Thema 3 Genetica Bs 3 Monohybride kuisingen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Thema 3 Genetica

Basisstof 3 monohybride kruisingen

Vandaag

• Herhaling en uitleg BS 3


• Bespreken enkele opgaven

Herhaling

Een man heeft bruin haar en een vrouw blond haar. De man is ....................... wat betekent dat hij twee verschillende ....................... voor het gen voor haarkleur heeft. Hieruit kan je afleiden dat bruin haar ....................... is. De vrouw moet dan wel ....................... zijn. Het gen voor blond haar is dan ....................... De vrouw besluit haar haar rood te verven. Hiermee verandert ze wel haar ......................... maar niet haar .......................

allelen

dominant

fenotype

genotype

heterozygoot

homozygoot

recessief

Terugblik

aantal chromosomen in een menselijke cel

aantal autosomen in een menselijke cel

aantal homologe chromosomen in een vrouwelijke cel

aantal homologe chromosomen in een mannelijke cel

aantal chromosoomparen in een menselijke cel

...

...

...

...

...

21

22

23

24

42

44

46

48

21

22

23

24

42

44

46

48

Herhaling

fenotype dat een mengvorm is van twee andere fenotypen

allel dat bij heterozygoten een beetje tot uiting komt in het fenotype

allel dat bij heterozygoten in enkele delen tot uiting komt in het fenotype, terwijl het andere allel in de andere delen tot uiting komt in het fenotype

................

................

................

codominant

intermediair

onvolledig dominant

Monohybride kruising

Een plant met grote bladeren wordt gekruist met een plant met kleine bladeren. Alle nakomelingen blijken kleine bladeren te hebben.

Welk allel is dominant en wat zijn de genotypen van de ouders?

1. Grote bladeren AA x aa
2. Grote bladeren Aa x aa
3. Kleine bladeren AA x aa
4. Kleine bladeren Aa x aa

Entreeticket
Ik kan monohybride kruisingen uitvoeren

1. Moet ik nog aan werken
2. Ik kan dit bijna
3. Ik kan dit!
4. Ik kan dit aan anderen uitleggen

Ik heb nog moeite met:

1. testkruisingen
2. stambomen
3. alle typen kruisingen
4. niets: ik begrijp alle typen kruisingen van Basisstof 3

Opties

Antwoord: A t/m C: luister en doe mee met de uitleg

Antwoord D: Werk examenopgave 2 uit, blz 224/225 en lever in. Lees Bs 4 door en maak opgave 40-46

Basisstof 3  Monohybride kruisingen

Na deze les: 

• Weet je hoe je een monohybride kruising opstelt
• Kan je voorspellingen doen over het genotype en fenotype van nageslacht uit een kruising of stamboom

Monohybride kruisingen

Een enkele eigenschap, (vb. vachtkleur)

Herhaling...

Herhaling...

Monohybride kruisingen

• Kruisingen waarbij we naar één eigenschap kijken
• P: ouders (eerste kruising)
• F1: nakomelingen eerste kruising
• F2: nakomelingen van onderlinge kruising F1
  

- 257 wit

- 749 paars

'monohybride kruisingen' 

Hoe pak je dit aan? 

1. Betekenis van de allelen (dominant of recessief)
2. Genotype van ouders 
3. Kruisingtabel opstellen
   
   
4. Verhouding tussen genotypen noteren
5. Verhouding tussen fenotypen noteren

Het gen voor vachtkleur erft dominant over.
Twee (heterozygote) bruine labradors  paren, wat is de kans op blonde puppies? 

Testkruising

Bij labradors is de kleur zwart dominant ten opzichte van bruin. Een fokker heeft een zwarte labrador reu en hij wil het genotype achterhalen. 

Hij beschikt over drie vrouwtjes waarvan hij de genotypes weet, een homozygote zwarte, een heterozygote zwarte en een bruine. 

Vraag: met welk vrouwtje kan hij de reu het beste laten paren om te achterhalen wat het genotype van de reu is? Schrijf het kruisingschema op en noteer de fenotypenverhouding. --> Maak nu opgave 30

Een stamboom

P

F1

F2

Kleur= fenotype

aangetrouwde vrouw

Stambomen

• Mannen zijn kast
• Vrouwen hebben ronde vormen

Stambomen

In dit geval:

• Zwart: hangende oren
• Wit: rechtopstaande oren

1. Welk allel is dominant? Zwart of wit?
2. Uit welke kruising(en) blijkt dat?

stamboom

tekens: vierkantjes of rondjes

kleuren: met of zonder eigenschap

Stamboom oplossen regel 1: dominant/recessief (aantekening)

Zoek twee gelijke ouders qua fenotype (uiterlijk). Krijgen zij een kind met een ander fenotype, dan:

* hebben de ouders het dominante fenotype 

* zijn de ouders allebei heterozygoot 

* Heeft het kind  het recessieve fenotype.

Drager

Als een aandoening recessief overervend is:

Dan heb je de aandoening alleen, als je het gen 2 keer hebt (aa)

Heb je Aa, dan ben je DRAGER, je hebt het gen wel, maar je bent niet ziek.

 Als 2 dragers nakomelingen krijgen, dan hebben zij 

25% kans op een kind met die aandoening (aa).

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

1. De eigenschap van de ouders is dominant
2. De beide ouders zijn heterozygoot (dragers)
   
3. Nummer 2 is homozygoot voor de recessieve eigenschap

Een stamboom maken
voor een bepaalde

eigenschap

• stel het fenotype vast
• stel het genotype vast, begin bij degene die een afwijkend fenotype heeft
• zet de informatie die je hebt over het genotype neer
  

Neem de stamboom over en vul de genotypen in. 

Opgave 32 niet gemaakt -> maak eerst 32 

Tip 1:  zoek twee ouders met hetzelfde fenotype en een kind met een ander fenotype

Hans en Karin hebben allebei donker haar, maar hun zoon Stefan heeft rood haar. 

Dit betekent dat:

Hans en Karin heterozygoot zijn.

Donker haar dominant is

Rood haar recessief is

Schrijf nu eerst op wat je weet

Donker haar is dominant

Rood  haar is recessief

AA  donker haar, homozygoot

Aa  donker haar, heterozygoot

aa  rood haar, homozygoot

Tip 2:  Je kunt nu de recessieve eigenschap invullen 

Daar is het genotype aa van

Hans en Karin hebben allebei donker haar, maar hun zoon Stefan heeft rood haar. 

Dit betekent dat:

Hans en Karin heterozygoot zijn.

Donker haar dominant is

Rood haar recessief is

Tip 3:  Nu kan je stap voor stap de andere genotypes invullen. Soms weet je gewoon niet zeker welk genotype een persoon heeft!!

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Je hebt te weinig gegevens om te bepalen of het AA is of Aa

Donker haar

Je hebt te weinig gegevens om te bepalen of het AA is of Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

https:

In een stamboom staat een vierkantje voor:

1. De man
2. De vrouw
3. De kinderen

Welke eigenschap is dominant? Leg uit.

Neem de stamboom over en noteer de genotypes.

Vader en moeder Bruens hebben hetzelfde fenotype.

Dochter Edith heeft een ander fenotype

1

Vader en moeder Bruens hebben hetzelfde fenotype.

Dochter Edith heeft een ander fenotype

Je weet nu: Het fenotype van de ouders is DOMINANT

het fenotype van edith is RECESSIEF

2

Vader en moeder Bruens hebben hetzelfde fenotype.

Dochter Edith heeft een ander fenotype

Je weet nu: Het fenotype van de ouders is DOMINANT en HETEROZYGOOT

het fenotype van edith is RECESSIEF en HOMOZYGOOT

3

Vader en moeder Bruens Aa

Edith aa

broer Edith Aa of Aa

4

Of een koe roodbont is of zwartbont wordt bepaald door erfelijke factoren. Een koe en een stier, beide zwartbond en heterozygoot, krijgen twee nakomelingen. De nakomelingen krijgen samen een nakomeling die roodbont is. In de afbeelding zijn drie stambomen getekend. Welke stamboom kan de genotypen juist weergegeven?

1. Stamboom 1
2. Stamboom 2
3. Stamboom 3

Wie zijn mannen in deze stamboom?

1. Alle personen weergegeven met een vierkant
2. Alle personen weergegeven met een rondje

Het gen voor taaislijmziekte is ...

1. Dominant
2. Recessief
3. Kan ik niet uit deze stamboom halen
4. Nog nooit van die woorden gehoord

In de afbeelding is een stamboom de overerving van albinisme bij een gezin weergegeven. De ouders uit dit gezin krijgen krijgen een vierde kind. Hoe groot is de kans dat dit kind pigment heeft?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Persoon nummer 4 heeft als enige blauwe ogen (genotype is bb). De rest heeft bruine ogen. Van welke personen in deze stamboom kun je met zekerheid zeggen dat ze het genotype Bb hebben?

1. 1 en 2
2. 1 en 3
3. 2 en 3
4. 2 en 5

De stamboom in de afbeelding geeft de overerving van de vachtkleur in een konijnenfamilie
weer. Geef de genotypen van konijn 1, 2 en 3.

1. 1 = AA / 2 = AA / 3 = aa
2. 1 = Aa / 2 = AA / 3 = aa
3. 1 = Aa of AA / 2 = Aa of AA / 3 = aa
4. 1 = Aa / 2 = Aa / 3 = aa

Maak alle opdrachten

T3B3 33 t/m 37

Klaar: maak opgave T3B4 40-46

Exit ticket
Ik kan monohybride kruisingen uitvoeren

1. Moet ik nog aan werken
2. Ik kan dit bijna
3. Ik kan dit!
4. Ik kan dit aan anderen uitleggen