K0118 ACT

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

ACT

Ambulante Compressie Therapie 

leerdoelen 

• je beschrijft het doel van ACT
• je kent de indicaties voor ACT 
• je verklaart de contra indicaties voor ACT 
• je kent het verschil tussen CVI en AI
• je beschrijft leefregels voor de zorgvrager bij ACT

Wat is en doet ACT?

Wat is en doet ACT?

Door uitoefening van druk in combinatie met bewegen van onderbeen (kuitspierpomp) en voet (voetpomp) oedeem snel en blijvend laten verdwijnen.

Compressietherapie is een van de belangrijkste behandelingen voor patiënten met oedeem. De methode is bijvoorbeeld bewezen effectief bij de genezing van ulcus cruris venosum en bij de behandeling van lymfoedeem1 Ook vermindert compressietherapie de kans op post-trombotisch syndroom bij een doorgemaakte diep veneuze trombose. 

ACT zwachtelen

A = ambulante

C = compressie

T = therapie

• het is een risicovolle handeling 
• Het is een arbeidsintensieve en complexe vaardigheid.
  
• Wordt alleen uitgevoerd in opdracht van een arts. 

Indicaties voor ACT

• Oedeem in benen/enkels/voeten
• Chronische veneuze insufficiëntie (CVI)
  
• Oppervlakkige veneuze trombose (flebitis)
  
• Diepe veneuze trombose
  
• (hartfalen) voorzichtig!

www.thuisarts.nl

Gevolgen van oedeem

• Verminderde zuurstofvoorziening en kooldioxide afvoer
• Verminderde voedingsstoffenaanvoer en -afvoer afvalstoffen
• huidafwijkingen
• ulcera

• Verminderde zuurstofvoorziening en kooldioxide afvoer
• Verminderde voedingsstoffenaanvoer en -afvoer afvalstoffen
• Ontstaan ulcera

bloedsomloop

links; de kuitspier is ontspannen de onderste en bovenste klep van het bloedvat zijn gesloten

rechts; de kuitspier is gespannen de onderste klep is gesloten de bovenste open en het bloed wordt door de aderen gestuwd via de bovenste klep

de kleppen

www.thuisarts.nl

Onstaan er spataders

Kenmerken chronische veneuze insufficiëntie (CVI)

• Varices en oppervlakkige aders aan de voetrand
  
• Oedeem - vochtophoping in de benen/voeten
• Hypostatisch eczeem - geïrriteerde nattende huid
  
• Hyperpigmentatie - donkere pigmentplekken
  
• Dermatosclerosis - verharde huid
  
• Ulcera - wonden
  
• Pijn op scheenbeen
  

Symptomen spataders, pathologie

• zware, vermoeide benen
  
• jeuk
  
• een gespannen gevoel. krampen
• een trekkende of stekende pijn in de kuiten
  
• trillingen in de benen
  
• vocht rond de enkels of aan het onderbeen
  
• huiduitslag
  
• verkleuring of verharding van de huid
  
• ontsteking
  

Als spataders te laat herkend of niet behandeld worden, kan er een open been ontstaan.

Ulcus cruris

Verpleegkundige aandachtspunten

• Heb aandacht en begrip voor pijn, oedeem, beperkingen en verminderde mobiliteit van de zorgvrager.
  
  
• Realiseer je dat het belangrijk is dat deze handeling goed uitgevoerd wordt en ken de indicaties & contra-indicaties.
  
  
• Geef de zorgvrager goede voorlichting.

Contra-indicaties voor ACT

• Arteriële insufficiëntie 
• Compleet afgesloten diep veneus systeem
  
• Aanwezige actieve huidaandoening (bv beginstadium erysipelas)
  
• Cardiale klachten 

De belangrijkste contra-indicatie voor compressietherapie is arteriële insufficiëntie, te meten met een enkel-armindex (EAI), en bij patiënten met diabetes mellitus ook met de teendrukken. Ook een totale afsluiting van het diep veneuze systeem, ernstige huidafwijkingen of een allergie voor het compressiemateriaal zijn contra-indicaties.

Kenmerken arteriële insufficiëntie

• Grauwe kleur en geen granulatie bij wonden
  
• Huid - wit, grijs soms paars en koud
  
• Geen haargroei
• pijn in de kuiten, Claudicatio intermittens (etalagebenen)
• Weinig oedeem

Arteriële insufficiëntie

Huidaandoening

Allergie voor bestanddelen van de zwachtels

Hartproblemen (afhankelijk van situatie)

Reuma

Kenmerken arteriële insufficiëntie

• Weinig exsudaat bij wonden
  
• Grillig gevormde pijnlijke wonden
• Ernstige pijn in rust, vermindert als de benen hangen
• wondvorming
• geen pulsaties aan de enkel voelbaar

Zwachtelen wordt aanbevolen bij arteriële insufficiëntie

1. Juist
2. Onjuist

Arteriële insufficiëntie

Huidaandoening

Allergie voor bestanddelen van de zwachtels

Hartproblemen (afhankelijk van situatie)

Reuma

player.hihaho.com

ACT Zwachtelen

• Gebruik voldoende polstermateriaal
  
• Kijk in de zwachtelrol
  
• Gebruik 2 zwachtels per onderbeen, zwachtel 2 gaat in tegengestelde richting 
• Voet in hoek van 90 graden
  
• leg eerste zwachtel bovenop de voet vanaf kleine teen richting grote teen
• Druk de tenen niet in elkaar bij zwachtelen, neem wel de bal van de voet mee
• Volg de vorm van het been!
  

zwachteltechniek

Wat is het doel van polsteren?

1. Druk gelijkmatig verdelen
2. Zodat de zwachtel beter blijf zitten
3. Voor de warmte

Leefregels

• voldoende lichaamsbeweging
• voet goed afwikkelen
• bij zitten been omhoog
• voorkom overgewicht
• act ook 's nachts omhouden

Complicaties bij ACT zwachtelen is/zijn;

1. pijn na het lopen met zwachtels
2. striemen, blaren
3. witte verkleuring van de tenen
4. alle antwoorden zijn goed

Pijn: enige pijn na het zwachtelen kan normaal zijn, deze dient te verdwijnen wanneer patiënt gaat lopen. Wanneer pijn niet verdwijnt na lopen, kan dit duiden op een niet herkenbare arteriële insufficiëntie. Zwachtel verwijderen!

Blaren en striemen kunnen ontstaan door een ongelijkmatige strakke zwachtel, of niet genoeg polsteren.

Kleur van de tenen: enige blauwe verkleuring van de tenen is normaal, deze kleur moet verdwijnen wanneer patiënt loopt.Zijn de tenen wit dan verband verwijderen en moet je denken aan arteriële insufficiëntie.

indien de zorgvrager pijn aan het been heeft na zwachtelen dan:

1. moet de zwachtel direct verwijderd worden
2. mag de zwachtel eerst 15 minuten blijven zitten

Wat moet je doen als de tenen van de zorgvrager na het zwachtelen blauw kleuren?

1. De zwachtels direct verwijderen
2. De zwachtels losser aanbrengen
3. De zorgvrager 15 minuten laten lopen
4. Niets doen

Hoe vaak dienen de zwachtels minimaal vervangen te worden?

1. 1 keer per dag
2. Om de dag
3. 2 keer per week
4. 1 keer per week

Contra-indicaties voor zwachtelen

• Arteriële insufficiëntie
• Huidaandoening
• Allergie voor bestanddelen van de zwachtels
• Hartproblemen (afhankelijk van situatie)
• Reuma
• Diep veneuze afsluiting 

Een absolute contra-indicatie is bijvoorbeeld arteriële insufficiëntie (distale systolische druk (DSP) < 60 mmHg en/of enkel/armindex < 0.52). Een totale occlusie van het diepe veneuze systeem is dat eveneens. Ook bij ernstige huidafwijkingen of een allergie voor een van de bestanddelen van het compressiemateriaal is compressietherapie gecontra-indiceerd.

Wat is het belang van goed schoeisel
bij ACT en TEK

Schoeisel: het is belangrijk dat de patiënt kan blijven lopen. Een goed passende schoen of sandaal kan al een passende oplossing zijn. Immers het resultaat van de therapie valt of staat bij het lopen van de patiënt (activeren kuit- en voetspier).

Wat is het belang van goed schoeisel

bij ACT en TEK

• Schoeisel: het is belangrijk dat de patiënt kan blijven lopen. Een goed passende schoen of sandaal kan al een passende oplossing zijn. Immers het resultaat van de therapie valt of staat bij het lopen van de patiënt (activeren kuit- en voetspier).
  
• verbandschoen/steunzool/stok/rollator

wat voor soorten zwachtels zijn er

1. medium rek.
2. alleen lange rek
3. alleen korte rek
4. korte en lange rek

Korte rek zwachtels

Niet/weinig rekbaar

Werkdruk

Bij mobiele zorgvragers

Dag en nacht te dragen

Twee zwachtels per been

Lange rek zwachtels

Rekbaar

Rustdruk

Bij minder mobiele zorgvragers

Alléén overdag!

Alle zwachtels zijn wasbaar op 30 graden

in steunkousen zit ...... elasticiteit verwerkt

1. korte rek
2. lange rek
3. zowel korte als lange rek
4. geen

net als bij ACT kunnen ook steunkousen 's nachts aanblijven als de zorgvrager dit graag wil

1. juist
2. onjuist

leefregels bij ACT zijn

1. voldoende beweging
2. zwachtel 's nachts omhouden
3. bij zitten been omhoog
4. A, B en C is goed

hartfalen is een contra indicatie voor zwachtelen

1. juist
2. onjuist

bij hartfalen wordt soms gestart met het zwachtelen van één been

1. juist
2. onjuist

Vragen?