9.1 Ongezond + 9.2 Goed geregeld (zonder vragen)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

9.1 Ongezond

Doelen van deze les

Je leert:

wat invloed heeft op je gezondheid

waarom je genotmiddelen gebruikt

wat drugs met je hersenen doen

wat de gevolgen van roken, blowen en alcohol zijn

Afhankelijk van genotmiddelen

Samen kijken we naar blz. 142 of 144

• lichamelijk 
• geestelijk
• sociaal 

Verdovende middelen

Stimulerende middelen

Bewustzijnsveranderende middelen

Nuggets

Op de volgende pagina staat een link naar een video.  Het lijkt een vrolijke video over een grappig beestje, maar eigenlijk gaat de video over drugsgebruik.

Deze opdracht doe je in je eentje. De video wordt op het bord afgespeeld. Aan jou de opdracht om zoveel mogelijk vergelijkingen op te schrijven tussen het beestje in de video en een drugsgebruiker.

Roken

Koolstofmonoxide 

Neemt in de rode bloedcel de plek in van zuurstof. Hierdoor kan er minder zuurstof vervoerd worden.

Teer is kankerverwekkend.

Het vormt een laagje aan de binnenkant van de longblaasjes

Nicotine heeft een sterk verslavend effect. Het vernauwt de bloedvaten

https:

9.2 Goed geregeld

Doelen van deze les

Je leert:

hoe het glucosegehalte van je bloed wordt geregeld

wat diabetes is

wat je lever doet

wat je nieren doen

Doelen van de paragraaf

- Je weet wat uitscheiding betekent

- Je weet wat glucose is

- Je kan uitleggen hoe de hoeveelheid glucose in je lichaam geregeld wordt

- Je kan uitleggen wat suikerziekte inhoudt

- Je weet wat de taken van de lever zijn

- Je kan uitleggen wat de nieren doen 

Uitscheiding

Afvalstoffen kwijtraken

Organen die dit doen:

- Longen

(- Lever)

- Nieren

- Huid

Glucose in je lichaam

Krijg je binnen via eten

Wat gebeurt er mee?

Regeling via hormonen

Orgaan:

* Alvleesklier

Hormonen:

* Insuline

* Glucagon

alvleesklier maakt: insuline

glucose --> glycogeen

alvleesklier maakt: glucagon

glycogeen --> glucose

Suikerziekte (Diabetes)

Glucoseregeling werkt niet

Diabetes type 1: alvleeskliercellen beschadigd -> geen/minder insuline

Diabetes type 2: Lichaamscellen ongevoelig voor insuline -> werkt niet goed meer

De lever

Deze opdracht doe je in tweetallen.

Je krijgt 15 min. de tijd.

Op TB blz. 78 en 79 staat een stukje 

over de functies van de lever.

Maak hier een tekening/overzicht 

van wat je  kunt gebruiken bij het leren 

voor de toets.

De lever

• Je lever zorgt voor opbouw, omzetting, afbraak, opslag en afvoer van stoffen.

• De leverslagader voert bloed met zuurstof naar de lever.
  
• Door de poortader komt bloed met stoffen die door de darmen zijn opgenomen.
  

• Fabriek: opbouw/afbraak bepaalde stoffen die vervolgens (in bloed) naar leverader worden vervoerd.

De leverfabriek: Opbouwen en omzetten

- In je verteringsstelsel worden eiwitten afgebroken tot hun bouwstenen: aminozuren. De lever maakt van de aminozuren weer nieuwe eiwitten.

- De lever kan ook glucose omzetten in vet en van vet cholesterol maken.

De leverfabriek: Afbreken

- Als er te veel aminozuren in je bloed zitten, breekt je lever ze af. Daarbij ontstaat ureum. Die stof wordt door de nieren uitgescheiden.

- Je lever breekt ook giftige stoffen zoals medicijnen en alcohol af.

De leverfabriek: Afvoeren

- Via de gal die de lever maakt, worden afvalstoffen uitgescheiden. 

- Versleten rode bloedcellen -> afbraak in de milt -> Hemoglobine uit de rode bloedcellen wordt daarbij omgezet in bilirubine (een gele stof) -> bloed -> lever -> gemengd met gal en vervolgens via de ontlasting uitgescheiden.

Problemen met bilirubine

Bij baby's bilirubine soms niet goed afgevoerd via de gal

De concentratie bilirubine stijgt in het bloed

Gevolg = baby wordt gelig (= geelzucht)

Bilirubine zorgt voor de kleur van je ontlasting

De leverfabriek: Opslaan

- De lever slaat glucose op in de vorm van glycogeen.

- De lever slaat ook ijzer op. Dit ijzer is afkomstig van de hemoglobine uit versleten rode bloedcellen.

De nieren

filters in het lichaam

- Giftige (afgebroken) stoffen

- Zouten en vitaminen

- overbodige stoffen (zoals kleurstof)

Uitscheiden via blaas

De nieren

• Via de nierslagaders komt er bloed met afvalstoffen in de nieren -> filteren -> gezuiverd bloed -> nieraders -> 
• uitgefilterde afvalstoffen -> urine -> urineleiders -> blaas -> opslag tot plassen

• Welke afvalstoffen?  giftige stoffen en afbraakproducten lever/alcohol/medicijnen, overtollig zout en vitaminen, overbodige stoffen (bijv. kleurstoffen)

De nieren en kleurstoffen

Sommige voedselwaren bevatten kleurstoffen die niet goed kunnen worden afgebroken.

Deze zullen uiteindelijk door de nieren uit het bloed worden gefilterd en gaan dus je urine in.

Voorbeelden zijn bijvoorbeeld rode bieten en cola.

In welke nieronderdelen ligt een nefron

Sommige voedselwaren bevatten kleurstoffen die niet goed kunnen worden afgebroken.

Deze zullen uiteindelijk door de nieren uit het bloed worden gefilterd en gaan dus je urine in.

Voorbeelden zijn bijvoorbeeld rode bieten en cola.

Nefron. Stap 1

• Bloedplasma van aangevoerd bloed wordt door de hoge bloeddruk uit het bloedvat gefiltreerd (stap 1). Dit komt terecht in het nierkanaaltje.
  
  
• Dit uitgefiltreerde bloedplasma bestaat uit water, zouten, glucose en afvalstoffen en noem je voorurine
  
  
• Welke onderdelen moeten teruggewonnen worden?

Nefron. Stap 2

• Voorurine komt in het nierkanaaltje
  
  
• Alle bruikbare onderdelen van het voorurine wordt teruggewonnen door een proces genaamd resorptie
  
  
• Waar gaat de voorurine heen?
  
  
• Waar gaat het gezuiverde bloed heen?