15.4 Het netvlies en de hersenen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

15.4 het netvlies en de hersenen

Hoe kun je kleuren zien?

Hoe werkt gezichtsbedrog?

Leerdoelen 15.4

9 Je kunt de werking van staafjes en kegeltjes uitleggen
10 Je kunt uitleggen hoe de bouw van het netvlies samen met de visuele schors zien mogelijk maakt

Het netvlies

Gele vlek: centrale deel netvlies met alleen kegeltjes.

Hiermee kun je het scherpst zien. Recht achter lens.

Blinde vlek: plek waar de bloedvaten en axonen het oog verlaten. Met dit stukje netvlies kun je niet zien.

Bouw van het netvlies

Bovenste cel is ganglioncel.

Middelste cel is bipolaire cel

Onderste cel is zintuigcel (staafje of kegeltje)

Door de blinde vlek zie ik

1. een deel van het buitenste gezichtsveld niet
2. een deel van het binnenste gezichtsveld niet
3. voor een deel van het buitenste gezichtsveld geen diepte
4. voor een deel van het binnenste gezichtsveld geen diepte

Staafjes                            Kegeltjes

Lichtgevoeligheid hoog

Zwart/ wit

Meerdere staafjes per zenuwcel (wazig beeld)

Buiten gele vlek

Geven neurotransmitter af als er GEEN licht op valt

Lichtgevoeligheid laag

Kleuren (groen, blauw, rood)

Eén zenuwcel per kegeltje (scherp beeld)

Vooral in gele vlek

Geven neurotransmitter af als er GEEN licht op valt

Staafjes - rodopsine                            

Geen licht -> neurotransmitter komt vrij ->

impulsen naar hersenen -> 'zwart'

Wel licht -> signaalcascade -> Na⁺ poorten

sluiten -> hyperpolarisatie -> hoeveelheid

neurotransmitter daalt -> je ziet grijstinten

Staafjes - rodopsine                            

Rodopsine valt uiteen als er licht op valt.

Lage prikkeldrempel -> er is maar weinig

licht nodig om rodopsine uiteen te laten 

vallen.

Staafjes - rodopsine                            

Na belichting wordt rodopsine weer terug-

gevormd (vit. A nodig) en kan het staafje

opnieuw belicht worden.

Nachtblindheid: terugvorming rodopsine is 

verstoord - duurt langer.

Staafjes                           

Veel staafjes geven samen informatie door

aan één oogzenuwcel.

Hierdoor wordt de zenuwcel snel geprikkeld, 

er hoeft maar één staafje de prikkeldrempel te

bereiken.

Je kunt alleen niet erg scherp zien -> laag

scheidend vermogen.

Kegeltjes - fotopsine

Fotopsine valt uiteen als er licht op valt -> signaalcascade -> Na⁺ -poorten sluiten -> hyperpolarisatie -> hoeveelheid neurotransmitter daalt.

Hoge prikkeldrempel -> er is veel licht nodig om fotopsine uiteen te laten vallen.

                   Kegeltjes - fotopsine

Drie verschillende vormen van fotopsine:

gevoelig voor blauw, groen of rood licht.

Kegeltjes                            

Kegeltjes zitten maar met enkelen op één 

neuron geschakeld. 

Hierdoor kun je met je kegeltjes scherp zien.

Vooral in de gele vlek is de dichtheid kegeltjes

hoog -> hoog scheidend vermogen.

receptief veld

Kleurenblindheid

Kleurenblindheidsbril

Filtert de golflengtes waar de grootste overlap zit uit het spectrum.

Er daardoor meer onderscheid tussen rood en groen en de kegeltjes reageren hier daarom verschillend op -> meer kleuren.

Extra cellen

Ganglion cellen:

Voeren impulsen af naar de 

hersenen

Bipolaire cellen:

Verbinden receptorcellen met 

ganglioncellen

Extra cellen

Amacriene- en 

horizontale cellen: verbinden 

bipolaire cellen, receptorcellen en 

ganglioncellen. Kunnen omliggende

cellen afremmen.

Amacriene cellen zorgen voor beeldverscherping, contrastverwerking, bewegingsdetectie en signaalmodulatie in het netvlies. Ze spelen een cruciale rol in hoe we details en beweging waarnemen. Gebruiken GABA of glycine.

Horizontale cellen zorgen voor contrastversterking, randdetectie en lichtaanpassing, waardoor we details en helderheidsverschillen beter kunnen waarnemen. Gebruiken de inhiberende neurotransmitter GABA waardoor omliggende cellen geremd kunnen worden.

Hoe werkt gezichtsbedrog?

Interpretatie

Impulsen vanuit de ogen komen binnen in de primaire visuele cortex. De secundaire visuele cortex interpreteert het beeld.

Dit gaat niet altijd goed.

Welke kleuren zitten in dit plaatje?

In de afbeelding wordt gebruik gemaakt van cyaankleurige lijnen op een zwart-witte achtergrond, waardoor onze hersenen het blikje als rood waarnemen, hoewel er geen rood in de afbeelding aanwezig is. 

Dit fenomeen wordt verklaard door het principe van 'color opponency'. Onze hersenen verwerken kleuren in paren van tegengestelde kleuren: rood-groen, blauw-geel en zwart-wit. Wanneer we naar een kleur kijken, wordt de tegenovergestelde kleur onderdrukt. In deze illusie zorgen de cyaankleurige lijnen ervoor dat de tegenovergestelde kleur, rood, wordt geactiveerd in onze hersenen, waardoor we het blikje als rood waarnemen, ondanks dat deze kleur fysiek niet aanwezig is.

14.3 en 14.4 Diepte, contrast en interpretatie

Doel 15.4

Je kunt de werking van staafjes en kegeltjes uitleggen
Je kunt uitleggen hoe we kleuren kunnen zien

Begrippen 15.4

kegeltjes, kleuren, staafjes, grijstinten, rodopsine, lage prikkeldrempel, nachtblind, kleurenbeeld, hoge prikkeldrempel, fotopsine