De Nederlandse Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De Nederlandse Opstand

Periode

Prehistorie

Oudheid

Middeleeuwen

Vroegmoderne tijd 1500 - 1800

Moderne tijd

Kenmerkende aspect

Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse staat

Tijdvak

Tijd van ontdekkers en hervormers (16e eeuw)

Tijd van regenten en vorsten

(17e eeuw)

Tijd van pruiken en revoluties
(18e eeuw)

Leerdoelen

Aan het eind van deze presentatie kun je... 

1) Uitleggen waarom de Nederlanden in opstand kwamen.

2) Uitleggen hoe de opstand een oolog werd

3) Uitleggen hoe de Nederlandse onafhankelijke staat tot stand kwam.

Karel V  - 1515-1555

• Vorst van het Habsburgse Rijk
• o.a. Landheer van de 17 Nederlanden.
• Centraliseert bestuur in Brussel.
• Vervolgt protestanten.

Het bestuur van de Nederlanden

- Landsheer vorst van alle Nederlanden, maar heeft andere titel per gewest (o.a. Graaf van Holland, Hertog van Luxemburg)

- de plaatsvervanger van de koning voor alle gewesten is  de landvoogd (in Brussel).

- De plaatsvervanger van de koning in een  gewest is de stadhouder  

- elke stad en elk gewest had een eigen bestuur. 

- de steden en gewesten komen bijeen in de Staten. 

- de Statenvergaderingen van alle staten: Staten Generaal  (in Den Haag) .

Wat waren "De Nederlanden"

1. Een verzameling van 7 gewesten (nu "Nederland")
2. Ongeveer Nederland + België + Luxemburg
3. Vlaanderen en een groot deel van het huidige Nederland
4. Het Habsburgse Rijk (ander woord hiervoor)

Ontstaan van de Opstand

Karel V wilde centralisatie zodat hij meer te zeggen had.

- De gewesten (o.l.v. edelen) en steden wilden alles zelf regelen volgens hun privileges.

Karel V wilde de Reformatie tegengaan en vervolgde protestanten.

- De gewesten en steden vonden dit tegen hun privileges ingaan.

- De protestanten wilden niet vervolgt worden om hun geloof.

Filips II 

• Zoon van Karel V
• Streng katholiek
• Woont in Spanje v.a. 1559
• Laat de Nederlanden besturen door een landvoogd(-es) vanuit Brussel.

Filips II 

• Door met centralisatiepolitiek - sluit steeds meer Nederlandse edelen buiten.
• Eist hoge belastingen om zijn oorlogen te bekostigen.
• Strenge vervolging protestanten
• Halfzus en landvoogdes Margaretha van Parma moet dit uitvoeren. 

Willem van Oranje

• Graaf van Dillenburg (Du) 
• Stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht.
• Vraagt - samen met ca. 400 edelen - in 1566 om vermindering van de vervolgingen van protestanten.

https://schooltv.nl/video/high-speed-history-wie-was-willem-van-oranje/#q=speed%20history

1566

Na smeekschrift van edelen:

- landvoogdes verminderd geloofsvervolgingen.

- protestanten komen bijeen in hagepreken.

- Protestanten eisen eigen kerken: vernielen interieur kerken en kloosters en eigenen kerken toe eigenen: De Beeldenstorm

https://schooltv.nl/video/high-speed-history-wat-is-de-beeldenstorm/#q=beeldenstorm

Hertog van Alva

Na Beeldenstorm is Filips II boos: 

- Margaretha wordt ontslagen

- Alva nieuwe landvoogd (1567)

Opdracht aan Alva:

• alle protestanten doden
• alle opstandige edelen ook 

Gevolg: ruim 50000 mensen vluchten 

Oorzaken van de onrust in de Nederlanden:

De Tachtigjarige Oorlog /
De Opstand

1568 - 1648

De eerste jaren opstand en oorlog

1568: Willem van Oranje valt Nederlanden binnen om Alva te verslaan
             (mislukt).
            Alva eist meer belasting om oorlogen te betalen. (meer mensen boos)
1568-1572: Willem van Oranje leider van "geuzen" (opstandelingen)

1572: Nieuwe (land) aanval op Nederlanden (mislukt)

1572: Watergeuzen veroveren op 1 april Den Briel.
            Gevolg: veel steden en gewesten zien dat Alva te verslaan is: sluiten
            zich aan bij de Opstand.

1570 - 1578

• 1570: Filips II in geldnood 
• Kan legers niet meer betalen
• 1576 "Spaanse" soldaten gaan plunderen in zuiden Nederlanden (

Gevolg: Grootste deel Nederlanden steunen geuzen.

Unie van Utrecht

1579: Opstandige gewesten sluiten een militair en politiek bondgenootschap in Utrecht.

Afspraken:

• gewesten regelen zelf godsdienstzaken
• Samen tegen Alva

Plakkaat van Verlating

Filips II doet Willem v .O. in de ban

1581: Reactie Unie van Utrecht (v.u. Calvinisme): wij erkennen Filips II niet meer als vorst!

De onafhankelijkheidsverklaring (Plakkaat van Verlating) = begin onafhankelijke Republiek.

Parma

Alva na Plakkaat van Verlathinge 'ontslagen' => Hertog van Parma nieuwe Landvoogd.

• Spaanse troepen weer betaald en sterk
• Veroverd Vlaanderen en Brabant 
• 1585: Antwerpen veroverd ("Val van Antwerpen")

1584: Willem van Oranje vermoord

Bekijk het filmpje (1,34 m)

1588: Ondergang Spaanse Armada bij Engeland

Queen Elizabeth I =>

1588: geboorte van de Republiek

Na het Plakkaat van Verlathinge was flink gezocht naar een nieuwe koning(-in) door de Geuzen. Er werd niemand geschikt gevonden. In 1588 besloten de opstandige gewesten daarom het bestuur zelf maar te regelen als republiek:

De Republiek der zeven Verenigde Nederlanden

En verder...?

De strijd tussen (de Geuzen uit ) de Republiek en Spaanse troepen gaat door met verschillende leiders aan beide zijden. Heel veel veranderd er echter niet meer aan de grenzen. Vanaf ca. 1600 zou de Republiek vooral economisch de Spaanse koning irriteren en vanaf 1621 de Spaanse toevoer van zilver en goud uit Zuid-Amerika waar mogelijk blokkeren. (maar dit staat in het volgende hoofdstuk)

1648: Vrede van Münster

Officieel einde van de Tachtigjarige Oorlog +
de Republiek officieel erkent als soeverein land

Vrede van Münster

De Nederlanden voor en na de Opstand: