Didactiek 3: Klassenafspraken maken les 3

• TMV
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Introductie 

• Twee uitgangspunten
• Paralelle werkwijze - vastgesteld patroon
• Bewust van groepswerk en de gevolgen 

(P)

Bij het bepalen van een werkvorm zijn er altijd twee uitgangspunten waarnaar gekeken moet worden:

1. de doelen (van de les)

2. relevante situatiekenmerken (dus waar moet je rekeningen mee houden bij jouw groep)

Wij hebben voor de werkvorm 'groepswerk' gekozen en dan de parallelle werkwijze.

Bij een parallelle werkwijze werken verschillende groepjes aan dezelfde opdracht volgens een vastgesteld patroon:

Stap 1: inleiding door de docent

Stap 2: werken

Stap 3: evaluatie/ reflectie

Bij samenwerkend leren ontstaat er een bepaalde groepsdynamiek waarbij er voor de leerlingen verschillende rollen zijn weggelegd zoals de aanmoediger, de coach, de reflectant en de vraagbaak.

Als docent zijnde moet je je bij het uitvoeren van de werkvorm 'groepswerk' (samenwerkend leren) vooraf bewust zijn wat er kan misgaan zodat je hier direct op kunt inspelen. Voorbeelden van wat er kan misgaan zijn:

-het wordt te gezellig

-er vindt status gedrag plaats

-de opdracht is onduidelijk

Op de volgende sheets worden jullie meegenomen in onze werkvorm, welke sleutels en leerproces hierbij horen.

 

Instructie 

• Tijdspad van de instructie
• Groepjes indeling
• Rolverdeling
• Doel en inhoud van de samenwerking
• Reflecteren 

(F)

Welkom heten

Korte uitleg wat we deze les gaan doen:

Vandaag maken we gezamenlijk klassenafspraken aan de hand van de grondwet.

Terugblik op de vorige les:

Terugblik op de vorige les wat ging goed en wat kan beter. Daar letten we deze les op.

Wat is het doel van vandaag?

In groepjes gemaakt door de docent maken jullie opdr 1.2 af in het wb met behulp van je laptop.

We zitten in kleine groepjes dus het steunniveau is 2.

Wat hebben we nodig?

Benodigdheden tijdens de les zijn wb en laptop.

Verwachting tijdens samenwerken:

Tijdens het werken in groepen is er een rolverdeling, let op, iedereen is gelijk aan elkaar, maar voert een andere taak uit.

Bekijk de Nederlandse grondwet, wat staat daar in?

Wat kunnen we gebruiken voor het maken van de klassenafspraken?

Klassikale terugblik op stof en samenwerken:

Gezamenlijk bespreken waarom afspraken en regels nodig zijn.

Reflecteren op het groepsproces en de uitkomst.

  

LES: KLASSENAFSPRAKEN MAKEN

(Positieve) wederzijdse afhankelijkheid 

• Rolverdeling
• Gelijkwaardigheid rollen
• Afhankelijkheid
• Ontwikkeling sociale vaardigheden 

(F)

Bij verwerken van de opdracht in het groepje, vervullen de studenten een verschillende rol. De rol krijgen ze toebedeeld door de docent.

Iedere student heeft een eigen rol en aandeel in het groepsproces en het eindresultaat. De rollen zijn gelijk aan elkaar. Ieders inbreng is even belangrijk. Zonder actieve deelname van studenten is de opdracht niet uit te voeren.

De studenten leren en ontwikkelen verschillende vaardigheden bij dit rollenspel. De voorzitter leidt het gesprek, de controleurs houden het proces in de gaten en of ieder zijn/haar rol vervult. De rol van de onderzoeker is informatie aandragen, mening geven, anderen uitlokken tot reageren.

Tijdbewaken, plannen, samen overleggen, informatie vergaren en tot een besluit komen zijn de vaardigheden die de studenten toepassen tijdens deze opdracht. 

Wat weet je nog van de vorige lessen?

• Activiteit
• Hoe ging dit? 
• Wat kan er anders?
• Werkboekje 

Wat heb je vandaag in deze les nodig?

• Een opgeladen laptop (en oplader )
• Een pen

Indeling in groepjes - gemaakt door de docent. 

Individuele aanspreekbaarheid

• Samenwerking is nodig
• Gezamenlijk eindproduct
• Eigen verantwoordelijkheid voor hun eigen deel en aanspreekbaarheid is individueel mogelijk 

(F)

De opdracht is zo ingericht dat iedere student deelname en een actieve bijdrage moet leveren aan het groepsproces om tot verwerking en een antwoord te komen.

De studenten spreken elkaar aan op hun rol, bijdrage aan het proces en het eindproduct.

De student is verantwoordelijk voor zijn/haar eigen aandeel maar moet ook op de hoogte zijn van wat de medestudenten hebben bijgedragen en weet hebben van de gehele opdracht.

Iedereen uit het groepje kan aangesproken worden door de docent om te vertellen over het eindproduct. 

Directe interactie

• Opstelling tafels
• Diverse rollen
• Stemniveau samen in de gaten houden 

(D)

Door in deze les de tafels aan elkaar te schuiven, zodat de leerlingen naar elkaar kunnen kijken tijdens het proces, ontstaat er meteen vorm van direct interactie. Ze moeten elkaar aankijken om hun toebedeelde rollen uit te kunnen voeren. Door de toebedeelde rollen, moet elk individu in de groep meedoen met de onderlinge communicatie. Ze lezen o m de beurt een stukje van de opdracht en de voorzitter houdt de regie dat iedereen aan de beurt komt. Door rond te lopen kan de docent uitleg geven wat zo'n rol van de voorzitter nou echt inhoudt. Opvallend is dat de leerlingen in eerste instantie denken de baas te zijn aan de tafel. In sociale vaardigheden laat ik dit onderdeel uitgebreider terugkomen.

Door nog twee rollen te verdelen binnen de groep, een checker en een onderzoeker, zijn de leerlingen van elkaar afhankelijk om de opdrachten te maken. Deze afhankelijkheid stimuleert tot een directe interactie binnen de groep. Van tevoren is duidelijk aangegeven welk stemniveau gewenst is tijdens welk moment. Op die manier weten de leerlingen wat er bedoelt wordt als de docent aangeeft terug te gaan naar stemniveau 3 met je eigen team. De voorzitter kan op deze wijze ook de groep duidelijk maken wat gewenst is.  

Energizer

Lesdoelen

• Je komt in een groep, ingedeeld door de docent
  
• Je maakt met behulp van een laptop met je groep je werkboekje verder af
• Je groep krijgt twee rollen aangewezen: voorzitter en onderzoeker
• Je zorgt ervoor dat je opdrachten af zijn tm 1.2 - de regels van de school

Stemniveau in je groepje

Stemniveau 0 = iedereen werkt in stilte

Stemniveau 1 = Je praat zachtjes, je fluistert, geluid blijft bij je buurman of buurvrouw

Stemniveau 2 = Je praat zachtjes binnen je groepje, iedereen binnen je groepje kan je horen

Stemniveau 3 = Je praat luid genoeg, zodat de hele klas je kan horen

Stemniveau 4 =  Je praat zo hard dat je over al het geluid uit te horen bent, schreeuwen. 

Rollen in je groepje

A. De voorzitter = degene die ervoor zorgt dat er steeds 1 iemand tegelijk praat, of voorleest. Zorg ervoor dat iedereen aan de beurt komt!

B. De onderzoeker = degene met de laptop, die het opzoeken doet wat je voor de opdracht moet doen. Zorgt ervoor dat iedereen dit te zien krijgt! 

C. Checkers = degene die ervoor zorgt dat alle opdrachten gemaakt worden door alle leerlingen in het groepje. Zorg ervoor dat iedereen in je groepje de opdracht af heeft, eerder kunnen jullie niet verder!

Les 3

1.1 Grondwet

Zorg ervoor dat je hele groepje 1.1 helemaal af heeft. 

Dit zijn opdracht 1 & 2 in je werkboekje. Startpunt bepalen. 

1.2 De regels van school

Lees deze opdracht gezamenlijk en beantwoord opdracht 3

Waarom zijn er regels nodig om samen te leven?

1. Er zijn regels nodig, iedereen weet zo wat wel en wat niet kan
2. Om de politie de kans te geven om in te grijpen als het fout gaat
3. Om ervoor te zorgen dat mensen samen kunnen leven met elkaar

Taalsteun: uitleg geven via de docent tijdens het rondlopen. 

Taalondersteuning

• Moeilijke onbekende begrippen 
• Meegeven bij instructie: vragen stellen mag en is belangrijk
• Wijzen op hun leerproces
• Sociale vaardigheden: zelfredzaamheid en onderzoekseigenschap. 

(D)

In het werkboekje komen begrippen voor die de leerlingen niet altijd meteen zullen begrijpen. Ook bij de opzoekopdrachten komen ze bij omschrijvingen die qua taalgebruik nog onbekend is voor deze leerlingen. Tijdens het werken in de werkboekjes en het samenwerken van de leerlingen in groepen loop je als docent rond. Ook geef jij bij het begin van de les aan dat dit zal gebeuren dat iets niet begrepen gaat worden. Je bent er tenslotte om te leren, dus als je er vragen over wilt stellen, steek je vinger op, dan krijg je per groepje extra uitleg.

Tijdens de lessen is dit een paar keer voorgekomen. Door de woorden om te zetten naar makkelijkere taal, gingen de leerlingen toch begrijpen wat er werd bedoeld. Ook kregen ze aanwijzingen hoe ze zelfstandig sommige moeilijke woorden op konden zoeken. Op die manier werd er naast taalondersteuning nog meer gewerkt aan de sociale vaardigheid van zelfredzaamheid en onderzoek.  

Afronding les 3

• Je hebt je werkboekje ingevuld tot waar nodig was
• Waren de opdrachten moeilijk, makkelijk, of iets anders?
  
• Hoe was het om de rol van voorzitter te hebben?
• Hoe was het om de onderzoeker te zijn? 
• Is je werkboekje nu klaar om de volgende les de doe-opdracht te gaan maken?

Sociale vaardigheden

• Verborgen en zichtbaar
• Stemniveau
• Maatschappij en regels in miniatuur
• Reflectie

(D)

In deze les zitten een hoop duidelijke sociale vaardigheden voor de leerlingen om te leren en er zitten enkele verborgen sociale vaardigheden om zo de leerlingen zelf te laten ontdekken hoe een prettige samenwerking tot stand kan komen.

Door na te praten over de vorige les, leren de leerlingen na te denken hoe ze dit keer opnieuw de samenwerking tot stand kunnen brengen. Ze reflecteren op hun ervaringen van de vorige les. Ze denken na over hoe iets anders zou kunnen, maar ook over wat er wel werkte.

Ze weten dat ze allemaal elke rol toebedeeld kunnen krijgen in de les. Wat er voor zorgt dat ze individueel zorg moeten dragen om hun spullen op orde te hebben. Echter kan het er ook voor zorgen dat ze aanbieden elkaar te helpen, indien een laptop van een leerling na een dag op school leeg blijkt te zijn, die van hunzelf te gebruiken. Opvallend is dat de eerste lessen de meeste leerlingen erg bezitterig waren over hun eigen laptop en later steeds vrijer werden in het samen gebruiken van 1 laptop binnen de groep.

De indeling van stemniveau zorgt ervoor dat leerlingen de kaders weten op welk niveau er verwacht wordt om met elkaar te communiceren. Dit schept een hoop duidelijkheid en fijne kader om met elkaar te leren wanneer je op welk niveau er verwacht wordt te communiceren.

De rollen die worden toebedeeld geven ieder een andere verantwoordelijkheid in de groep. Ook laat het zien dat geen enkele rol hoeft te betekenen de baas spelen. De onderlinge afhankelijkheid laat zien dat je gelijkwaardig toch een rol kan hebben binnen een groep.

De inhoudelijke stof van de opdracht refereert naar regels binnen de maatschappij. Ongemerkt spelen de leerlingen deze rollen met elkaar in het klein en kunnen indirect begrijpen waarom regels binnen de maatschappij van belang kan zijn.

Bij de afronding is het nagesprek en de reflectie van groot belang. De leerlingen mogen om de beurt hun bevindingen delen en via peer to peer interactie leren ze van elkaar hoe ze zelf die rol zouden kunnen invullen bij de volgende les.  

Groepsproces

• Reflectie en veiligheid van belang
•  Groepsgrootte
• Soorten groepen
• Docent bepaald hoe indeling ontstaat

(P)

Het sleutelbegrip aandacht voor groepsprocessen is met name belangrijk als de opdrachten wat langer mogen duren en complexer zijn zodat het tonen van initiatief en zelfstandigheid vanuit een leerling van belang is.

De aandacht voor het groepsproces wordt vormgegeven door te reflecteren. De leerlingen moeten zich gestimuleerd en vrij voelen hieraan deel te nemen.

De ideale groepsgrootte bestaat uit vijf leerlingen waardoor iedere leerling een rol op zich kan nemen in de groep. Het kan voor een docent soms lastig zijn om groepen te maken, daarbij is het makkelijk de stelregel: het aantal leerlingen delen door de gewenste groepsgrootte = groepen te gebruiken.

Bij het vormen van groepen en samenstellingen zijn er drie soorten:

-informele groepen

-taakgroepen: een docent stelt een samenwerking voor een (langere) tijd vast

-vaste- of basisgroepen

De docent kiest in dit geval voor het vormgeven van taakgroepen om voor een goede samenstelling te zorgen: de groep is afhankelijk van het type interactie en het leren. Als een docent dit niet doet en met een vrije keuze werkt dat wordt er vaak gewerkt met vaste vriendjes en blijven er kinderen over. Ook worden (door het vormgeven van groepen door de docent) patronen doorbroken en kunnen er nieuwe uitdagingen voor leerlingen ontstaan.

 

Afronding presentatie