Sector 03 - Cultuurcomponenten

• Cultuurwetenschappen
• Secundair onderwijs

Sector 03 - Cultuurcomponenten

Wat zijn normen en waarden?

Opwarmer

Jullie krijgen een aantal dilemma's. Ga aan de kant staan waar jij je het beste bij voelt.

Dilemma 1

Een onbekende op straat verliest 50 euro zonder dat hij het merkt. Jij merkt dit wel op. 

Zeg je het of houd je het zelf?

Dilemma 2

Jouw bejaarde buurvrouw vraagt of je het gras wil afrijden bij haar omdat haar dat zelf niet meer lukt. Eigenlijk heb je daar helemaal geen zin in. Wat doe je?

Verzin je een smoes of doe je dit voor haar?

Dilemma 3

Geloven in God/Allah/Jahweh/… 

of niet geloven?

Dilemma 4

Een bezoekje aan jouw oma 

of aan jouw vriend(in)?

Dilemma 5

Je hebt vandaag examen wiskunde. Je hebt helemaal de tijd niet gehad om te leren omdat het erg mooi weer was en je liever leuke dingen deed met vrienden. Tijdens het examen merk je al snel dat je er niets van zal bakken. 

Wat doe je? Gluur je even op zij om te kijken naar de antwoorden van je buurman of denk je ‘Eigen schuld, dat zal een buis worden’?

Waarden ...

Zijn idealen die we hebben over bepaalde onderwerpen. Een ideaal is iets dat we graag willen bereiken en waar we voldoening uit halen eens het bereikt is.

Familie is bijvoorbeeld geen waarde maar een onderwerp of een thema. Het hebben over de familie als waarde is dus eigenlijk niet juist. Ieder van ons verstaat andere waarden achter het onderwerp familie.

Wanneer we het hebben over familiale of religieuze waarden moeten we verduidelijken waar we het over

hebben. Bijvoorbeeld:

• Voor Alex zijn de familiale waarden vooral: respect voor de ouderen, broederlijkheid, behulpzaam en beschikbaar zijn.

Waarden ...

Wanneer we het hebben over familiale of religieuze waarden moeten we verduidelijken waar we het over hebben. 

Bijvoorbeeld:

• Voor Alex zijn de familiale waarden vooral: respect voor de ouderen, broederlijkheid, behulpzaam en beschikbaar zijn.

• Voor Leïla is het meer: beleefd zijn, haar plan kunnen trekken en verantwoordelijk zijn

Normen ...

Zijn gedragsregels die door een maatschappij als normaal en gebruikelijk worden beschouwd. Normen

kunnen wetten zijn die voor iedereen in een land gelden, maar iedere gemeenschap in een maatschappij

kan eigen specifieke normen hebben. Normen kunnen positief (gebieden om iets te doen) of negatief

Normen ...

In België is er bijvoorbeeld een wettelijke norm die ons verbiedt om iemand te doden en veel verschillende religieuze gemeenschappen in België christenen, joden, moslims,... hebben een eigen norm die het verbiedt om iemand te doden al dan niet voor andere redenen. Heel concreet wil dit zeggen dat er een wet is die moord verbiedt, maar christenen, joden en moslims hebben in hun heilige geschriften ook een verbod om te doden. 

Normen ...

Normen bestaan uit diverse gedragingen in het dagelijkse leven zonder er bij na te denken: iemand een hand geven als je hem voor de eerste keer ontmoet, een kleine afstand houden in de lift of op de roltrap, iemand aankijken tijdens het spreken, je voeten vegen voor je ergens binnengaat,…

Normen zorgen ervoor dat we ons op een manier gedragen die sociaal aanvaardbaar is. Aangezien de mens nood heeft aan menselijk contact volgen we vrijwel allemaal deze regeltjes.

Vaktaal

Normen: Concrete gedragsregels die aangeven hoe we ons in een bepaalde situatie moeten of niet mogen gedragen.

vb.: je mag niet door het rood licht rijden...

Waarden: Algemene, abstracte richtlijnen die uitdrukken wat een bepaald samenlevingsverband als goed, juist en dus nastrevenswaardig beschouwt.

vb.: eerlijkheid, solidariteit, vrijheid, verdraagzaamheid....

De evolutie van waarden en normen

Waarden blijven vaak hetzelfde gedurende verschillende generaties terwijl normen vlugger veranderen.

Het zijn vaak oorlogen, revoluties, veranderingen van politieke en religieuze instellingen, technologische innovaties die een verandering van waarden teweeg brengen.

Trouwen is belangrijke

1. ja
2. nee

Voorbeeld verandering van waarden

Trouw zijn in de liefde was vroeger een onbeweeglijke waarde. Vandaag wordt dit echter veel meer in vraag gesteld. Sinds de oudheid was het belangrijk dat een getrouwd koppel trouw was aan elkaar. Vooral voor vrouwen was dit heel belangrijk om zich ervan te verzekeren dat de kinderen en erfgenamen legitiem waren. Met de evolutie van de plaats van de vrouw in onze maatschappij wordt deze vraag meer en meer in vraag gesteld.

www.opstapnaar.be

Groepsdiscussie aan de hand van uitdrukkingen

Stap 1: trek een uitdrukking uit de envelop, lees deze voor en geef je mening

Stap 2: medeleerlingen reageren op de uitdrukking (is iedereen het eens? Ken je een uitdrukking die hieraan gelinkt kan worden?

Stap 3: we maken een gezamenlijke conclusie  

Ik en mijn omgeving

Stap 1: teken op het papier een piramide met 5 niveaus: de wereld, ons land, ons dorp, onze school, onze klas.

Stap 2: schrijf bij elk niveau een waarde. (Wat zijn voor jullie belangrijke dingen in het dagdagelijkse leven?) 

Stap 3: Piramides met elkaar vergelijken en bespreken

Cultuur

De sociologie bekijkt het begrip cultuur vanuit een breed perspectief: alles wat niet tot de natuur van de mens behoort, is cultuur. 

Alles wat niet door de natuur gecreëerd is, is in dat geval dus een onderdeel van

cultuur. 

Een cultuur bestaat dan ook uit verschillende onderdelen: 

de cultuurcomponenten.

Drie godsdiensten,

één gebedshuis: Berlijn wil

het goede voorbeeld geven

‘De school is meer dan een kennisfabriek.’

Farmabedrijf Merck ontwikkelt eerste pil

tegen corona

Recht

Materiële voorwerpen

Godsdienst

Rituelen

Kunst

Institutie

Symbolen

taal

wetenschapen techniek

Cultuurcomponenten

Verschillende culturen met elkaar vergelijken is erg moeilijk. Mogelijke manieren om dat te doen, zijn via de cultuurcomponenten, wereldbeelden of gedragsregels van culturen.

De aspecten die samen de cultuur van een volk bepalen noemen we cultuurcomponenten. 

Tot de cultuur van een volk behoren:

Godsdienst, recht, taal, kunst, rituelen, waarden, normen, instituties, materiële voorwerpen, symbolen, wetenschap en techniek

Cultuurcomponenten Godsdienst

Het geheel van handelingen en overtuigingen waarmee men het bestaan tracht te verklaren en een hogere macht wil vereren.

Cultuurcomponenten recht

Het geheel van de gedragsregels die door de staat aan de burgers worden opgelegd om ervoor te zorgen dat ze harmonisch met elkaar kunnen samenleven.

Cultuurcomponenten Taal

Een tekensysteem dat ervoor zorgt dat mensen met elkaar kunnen communiceren

Dit is een heel belangrijk onderdeel van een cultuur. Verschilt niet alleen van land tot land maar ook van streek tot streek. 

VB. West-Vlamingen en Limburgers

Cultuurcomponenten Kunst

De creatieve uitingen waarmee mensen bepaalde ideeën willen uitdrukken.

Cultuurcomponenten Rituelen

Serie handelingen die regelmatig herhaald worden en vaak een symbolische waarde hebben. 

In elke cultuur komen rituelen voor. Vooral bij belangrijke fasen in het leven zoals geboorte, volwassenheid, huwelijk en dood. Rituelen gaan vaak gepaard met dans, zang, mimiek, woord, klank ....

Cultuurcomponenten Waarden

Algemene, abstracte richtlijnen die uitdrukken wat een bepaald samenlevingsverband als goed, juist en dus nastrevenswaardig beschouwt.

bv.: eerlijkheid, solidariteit, behulpzaamheid...

Cultuurcomponenten Normen

Concrete gedragsregels die aangeven hoe je je in een bepaalde situatie moet of niet mag gedragen.

Vb.: geen gsm gebruiken tijdens de les, geen kauwgom op school

Cultuurcomponenten Instituties

Systemen die ervoor zorgen dat de waarden in een maatschappij gerealiseerd en doorgegeven worden van de ene generatie op de volgende, zodat ze niet

verloren gaan.

vb.: school

Cultuurcomponenten Materiële voorwerpen

Alle voorwerpen die geen symbolische waarde hebben. .

vb.: gsm

Cultuurcomponenten Symbolen 

Deze zijn verschillend van cultuur tot cultuur. Denk maar aan de Leeuw van Vlaanderen, de Waalse haan....

Sommige tekens zijn gekend over de hele wereld.

Wat is een wereld bekende symbool?

Cultuurcomponenten Wetenschap en techniek

Het proces van kennisverwerving over de wereld en het geheel van materiële dingen die door de mens zijn uitgevonden

vb.: Auto’s op zonne-energie

Opdracht

Bekijk het beeldfragment en vul de form in (zie planner) .

• Zoek concrete voorbeelden van de  cultuurcomponenten.
  
• Vergelijk die met de cultuurcomponenten van de westerse maatschappij.

onderwijs.hetarchief.be