les 8: het hofstelsel (steden verdwijnen grotendeels)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Les 8: het hofstelsel (steden verdwijnen grotendeels)

ontstaan van horigheid

(het toebehoren van een boer aan het land van een heer)

door:

- wegvallen centraal bestuur

- wegvallen bescherming (overheid/leger)

- wegvallen steden

- wegvallen handel en nijverheid

-> boeren zoeken bescherming bij een heer

de overheid bood geen bescherming en rondtrekkende bendes hadden vrij spel. Boeren zagen zich gedwongen bescherming te zoeken bij een heer. In ruil daarvoor gingen ze verplichtingen aan.

Schema over het hofstelsel

Relatie horige-heer

In de vroege middeleeuwen lagen door het hele Duitse rijk 'paltsen', die bestonden uit woonruimtes en voorraadschuren en waren omringd door landgoederen. Het was gebruikelijk voor de Duitse koning om met zijn
hofhouding, die vaak bestond uit honderden personen, rond te reizen van palts naar palts.

Dit gebruik van het rondreizen door de koning was economisch en politiek noodzakelijk in de vroege middeleeuwen.

2p 4 Geef voor beide een verklaring.

maximumscore 2
Voorbeeld van een juist antwoord is:
In de vroege middeleeuwen was het rondreizen van de koning noodzakelijk
omdat:

• hij hierdoor de belasting in natura kon opeisen (in de vorm van een verzorgd verblijf) / een gebied uitgeput zou raken als de koning er te lang bleef (wat past bij het ontstaan van een zelfvoorzienende agrarische cultuur) 1

• hij zijn leenmannen moest controleren / hij zijn leenmannen moest
aansturen door ze regelmatig te bezoeken (wat past bij het ontstaan

van een feodaal systeem) 1

Opmerking
Alleen als in het antwoord duidelijk wordt gemaakt waarom het rondreizen
noodzakelijk was, wordt telkens 1 scorepunt toegekend.

Gebruik bron 3.
Volgens sommige historici blijkt uit de bron een oorzaak van de toename
van de horigheid in de vroege middeleeuwen in West-Europa.
3p 4 Geef aan welke oorzaak dat is en leg vervolgens uit waardoor de koning
deze toename van de horigheid zorgwekkend vindt.

Een mededeling van een Frankische koning uit 811:

Redenen waarom mannen hun militaire verplichtingen 1) niet nakomen:

Arme mannen beklagen zich erover dat zij worden beroofd van hun eigendom.Deze klachten richten zich zowel tegen bisschoppen, abten en hun zaakwaarnemers als tegen graven en hun plaatsvervangers.

Ze zeggen ook dat als iemand weigert de grond die hij in eigendom heeft af te staan aan een bisschop, abt, graaf of diens plaatsvervanger, deze laatsten naar een manier zoeken om die arme man te schaden. Ze dwingen hem bij iedere gelegenheid in het leger te gaan, totdat hij zo erg verarmd is dat hij zijn
grond overdraagt of verkoopt, of hij nu wil of niet.

Kern van een juist antwoord is:

• Mannen die grond in eigendom hebben, worden bewust verarmd (door
oneerlijke maatregelen) zodat zij hun grond moeten afstaan (waardoor
ze horigen worden)     1 punt
• De koning vindt dit zorgwekkend, omdat hierdoor het aantal vrije
mannen die dienstplicht kunnen vervullen afneemt / hierdoor minder
mannen hun militaire verplichting aan de koning nakomen, zodat de
macht van de koning onder druk komt te staan     2  punt