1.3 Gesteente wordt verplaatst

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Paragraaf 1.3: 

Gesteente wordt verplaatst

Geen uitleg, de basisuitleg of verlengde uitleg?

Denk er eens goed over na en maak een wijs besluit :)

1.  Gaat dit onderdeel jou goed af en kun je het ook zonder de uitleg? Ga dan zelfstandig aan de slag met de leerstof, lees eerst de tekst. Maak vervolgens de opdrachten van de paragraaf. Je gaat geheel zelfstandig te werk.
2. Je volgt de basisuitleg, deze uitleg vat de kern van de paragraaf samen, maar zal niet alle onderdelen even uitgebreid toelichten. Deze bestudeer je zelf. Na de basisuitleg is er ruimte om aan de opdrachten te werken.  10 min.
3. Heb je na de basisuitleg nog het idee dat niet alles even duidelijk is? Kies dan voor de verlengde uitleg, tijdens de verlengde uitleg wordt de leerstof nog eens herhaald en wordt er extra geoefend. 

Wat kies je?

1. Ik kies er voor om zelf de stof te bestuderen
2. Ik kies voor de basisuitleg

Leerdoelen

- Je weet wat massabewegingen zijn.

- Je begrijpt dat door verwering en erosie gebergten worden aangetast en grind, zand en klei ontstaan.

- Je kunt een rivierdal en een gletsjerdal herkennen aan de hand van kenmerken op een foto.

waar blijft dat veweringsmateriaal?

een modderlawine en gletsjerlawine

een steenlawine

Rivier

• In de bovenloop van de rivier:
  

Verweringsmateriaal (stukken steen) > komen in de rivier terecht > in het snelstromende water botsen die stenen > stenen breken en schuren langs elkaar > ontstaat grind.

• In de bovenloop van de rivier schuurt dit grind over de bodem waardoor de rivier steeds dieper wordt. Hierdoor ontstaat er een V-dal.
  

V-dal

Een dal in de bergen dat door de rivier is uitgesleten.

Zand 

Klei

Verwering/ verbrokkelen & erosie/uitslijten

Deze twee begrippen zorgen er samen voor dat al het gesteente uiteindelijk in hele kleine korreltjes uiteenvalt. De korreltjes die je nog net met het blote oog kunt zien, heten zand en grind. De hele kleine korreltjes die alleen met en microscoop te zien zijn, heten klei.

Grind: zien met blote oog.

Zand: zien met blote oog

Klei: alleen zien met microscoop

Verwering en erosie zorgen ervoor dat gesteente in kleine korreltjes uiteenvalt.

Gletsjer: ijsmassa's die langzaam naar beneden bewegen.

Firnbekken:

Komvormig gebied in de bergen waar zich sneeuw ophoopt en in ijs wordt omgezet

v-dal en een u-dal

V dal: Erosie door water

U-dal FJORD: erosie door ijs

rivier/V-dal

gletsjer/U-dal

U-dal

Erosie

"Het uitschuren en afschuren van gesteenten door de werking van stromend water, wind en/of ijs en het transporteren daarvan."

Wat is dan het verschil tussen verwering en erosie?

Erosie: slijtage van een vast oppervlak wat wordt verplaatst of verdwijnt

Verwering: Gesteente wordt afgebroken, maar blijft op dezelfde plaats

   - Chemische verwering (oplossen, bijvoorbeeld in water)

   - Mechanische verwering (in stukken breken)

       - Vorst (water zet uit, breekt steen in stukken)

      - Krimp/uitzetten (door temperatuurverschillen)

      - Plantenwortels die het uit elkaar drukken

massabeweging

Gesteente dat langs een helling naar beneden komt onder invloed van de zwaartekracht.

Verlengde uitleg!

Steile helling

Gesteente gaat rollen of vallen.

Flauwe helling

Gesteente schuift langzaam naar beneden.

Massabewegingen

Massabewegingen

Massabewegingen zorgen

ervoor dat verweerd

materiaal langs de

helling naar beneden

beweegt.

- Hoe steiler de helling, hoe harder het gesteente naar beneden valt.

- Bij een flauwe helling rolt of schuift het langzaam naar beneden.

- De grootte van de steen heeft ook invloed.

Zwaartekracht

Zwaartekracht is verantwoordelijk voor

massabewegingen

Hoe noemen we dit materiaal?

Verweringsmateriaal

 

Een Puinhelling is een helling die bestaat uit verbrokkeld gesteente.

Verweringsmateriaal

Het uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer en plantengroei.

Het materiaal dat ontstaat bij verwering noemen we verweringsmateriaal. 

Dit verweringsmateriaal gaat onder invloed van zwaartekracht een helling af rollen, schuiven of vallen --> massabeweging.

Wat weet je van:

V-dalen, 

U-dalen, 

massabewegingen, 

vormen van erosie

verhang,

meanderen?

1. U-dal
2. V-dal

Bron

Benedenloop

Bovenloop

Monding 

Groot verhang

Vooral sedimentatie

v-dal

Meanders

Vooral erosie

klein verhang

V-dal

U-dal

Ontstaan door rivier

Ontstaan door gletsjer

Wat heeft de kleinste korrels?

1. zand
2. klei
3. grind
4. löss

U-dal

Gletsjer

V-dal

Rivier

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Delta

Wat is het verband tussen reliëf (hoogteverschil) en stroomsnelheid? Maak een hoe-hoe zin

Wat is het verband tussen stroomsnelheid en korrelgrootte van het sediment? Maak een hoe-hoe zin

Waarom vinden we grind terug in de Maas bij Limburg maar niet bij de Maas in Rotterdam?

Breed dal dat door het landijs is uitgeslepen en daarna overstroomd is door de zee.

Fjorden: een u-vormig dal dat is volgelopen met zeewater.

Een u-vormig dal dat is volgelopen met zeewater.

Fjordenkusten

Zijn..?

Kusten die zijn ontstaan door gletjers(Fjorden) Deze kusten zijn erg stijl en diep.

Opdracht Google Earth

1. Ga naar Google Earth. Ga opzoek naar het stadje Tirol. Waar ligt dat? Ga daar eens rondneuzen. Kun je een massabeweging vinden? Kun je ergens erosie door een rivier waarnemen? Kun je ergens een V-dal vinden? En een U-dal?

2. Ga naar het stadje Loen in Noorwegen. Kijk daar eens rond. Kun je een U-dal vinden? Kun je erosie waarnemen?

Klaar? Ga aan de slag met het huiswerk. Verkorte leerroute

Net verweerd gesteente is hoekig en scherp.

Doordat stenen met elkaar botsen  en langs elkaar schuren in de rivier, worden de stenen steeds meer afgerond.

Hierdoor onstaat in de bovenloop van de rivier grind.

Erosie door wind

Sculpturen

Tekenopdracht

Maak een tekening waarin je in een aantal stappen laat zien hoe een fjord is ontstaan. 

Klaar met de tekening? Ga aan de slag met de opdrachten van 1.3: 1 t/m 8

Hoe ontstaat een fjord? Gebruik de tekening die je hebt gemaakt!

Leerdoelen

- Je weet wat massabewegingen zijn.

- Je begrijpt dat door verwering en erosie gebergten worden aangetast en grind, zand en klei ontstaan.

- Je kunt een rivierdal en een gletsjerdal herkennen aan de hand van kenmerken op een foto.