HC 2.3 In de tijd van de Berlijnse muur en daana (1961-1991)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

HC Duitsland en Europa (1919-1991)

2.3 In de tijd van de Berlijnse Muur en daarna 

(1961-1991)

Leerdoel

Je kunt uitleggen: 

1. hoe de verhouding was tussen de twee Duitslanden in de tijd van de Berlijnse muur.
2. hoe en waardoor de Berlijnse muur viel en de koude oorlog eindigde
3. welke gevolgen de Duitse hereniging had voor Duitsland en de Europese samenwerking
   

Breznjevdoctrine

Het politieke uitgangspunt (1968) van Sovjetleider Brezjnev waarin werd vastgelegd dat communistische landen in mochten grijpen als een ander communistisch land bedreigd werd door democratisering/kapitalisme. Tegenhanger van...

Detente 

• Betere communicatie sinds de Cuba Crisis ('62) 

• De dominotheorie bleek (deels) niet waar te zijn De Breznjevdoctrine zorgde voor stabiliteit. 

• Economisch en politiek begon de Sovjet-Unie vast te lopen (stagnatie)

Erich Honecker. Leider van de DDR, zag de breuk tussen beide Duitslanden als definitief. De DDR bleef strikt communistisch onder zijn leiding.

Willy Brandt. Leider van de BRD, hoopte dat beide Duitslanden zich in de toekomst weer zouden herenigen. De band met Europa en de VS moest wel goed blijven!

Ostpolitik

Willy Brandt,  bondskanselier van de BRD sinds 1969, verbetert contacten.

In 1970 sloot hij een verdrag met Breznjev: naoorlogse grenzen werden als onveranderlijk erkent.

Erkenning ook van de Duitse schuld aan de holocaust.

1972 erkenden de BRD en DDR elkaar als gelijkwaardige staten. 

Dit noemen we de Ostpolitik 

CRISIS IN DE SOVJETUNIE

Sovjet-Unie gaat steeds meer achterlopen op het westen

De planeconomie blijkt niet te werken

• Planeconomie: voor bepaald aantal jaar vastleggen wat er geproduceerd moet worden (5 jaar in het geval SU)
• Economisch gezien een rampzalig idee => Altijd tekorten, slechte kwaliteit=> Veel armoede onder bevolking SU 

Veel onvrede onder de bevolking

DE WAPENWEDLOOP 

De wapenwedloop met het Westen kostte enorm veel geld.

De SU kon deze kosten, gezien de falende planeconomie, moeilijk opbrengen

De VS dreven de wapenwedloop nog verder op met Reagans Star Wars Program (SDI)

De hervormingen van Gorbatsjov  

• PERESTROJKA ofwel economische hervormingen => De Staat gaat zich minder bemoeien met economie, er wordt meer initiatief van burgers toegestaan.
• Einde wapenwedloop (=>meer geld voor economie)
• GLASNOST ofwel meer openheid => een meer democratischer bestuur, meer partijen werden toegestaan. Meer vrijheid voor burgers dus... 

Het eind van de Koude Oorlog!

• De politiek van Gorbatsjov zette een reeks van onverwachte gebeurtenissen in gang. In alle Oostbloklanden ontstond een nieuwe roep om democratie. Het verzet begon in Polen en Hongarije (1989). 
• Al snel gingen landen in Oost-Europa hun eigen weg, los van Moskou.
• In de DDR werd de grens opengesteld en werd de Berlijnse muur afgebroken in 1989. Velen zien dit symbolisch als de val van het communisme.
•  In 1991 werd Gorbatsjov gedwongen om af te treden. Met zijn aftreden kwam er ook een einde aan het communistische bewind in de Sovjet-Unie!

Het Oostblok valt uiteen

• Verzet tegen de communistische dictatuur >  roep om democratische vrijheden en het recht om in vrijheid te reizen.
• In het kader van glasnost nam de censuur af, burgers durfden meer te schrijven en wensen.
• De partijleiding in de DDR wijst de glasnost en perestrojka => De bevolking van de DDR komt in opstand. 

Vóór Gorbatsjov => hard militair optreden tegen anti-communistische opstanden (DDR in '53, Polen en Hongarije in '56, Praagse Lente '68) 

• Gorbatsjov: weigert militair in te grijpen in de DDR 

Gevolgen 

• Val van de Muur (1989) 
  
• Val van overige communistische regimes (Polen, Hongarije etc )
  
• Einde eenpartijstaat in SU > Sovjet-Unie wordt opgeheven (1991)  

Hereniging van de Duitslanden

• Nu de DDR uit Moskou geen steun meer kreeg, waren de leiders van de DDR wel gedwongen politieke en economische hervormingen door te voeren.
• Staatsbedrijven maakten plaats voor kapitalistische ondernemingen en er kwamen vrije en democratische verkiezingen.
• Veel landen in Europa, waaronder Frankrijk, Groot-Brittannië en Nederland, wilden eigenlijk geen herenigd Duitsland uit angst voor economische en politieke overheersing!
• De nieuwe regering voerde onderhandelingen met de BRD over hereniging. Die kwam tot stand in (oktober) 1990 met name door toedoen van de Westduitse leider Helmut Kohl (foto). Berlijn werd weer de hoofdstad.

Kohl wint vertrouwen!

• Helmut Kohl, begreep de angst van Europese landen voor de hereniging. Daarom zocht hij instemming van Frankrijk voor zijn plannen. De Fransen steunden uiteindelijk de hereniging in ruil voor de invoering van de euro.
• Ook moest Duitsland akkoord gaan met de verdere uitbreiding van de EU met landen uit het voormalige Oostblok. 
• Dit voorkwam overigens niet dat het herenigde Duitsland in Europa steeds meer een leidende rol op zich heeft genomen.

Problemen in Duitsland na de hereniging!

• Culturele verschillen tussen Oost- en West: De Oost-Duitsers hadden lange tijd onder het communisme geleefd. Daardoor bestonden er grote politieke, economische en culturele verschillen (zelfs na grote investeringen).
• Net als in andere West-Europese landen was in Duitsland sprake van een sterk toegenomen immigratie. Daarbij ging het om arbeidsmigranten uit het Middellandse Zeegebied en het voormalige Oostblok en om vluchtelingen uit oorlogsgebieden, waaronder Syrië.
• Vooral in de voormalige DDR leidde dat tot veel weerzin. 

Leerdoel

Je kunt uitleggen: 

1. hoe de verhouding was tussen de twee Duitslanden in de tijd van de Berlijnse muur.
2. hoe en waardoor de Berlijnse muur viel en de koude oorlog eindigde
3. welke gevolgen de Duitse hereniging had voor Duitsland en de Europese samenwerking