd er vrede met Spanje gesloten.

6.3

Nederland migratieland

Zuid-Nederlandse vluchtelingen

Vanaf eind 16e eeuw was er een bloeiende economie in de Republiek. 

Veel inwoners van de zuidelijk Nederlanden emigreerde naar het noorden. Ook veel protestanten vluchtte vanuit het zuiden (Spaans gebied) naar de Republiek .

Veel Vlaamse immigranten namen geld, kennis en handelscontacten mee naar het gewest Holland. 

Amsterdam werd zo de belangrijkste handelsstad van Europa. Door de toenemende werkgelegenheid emigreerde uit o.a. Duitsland en Scandinavië nog veel meer mensen.   

Mogen geloven wat je wilt.

In de Republiek was er gewetensvrijheid (recht om te geloven wat je wilt).

Hierdoor vluchtte uit heel Europa mensen naar de Republiek om vrij hun geloof te belijden.

6.4

De ontdekkingsreizen 

Europese handelaren kochten dure specerijen van de Arabieren.

De Europeanen wilden echter zelf de specerijen kopen in Indië (Zuidoost-Azië).

In 1498 vond de Portugese zeevaarder Vasco da Gama als eerste de zeeroute naar Indië. 

In 1492 probeerde Columbus met Spaanse schepen via het westen Indië te bereiken. Hij kwam echter niet in Indië, maar in Amerika. 

Hij noemde de inheemse bevolking indianen.

Na Columbus gingen veel Spanjaarden en Portugezen naar Amerika in de hoop rijk en beroemd te worden.

Het liep slecht af met de indianen.

Kolonies

De Europeanen stichtte in Amerika kolonies. 

De indianen moesten werken in mijnen en op plantages (grote landbouwbedrijven).

De indianen konden het zware werk niet aan.

De Europeanen haalde toen slaven uit West-Afrika en vervoerde hen over de Atlantische oceaan naar Amerika, de trans-Atlantische slavenhandel.

De Afrikaanse slaven moesten suiker, cacao, tabak en later koffie en katoen verbouwen.

Driehoekshandel:

De handel tussen 3 werelddelen waarbij van Afrika naar Amerika slaven werden vervoerd.