3M - hoofd- en bijzinnen en neven- en onderschikking par. 1.3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Grammatica 

Theorie par. 1.3 grammatica

Hoofd- en bijzinnen en neven- en onderschikking

Lesdoelen

Ik kan hoofd- en bijzinnen herkennen.

Ik ken het verschil tussen nevenschikking en onderschikking.

Ik kan de structuur van een samengestelde zin weergeven.

Volgende les:

Enkelvoudige zin: een zin met 1 persoonsvorm

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje.

Enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen

Volgende les:

Enkelvoudige zin: een zin met 1 persoonsvorm

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje.

Samengestelde zin: een zin met meerdere persoonsvormen

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante.

Enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen

Volgende les:

Je kan een zin in een andere tijd zetten. De werkwoorden die veranderen zijn persoonsvorm. Dit geldt ook voor samengestelde zinnen. Kijk maar:

Enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen

Volgende les:

Je kan een zin in een andere tijd zetten. De werkwoorden die veranderen zijn persoonsvorm. Dit geldt ook voor samengestelde zinnen. Kijk maar:

Enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante

In de vakantie gingen wij altijd naar Spanje, want daar woonde mijn tante

Volgende les:

Je kan een zin in een andere tijd zetten. De werkwoorden die veranderen zijn persoonsvorm. Dit geldt ook voor samengestelde zinnen. Kijk maar:

Enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante

In de vakantie gingen wij altijd naar Spanje, want daar woonde mijn tante

Volgende les:

Kijk naar de volgende zinnen. Is het een enkelvoudige of samengestelde zin? 

Oefenen

Wilma ging naar huis, omdat ze moe was.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

De winkel op de hoek van de Hoogstraat is gisteren geopend.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Wil je die tas met boeken op tafel neerzetten?

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Weet jij al wanneer je dat proefwerk moet maken?

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Volgende les:

Hoofdzin (hz): 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan.
3. De persoonsvorm staat voor in de hoofdzin (op de 1e of 2e plaats)

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

Volgende les:

Hoofdzin (hz): 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan (woordje 'niet')
3. De persoonsvorm staat voor in de hoofdzin (op de 1e of 2e plaats)

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante. 

Volgende les:

Hoofdzin (hz): 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan (woordje 'niet')
3. De persoonsvorm staat voor in de hoofdzin (op de 1e of 2e plaats)

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante. 

In de vakantie gaan (niet) wij altijd naar Spanje, want daar woont (niet) mijn tante.

Volgende les:

Hoofdzin (hz): 

1. Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar. 
2. Er kunnen geen andere zinsdelen tussen staan (woordje 'niet')
3. De persoonsvorm staat voor in de hoofdzin (op de 1e of 2e plaats)

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

In de vakantie gaan wij altijd naar Spanje, want daar woont mijn tante. 

In de vakantie gaan (niet) wij altijd naar Spanje, want daar woont (niet) mijn tante.

Het kan bij beide zinnen niet. Er zijn in deze zin dus twee hoofdzinnen. 

Volgende les:

In de vorige zin stonden dus twee hoofdzinnen. Er zit dus niet altijd een bijzin in een samengestelde zin. 

In de volgende zin staat er een hoofdzin en een bijzin in de zin: 

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

Omdat mijn tante in Spanje woont, gaan wij daar ieder jaar naartoe. 

Volgende les:

In de vorige zin stonden dus twee hoofdzinnen. Er zit dus niet altijd een bijzin in een samengestelde zin. 

In de volgende zin staat er een hoofdzin en een bijzin in de zin: 

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

Omdat mijn tante in Spanje woont, gaan wij daar ieder jaar naartoe. 

Omdat mijn tante IN SPANJE woont, gaan (niet) wij daar ieder jaar naartoe. 

Volgende les:

In de vorige zin stonden dus twee hoofdzinnen. Er zit dus niet altijd een bijzin in een samengestelde zin. 

In de volgende zin staat er een hoofdzin en een bijzin in de zin: 

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

Omdat mijn tante in Spanje woont, gaan wij daar ieder jaar naartoe. 

Omdat mijn tante IN SPANJE woont, gaan (niet) wij daar ieder jaar naartoe. 

In het eerste deel staat een zinsdeel tussen pv en ow. Dat is dus een bijzin. 

In het tweede deel kan er niks tussen pv en ow, dus is het een hoofdzin. 

Volgende les:

Zo herken je hoofdzinnen en bijzinnen: 

Als er tussen pv en ow een woord (bijvoorbeeld 'niet') kán staan, dan is dat een bijzin. 

Kan dit niet, dan is het een hoofdzin. 

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

Volgende les:

Kijk naar de volgende samengestelde zinnen. Geef aan uit welke zinnen de zin bestaat. 

Bijvoorbeeld: 

De kinderen hebben snoep gekocht, omdat ze dit wilden

Hoofd- en bijzinnen (hz en bz)

Sabine had een gezicht getrokken alsof ze iets vies proefde.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-bijzin
4. Bijzin-hoofdzin

We gaan met de klas naar Parijs en we zullen daar een week blijven.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-bijzin
4. Bijzin-hoofdzin

Mevrouw De Jong en meneer De Jong gaan mee als extra begeleiders, maar dat is nog niet zeker.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-bijzin
4. Bijzin-hoofdzin

Als we in Parijs zijn, wil ik graag wat kledingwinkels bezoeken.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-bijzin
4. Bijzin-hoofdzin

Volgende les:

Nevenschikking en onderschikking zijn begrippen die gebruikt worden om de relatie tussen delen van samengestelde zinnen te beschrijven.

Nevenschikking: de zinnen zijn gelijkwaardig

Onderschikking: de zinnen zijn niet gelijkwaardig

Nevenschikking en onderschikking

Volgende les:

Nevenschikking en onderschikking zijn begrippen die gebruikt worden om de relatie tussen delen van samengestelde zinnen te beschrijven.

Nevenschikking: de zinnen zijn gelijkwaardig

Onderschikking: de zinnen zijn niet gelijkwaardig

Nevenschikking en onderschikking

Volgende les:

Nevenschikking en onderschikking zijn begrippen die gebruikt worden om de relatie tussen delen van samengestelde zinnen te beschrijven.

Nevenschikking: de zinnen zijn gelijkwaardig

Onderschikking: de zinnen zijn niet gelijkwaardig

Nevenschikking en onderschikking

Volgende les:

Bij een nevenschikking (ns) bestaat de samengestelde zin uit (minstens) twee hoofdzinnen -> zin 1 {hz} + {hz} of uit een hoofdzin met twee bijzinnen -> zin 2 {hz + (bz) + (bz)}. 

1. {Ik koop geen cd's}, want {ik gebruik altijd mijn iPod}. 
2. {Weet je al (of je vanavond meegaat naar de film) of (dat je liever thuisblijft)}? 

Nevenschikking en onderschikking

Volgende les:

Bij een onderschikking (os) bestaat de samengestelde zin uit een hoofdzin met een bijzin erin. Bijzin kan vooraan staan (zin 1: {(bz) + hz} en achteraan in de zin -> zin 2 {hz + (bz)}. 

1. {(Omdat ik altijd mijn iPod gebruik), koop ik geen cd's}.
2. {ik koop geen cd's, (omdat ik altijd mijn iPod gebruik)}. 

Nevenschikking en onderschikking

Volgende les:

1. Sinds ze contactlenzen draagt, ziet Petra er veel leuker uit. 

{(bijzin) + hoofdzin} = onderschikkend (os)

Nevenschikking en onderschikking

Volgende les:

2. De businessclass is duur, maar je hebt er wel goede plaatsen. 

{hoofdzin} + {hoofdzin} = nevenschikkend (ns)

Nevenschikking en onderschikking

Is er sprake van nevenschikking of onderschikking?
'Ik moest kloppen, want de bel doet het niet'

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

Is er sprake van nevenschikking of onderschikking?
'Ik wil niet dat de vakantie naar Spanje niet doorgaat'

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

Huiswerk

Maak op je iPad par. 2.3 Extra oefening: Zinnen met betrekkelijk voornaamwoorden.