5H 11.4 Bloedplasma en bloedcellen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

11.4 Bloedplasma en bloedcellen

Deze les:

- Samenstelling bloed

- Transport O2 en CO2

- Bloedstolling

Doel en begrippen 11.4

Je leert wat de samenstelling is van het bloed (bloedstolling doen we volgende keer).

bloedplasma, rode bloedcellen, witte bloedcellen, stamcellen, hemoglobine, afweer, bloedplaatjes, bloedstolling, bloedarmoede, epo, diffusie, waterstofcarbonaat, waterstofion

Bloed; wat zit erin?

www.bioplek.org

Rode bloedcellen

• Hemoglobine: rode kleurstof in rode bloedcellen
  
• In hemoglobine zit ijzer
• Zuurstof hecht aan het ijzer in hemoglobine

De rol van rode bloedcellen

Hemoglobine wordt afgekort tot Hb.

In je longen zal hemoglobine zuurstof binden:

Hb + O₂ --> HbO₂

 in je spieren juist loslaten:

HbO₂ --> Hb + O₂ 

Aanmaak bloedcellen

Rode bloedcellen leven plm 3-4 maanden. Daarna worden ze afgebroken in de milt/ lever en worden de bouwstoffen opnieuw gebruikt.

Een klein deel van het ijzer (de ijzerzouten) raak je kwijt (nieren, zweet, bloedverlies).

Aanmaak bloedcellen

De aanmaak van nieuwe rode bloedcellen vindt plaats in het rode beenmerg. 

Staat onder invloed van het hormoon epo (wordt in de nieren gemaakt). 

Hoe meer epo hoe meer aanmaak rode bloedcellen. 

Als er zuurstoftekort is in het bloed maken de nieren meer epo aan. -> Bloeddoping/ hoogtetraining.

Bloedarmoede

Te weinig rode bloedcellen. Dan kan het bloed onvoldoende zuurstof vervoeren. 

Oorzaak vaak ijzertekort (dus hemoglobine).

Soms: te weinig aanmaak bloedcellen/ tekort aan epo.

Waarom hebben mensen met een verminderde hartwerking vaak meer rode bloedcellen?

CO2 afgifte (weefsel) BINAS 83E

Stap 1 

De CO2 die in de weefsels wordt geproduceert diffundeert naar het bloed. Daarna in de rode bloedcellen.

1

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 2 

Deel van het CO₂ bindt aan hemoglobine (Hb).

2

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 3 

Deel van het CO2 reagaeert met H₂O met behulp van een enzym tot HCO₃^- (waterstofcarbonaat) en H⁺.

HCO₃^- diffundeert de rode bloedcel uit en wordt verder via het plasma vervoerd.

3

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 4

H+ bindt aan hemoglobine tot HbH.

Dit voorkomt dat het bloed te zuur wordt.

De eventueel gebonden zuurstof laat los en diffundeert de rode bloedcel uit.

4

CO2 afgifte (longen)

1. HCO3- diffundeert de rode bloedcel in.

2. H+ en CO2 komen vrij.

3. H+ en HCO3- vormen uiteen in H2O en CO2

5. CO2 diffundeert de cel uit, het bloedplasma in en richting het longblaasje.

Zet in de juiste volgorde

I bloed vervoert HCO₃^- naar de longen

II diffusie CO₂ uit de weefsels naar de rode bloedcellen

III enzym in rode bloedcellen zet CO₂ om in H⁺ en HCO₃^-

IV hemoglobine bindt H⁺ en HCO₃^- lost op in het bloedplasma

Welk bloedvat bevat vooral hemoglobine zonder gebonden zuurstof?

1. De longader
2. De longslagader
3. De aorta
4. De leverslagader

Wanneer je een wondje hebt, moet dat snel gedicht worden. Welke bloedbestanddelen spelen een rol bij het vormen van een korstje?

1. de bloedplaatjes, rode bloedcellen en witte bloedcellen
2. fibrinogeen, bloedplaatjes en rode bloedcellen
3. witte bloedcellen en bloedplaatjes
4. fibrinogeen, bloedplaatjes en witte bloedcellen

Opdrachten (huiswerk)

11.4 opdr. 1 - 3, 6 - 10  en 12