7.1/7.2 deel 1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

7.1 Ontstaan van de mens

Leerdoelen

• Je kan benoemen welke verschillende theorieën er bestaan die het ontstaan van het leven en de soortenrijkdom op aarde verklaren. 
• Je kan de uitgangspunten van de neodarwinistische evolutietheorie uitleggen. 

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: creationisme, evolutie, paleontologie, catastrofetheorie, evolutietheorie, selectiedruk, overlevingskansen, natuurlijke selectie, neodarwinistische theorie, out-of-Africa-hypothese, haplogroep.
• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken
• je weet welke binas-tabellen bij het onderwerp horen en informatie uit deze tabellen halen en gebruiken

Visies op het ontstaan van leven:

CREATIONISME

• alle levende  wezens zijn door God  geschapen = de schepping

(christendom, jodendom, islam etc.) 

• Soorten veranderen niet, maar blijven zoals ze geschapen zijn. 

CATASTROFE- THEORIE

Catastrofe theorie (Cuvier, 1768-1832)

Paleontoloog (fossielen onderzoek).

Verklaarde de aanwezigheid van

verschillende soorten in verschillende

aardlagen door:

• catastrofes (natuurrampen zoals de zondvloed).

• Er was steeds opnieuw weer een schepping door god.

LAMARCKISME

Lamarckisme (Lamarck,1744-1829)

• Verworven eigenschappen tijdens het leven worden doorgegeven aan de volgende generatie.

Soorten zijn NIET onveranderlijk

Lamarckisme

Voorbeeld Giraffe:

• Het telkens strekken zou de nek net wat langer maken = grotendeels onjuist

Maar!

• De ontdekking van epigenetica (5.5) toont aan dat Lamarck niet geheel ongelijk had
• de activiteit van genen kan aangepast worden aan levensomstandigheden van een individu en doorgegeven aan nakomelingen (methylering)

INTELLIGENT DESIGN

• Combineert de evolutietheorie en de schepping. 
• Hieronder vallen veel verschillende ideeën die meer richting creationisme of evolutie kunnen liggen, bijv.: 

Dus:

• Er is een mate van evolutie (soorten veranderen) maar de eerste levensvorm op aarde is geschapen door god. 
• Soorten veranderen door evolutie, maar ingewikkelde structuren, zoals een oog, kunnen niet door toeval zijn ontstaan.

EVOLUTIETHEORIE

Darwinisme (Darwin, 1809-1882)

• Survival of the fittest en Struggle for life 
• boek “On the origin of species“.

Evolutie is een proces waarbij erfelijke

eigenschappen binnen een populatie

veranderen in de loop van de generaties als

gevolg van genetische variatie, voortplanting

en natuurlijke selectie.

Ontstaan van leven op aarde?

Evolutionair onderzoek heeft wetenschappelijk bewezen dat: 

• Alle levensvormen op aarde zijn ontstaan uit een simpele vooroudersoort (eencellig organisme). 
• Soorten veranderen en nieuwe soorten ontstaan: Door natuurlijke selectie zullen de best aangepaste dieren het meest succesvol zijn in overleven en voortplanten.

Misvatting:

De evolutietheorie doet geen beweringen over hoe de eerste levensvorm op aarde is ontstaan!

Er bestaat wel een hypothese over het ontstaan van leven, chemische evolutie, zie film --->

Evolutie… is een maar theorie??

• een theorie in de wetenschap is toetsbaar. 
• Dat betekend dat er bewijs voor gevonden kan worden!

Andere 

Evolutietheorieën

Evolutietheorie (Wallace , 1823-1913)

• Vergelijkbaar met die van Darwin
• maar hij dacht dat er bij de evolutie van de mens wel

ingrijpen van een hoger wezen was geweest.

Andere

Evolutietheorieën

NEODARWINISME 

• De theorieën van Mendel (1822-1884)
• de ontdekking van DNA door Watson en Crick (1950) brachten 

de verklaring voor de theorieën van Darwin.

Best aangepaste organismen meest succesvol in het 

doorgeven van hun genen aan de volgende generatie 

(natuurlijke selectie)

Er zijn veel theorieën over het ontstaan van het leven. Zet de volgende theorieën op chronologische volgorde. Begin met de theorie die het langst geleden is ontstaan.

Neodarwinistische theorie

Creationisme

Evolutietheorie van Darwin

Evolutietheorie van De Lamarck

Catastrofetheorie

Haplotype = allelen combinatie op 1 chromosoom

Y-chromosomaal

mitochondriaal DNA

NB

Amerikaanse artsen hebben:

• zeventien individuen gevonden die mitochondriën van beide ouders geërfd hebben.

Dat is verrassend, want:

•  de meeste mensen erven deze ‘energiefabriekjes’  alleen van hun moeder.
• Het lijkt erop dat deze individuen zeer zeldzame uitzonderingen op de regel zijn.
• komt waarschijnlijk doordat deze families mutaties in zich dragen die het mechanisme verstoren dat normaal gesproken verhindert dat de mitochondriën van een vader worden doorgegeven aan zijn kinderen.

(bron NewSientist 4-12-2018)

Wat is evolutie?

Evolutie:

• Het graduele proces waardoor de huidige diversiteit van en plantaardig en dierlijk leven ontstond uit de vroegste en meest primitieve organismen.

Dus:

• de huidige soorten zijn ontstaan uit (gemeenschappelijke) voorouders.

Evolutie - tree of life

De Evolutietheorie - Stap 1

Iedereen is een beetje anders:

- Langer

- Puntigere snavel

- Dikker verenpak

- Mooiere vlekken

- Kleinere voeten

- Grotere vinnen

etc.

Genetisch variatie door Mutatie & Recombinatie

De Evolutietheorie: Stap 2

Het leven is zwaar: 

- Wind

- Temperatuur

- Zon

- Droogte

- Predatie

- Partners tekort

Struggle for life / Selectiedruk

De Evolutietheorie: Stap 3

Individuen die overleven:

• geven genen door aan volgende generatie

Genen van de individuen die niet overleven 

 of voortplanten sterven uit.

Dus:

• verandering in de genetische variatie van de volgende generatie. 

• De soort is geëvolueerd!

Survival of the fittest/ Overerving

Dus, de evolutietheorie zegt:

1. Iedereen is een beetje anders (genetische variatie)
2. Het leven is zwaar door bijv. milieu en concurrentie (selectiedrukken)
3. Individuen met de meest gunstige eigenschappen hebben meer kans op overleving en voortplanting (survival of the fittest)
4. Genen van de “fittest” erven over naar de volgende generatie. 
   

Welke afbeelding geeft de evolutietheorie weer? A of B?

Bewijs voor Evolutie?

Huiswerk

• Maak de opdrachten van bs 7.1