les 5

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 1      Markt en macht

Paragraaf 3 Volledige mededinging

Telefoons in de telefoontas, kauwgom in de prullebak

Boeken en schrift open op tafel

ik loop langs om het huiswerk te controleren

• 
  
• we frissen even de kennis van vorige lessen op
• we kijken het gemaakte werk na (zorg dat je van je fouten leert)
• zelfstandig werken aan de herhalingsopdrachten

Deze les

Vraag 1:

Concrete markt

Abstracte markt

Sleep de goederen naar de juiste plek

Heterogene goederen

Homogene goederen

Elektriciteit

Frisdrank

Graan

Suiker

Auto

Geld

Melk

VRAAG

AANBOD

consumentengedrag

lage prijs, lage hoeveelheid

producentengedrag

dalende grafiek

Teken in je schrift het consumentensurplus bij een prijs van € 1.500,-.
Maak hiervan een foto en lever deze in

Teken in je schrift een marktevenwicht
Maak hiervan een foto en lever deze in.

Teken het consumentensurplus bij een prijs van 

€ 1.500,-

Teken het producentensurplus bij een prijs van € 60,-

Teken het consumentensurplus bij een prijs van 

€ 1.500,-

Teken het producentensurplus bij een prijs van € 60,-

Teken marktevenwicht

Deze marktvorm komt vooral voor bij de verkoop van homogene producten die gemakkelijk te verkopen zijn

1. Volkomen concurrentie
2. Monopolistische concurrentie
3. Oligopolie
4. Monopolie

Deze marktvorm kenmerkt zich
door een beperkt aantal aanbieders

1. Volkomen concurrentie
2. Monopolistische concurrentie
3. Oligopolie
4. Monopolie

Binnen deze marktvorm is er een grote kans op kartelvorming

1. Volkomen concurrentie
2. Monopolistische concurrentie
3. Oligopolie
4. Monopolie

Welke prijs komt hier tot stand?

1. 70
2. 80
3. 90
4. 100

Wat past bij de marktvorm van monopolistische concurrentie:

1. Homogeen product
2. Hetrogeen product
3. Vaste prijs
4. geen invloed op de prijs

Monopolie:

• Maar 1 aanbieder -> veel macht!
• Kan eenvoudig prijs verhogen (klanten kunnen niet naar een ander)
• Klant is niet bereid of in staat om elke prijs te betalen 
• Komt in Nederland alleen voor bij de overheid
• Bijvoorbeeld: electriciteitsnetwerk

Volkomen concurrentie:

• Veel aanbieders en veel vragers
• Prijs wordt bepaald door vraag en aanbod
• Het maakt de vragers niet uit wie levert (homogeen goed) 
• Komt weinig voor

Monopolistische concurrentie:

• Veel aanbieders 
• Producten lijken op elkaar, maar elke aanbieder is uniek


• Voor de klant is er een verschil wie levert of wat het merk is (heterogeen goed)
• Komt veel voor

Oligopolie:

• Weinig aanbieders 
• Heterogene goederen -> producenten moeten met elkaar concurreren


• Homogene goederen -> klanten letten vooral op de prijs (er kan een prijzenoorlog ontstaan)
• In een oligopolie komen er niet snel aanbieders bij

Huiswerk bespreken

1. Welke onderwerpen hebben we de vorige les behandeld?

1. Huiswerk bespreken
   

Opgave 1.11

a) de markten heten concrete markten: koper en verkoper ontmoeten elkaar (ook bij webwinkel), doen samen zaken.

b) 

Concrete markt	Abstracte markt
1 Rommelmarkt	2 Arbeidsmarkt
3 Antiekbeurs	4 Tomatenmarkt
5 Ebay	7 Kantorenmarkt
6 Vrijmarkt Koningsdag	8 Zilvermarkt

Opgave 1.12

a) Als de prijs daalt, kunnen (of willen) meer mensen bolbloemen kopen.

b) Het aanbod is wat er is, er kan niet worden gewacht op een betere prijs (bederfelijkheid).

c) 

Opgave 1.12

d) de gemiddelde prijs die week was de prijs bij het marktevenwicht; hier € 0,20

e) De weekomzet: afzet x prijs = 92 miljoen x 0,20 =

€ 18.400.000,- (of € 18,4 miljoen)

Opgave 1.13

a) Tijdens de economische teruggang is de vraag naar olie afgenomen. Bij een gelijkblijvend aanbod zal de prijs wel zakken.

b) Als de olieprijs zakt, zakt ook de benzineprijs (benzine wordt gemaakt van olie).

c) In 2016 is de gemiddelde olieprijs per vat $ 43,7

In euro's is dit 43,7 / 1,11 = € 39,37 

Opgave 1.13

d) 2012 was de prijs $ 111,7 (oud)

en in 2016 $ 43,7 (nieuw)

(43,7 - 111,7) / 111,7 x 100 = 60,9%

e) Als de koersen van aandelen dalen, zullen mensen liever niet hun geld in aandelen beleggen. Ze kiezen dan misschien wel voor zilver. De vraag naar zilver zal stijgen en dus ook de prijs.

Opgave 1.14

a) het aanbod van biologisch kippenvlees is toegenomen.

b) er is meer aanbod op de markt gekomen (meer aanbod dan er vraag is), dus daalt de prijs.

Opgave 1.14

c) de omzet was 30 x 3,50 = € 105 miljoen

en is nu 40 x 3 = € 120 miljoen

(120 - 105) / 105 x 100 = 14,3% stijging

d) De omzetstijging is te danken aan een gestegen vraag.

e) De prijs daalde => het consumentensurplus is toegenomen.

Aan de slag

Module Economie en maatschappij

Doornemen paragraaf 1.4

Opdrachten 1.16 t/m 1.19 maken

Opgave 1.16

a) Prorail heeft als alleeenbeheerder een monopolie (4)

b) Het studentenreisproducnt is een voorbeeld van prijsdiscriminatie (3) studenten hebben immers een ov-kaart en betalen daar niet voor.

c) Fysio is geen volledige mededinging: je hebt een diploma nodig, de kwaliteit kan per therapeut nogal wisselen.

Opgave 1.16

d) Monopolist omdat Holland Casino de enige aanbieder is van casinospelen in Nederland.

e) Geen monopolie omdat er wel andere soorten kansspelen (Nederlandse Loterij en Lotto) zijn.

f) De afzet van een bedrijf bij monopolistische concurrentie is gevoeliger voor prijsveranderingen dan bij een monopolie, omdat de consumenten in geval van een mc de keus hebben nar een ander bedrijf te gaan dat een soortgelijk product aanbied. Deze keus hebben ze bij een monopolie niet.

Opgave 1.17

a) Een octrooirecht is een recht op een uitvinding, waarmee een ander verboden wordt de uitvinding na te maken, te verkopen of in te voeren.

Hierdoor is er geen/minder concurrentie en kan de monopolist een hoge prijs vragen.

b) Het bedrijf heeft wel ontwikkelkosten moeten maken, die namakers niet zouden hebben.

Opgave 1.17

c) Er zijn veel uitvoeringe op de markt:

- om te voorkomen dat concurrenten soortgelijke apparaten gaan maken

- om in te spelen op verschillende doelgroepen

d) Het gaat dan om prijsdifferentiatie (verschillende gelijksoortige goederen). En niet over

prijsdiscriminatie waarbij de ene meer betaald dan de ander 

Opgave 1.17

e) Kaneel het gouden poeder: kaneel was ooit net zo duur als goud. Het kaneelmonopolie leidde tot enorme hoge kaneelprijzen.

Opgave 1.18

a) Politie is een collectief goed: ze zijn er voor de hele bevolking.

b) Aanleg en onderhoud Deltawerken: is er voor de hele bevolking. Kun je niet overlaten aan individuele personen, de kosten zijn te hoog.

Opgave 1.18 vervolg

c) De luchtverontreiniging is een bijkomend gevolg van de productie, die niet in de prijs van producten wordt doorberekend.

d) Dit effect is negatief: het gaat om luchtvervuiling, dit zorgt van een daling van de welvaart.

e) De overheid kan: luchtfilters verplichten, milieuheffingen gaan hanteren, de milieuwetgeving aanscherpen.

Opgave 1.18 vervolg

f) Bibliotheken leveren een positief extern effect op de gebruikers.

g) Bij toenemende werkloosheid zou marktwerking ervoor zorgen dat bedrijven op zoek gaan naar personeel die het werk voor minder loon wil doen.

h) Door het minimumloon willen er meer mensen gaan werken en bedrijven moeten dit wel kunnen terugverdienen.

Opgave 1.19

a) Met vier grote banken met zo'n groot marktaandeel is er sprake van oligopolie.

b) ING 41% is € 842 miljard 

Rabobank is 33% is 842 / 41 x 33 = € 678 miljard

c) Kartelafspraken zouden kunnen leiden tot hogere rente voor leningen en lagere rente voor sparen.

d) Het consumentensurplus neemt af (mensen sparen en lenen minder) 

Aan de slag

Vanaf pagina 41

Maken herhalingsopgave 1 t/m 12

ter voorbereiding op de toets 

van de toetsweek