bondig formuleren aantrekkelijk formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom terug!

In deze lessen doen we les 13 en 14 van Kern

Bondig formuleren

Aantrekkelijk formuleren

Inclusief de stijlfiguren

Lesdoelen

Ik weet wat bondig formuleren is

Ik kan overbodige woorden en zinsdelenaanwijzen in een tekst

Ik kan een tekst bondig (her)schrijven

Onderwerpen bondig formuleren

- Schrijven is schrappen (met beleid)

Moet iets korter, kijk dan naar: hulpwerkwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, pleonasmen, tautologieën, bijwoorden en onnodig lange (voorzetsel)uitdrukkingen

Schrijven is schrappen

“IK SCHRIJF JE EEN LANGE BRIEF, WANT IK HEB GEEN TIJD VOOR EEN KORTE.”  Blaise Pascal (1657)

Bondig formuleren is kort schrijven, maar met een juist evenwicht. Soms heeft een nuance of verduidelijking toegevoegde waarde.

Schrijf deze tekst zonder hulpwerkwoorden.
Als je een treinabonnement zou nemen, zou je veel geld kunnen gaan besparen, Ik zou het zeer op prijs stellen als je de enquete zou willen invullen. Mocht je nog vragen hebben, dan kun je mij een e-mail sturen.

Schrap de onnodige bijvoeglijke naamwoorden.
De tengere, oude, grijze, vriendelijke vrouw had moeite om zich staande te houden in de herfstachtige storm

Een ronde cirkel is een ...

1. tautologie
2. pleonasme
3. vanzelfsprekende combinatie
4. cliché

Pleonasmen en tautologieën zijn vaak overtollig taalgebruik, maar soms zijn ze wel geaccepteerd of worden ze bewust ingezet. Welke tautologie is wel relevant?

1. Hij werd met pracht en praal begraven.
2. Deze toetsen zijn identiek hetzelfde.
3. Zodra hij mijn bericht kreeg, is hij onmiddellijk op zijn scooter gestapt.
4. Hij zal nooit of te nimmer een vaccinatie nemen.

Bijwoorden

• versterken een bijvoeglijk naamwoord 
• vaak, soms, doorgaans, heel erg, zeer, meestal
• soms relevant:

Mijn Franse gasten zijn nu al ingeburgerd. Ze eten hier  meestal een sinaasappel in plaats van de gebruikelijke croissant

Onnodig lange uitdrukkingen

Zij is zo'n type dat altijd voor anderen klaar staat

voorzetseluitdrukkingen: 

met betrekking tot ---- over voor

ten behoeve van ----- voor

Herschrijf de volgende mededeling:
In dde speeltuin mag geen zelf meegenomen eten geconsumeerd worden; alleen eten en drinken dat hier is gekocht. Dank u.

Idem. Zou u zich voordat u in de wachtkamer plaatsneemt eerst even willen melden bij de assistentie?

Maak een goede en een foute zin met
'opnieuw herhalen' of 'verslaafde junk'

Opdracht/huiswerk

Maak van les 13 vraag 1, 2, 6, 7, 9 tm 12

Oefen ook met de teksten!!!

Nabespreken tekst p. 80

Woorden: arbitrair

een schitterende beperking, een digitale dwangbuis, de afgedwongen beknoptheid, de limiet oprekken,  babbelen, proppen, schrappen

#280tekens
Voordelen?

Goethe: In de beperking toont zich pas de meester'
Wat zou Goethe gevonden hebben van #280tekens?

1. Een goede zaak: hoe meer tekens hoe beter
2. Geen goede zaak: communicatie wordt beter als je bondig bent

Waarom is twitter geschikt voor volksprotesten? Zoek een voorbeeld. Formuleer bondig!

For sale: baby shoes. Never worn
Maak een zeswoordverhaal.

Les 14

Aantrekkelijk formuleren

Kijk je huiswerk van les 13 na via het antwoordblad in magister

Lesdoelen

Ik weet hoe je de aandacht van de lezer vasthoudt

Ik kan herkennen hoe schrijver spelen met woorden, zinnen en stijlfiguren om de aandacht vast te houden

Ik kan zelf aantrekkelijk formuleren

Even een terugblik

Wat heeft de uitdrukking 'kill your darlings' te maken met bondig formuleren?

Waar moet je op letten  bij aantrekkelijk formuleren?

1. zinsbouw en zinslengte
2. woordkeuze
3. archaïsmen en neologismen
4. voorbeelden
5. beeldspraak
6. stijlfiguren
7. persoonlijk taalgebruik

zinsbouw en -lengte

jip-en-janneketaal (kort en feitelijk)

Zorg voor afwisseling in bouw en lengte -> ritme

Niet: De man lag al vijftien dagen in het ziekenhuis. Hij had zijn pols gebroken. Hij mocht eigenlijk al lang naar huis, Hij had daar alleen niemand.

Variatie in bouw en lengte

Niet: De man lag al vijftien dagen in het ziekenhuis. Hij had zijn pols gebroken bij het douchen, Hij mocht eigenlijk al lang naar huis. Hij had thuis echter niemand om hem te helpen.

Wel: De man lag al vijftien dagen in het ziekenhuis. Bij het douchen had hij hij zijn pols gebroken, Eigenlijk mocht hij al lang naar huis, maar omdat hij thuis niemand had om hem te helpen, kon dat niet.

Eentonigheid soms bewust

Parallellie (stijlfiguur)

Spreken is zilver, zwijgen is goud

Er zijn mensen die zweren bij AC/DC. Er zijn lui die losgaan bij Iron Maiden. En er zijn mensen die houden van muziek.

Woordgebruik:

Verlevendig je zinnen met synoniemen en verwijswoorden.

De verkoper deed de boeken in een linnen tasje, dat hij me met een glimlach overhandigde.

Woordgebruik

Archaísmen: thans (nu), reeds (al), teneinde (om te), dienaangaande (daarover), alsmede (ook), gaarne (graag), benevens (daarnaast), inzake (over)

Neologismen:  brexit, selfie, proactief, out-of-the-boxdenken

Wees er spaarzaam mee!!! Doe het bewust!!!!

Noem een van je favoriete neologismes. Je mag ook een andere taal gebruiken.

Voorbeelden

Maken van iets abstracts iets concreets en verhelderen dus. Soms overtuigen ze daardoor ook.

Mensen gooien te veel voedsel weg. Mijn buurvrouw gooit potjes kruiden weg die een dag over de datum zijn.

Beeldspraak

De vergelijking (iets is 'als' iets anders)

Hij zag zo rood als een tomaat

Onze koffie is als rioolwater

De zuivere metafoor (alleen het beeld)

Er stond een tomaat op de loopband

Ik kreeg een steen/hunebed in mijn maag toen ik moest beginnen

Bedenk zelf een voorbeeld van beeldspraak.

Clichés moet je vermijden. Welk van onderstaande vergelijkingen en metaforen zijn clichés?

1. Hij ging er als een haas vandoor
2. Je zit er als een zoutzak bij
3. De nieuwe carrièremove heeft haar geen windeieren gelegd.
4. Na enige aarzeling ben ik in de pen geklommen om mijn mening aan het papier toe te vertrouwen.

Cliché

Soms worden uitdrukkingen of gezegdes zo vaak gebruikt, dat het afgezaagd is geworden. Dan is het een cliché. Dichters proberen zo min mogelijk clichés te gebruiken, maar juist origineel te zijn.

Voorbeelden:

• schitteren door afwezigheid
  
• als paddenstoelen uit de grond schieten
  
• op zoek zijn naar een nieuwe uitdaging
  

Persoonlijk taalgebruik

Niet: Het debat van de volksvertegenwoordiging kan niet goed begrepen worden zonder kennis van zaken.

Wel: Je kunt het debat van de Kamerleden lastig begrijpen als je geen kennis van het onderwerp hebt.

Stijlfiguren

hyperbool

ironie

climax

eufemisme

Stijlfouten

Leer de lijst op p. 82 en 83

Huiswerk

Maak opdracht 1 tm 5

Zoek voor 4 een studiemaatje

Volgende les verder met stijlfouten en stijlfiguren.

Antwoord