4.2 - Prokaryoten

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Deze les

Kort 4.1 afronden

Herhalen 4.1

kort theorie 4.2

Filmpje?

Verdere indeling

• De drie domeinen (prokaryoten, archaea en eukaryoten) worden onderverdeeld in rijken 
• Binnen de eukaryoten heb je de volgende 3 rijken: planten,   dieren, schimmels (en eigenlijk nog een vierde groep de eencellige eukaryoten)
  

• Na de rijken de volgende ezelsbrug: sk of gs

     s(tammen) k(lassen) o(rden) f(amilies) g(eslachten) s(oorten)

Indelingscriteria

Er zijn 3 criteria die 4 typen cellen uit elkaar kan houden: 

• aanwezigheid celwand: niet bij dierlijke cel, overige wel
• aanwezigheid bladgroenkorrels: alleen bij plantencel (en cyanobacteriën), rest niet
  
• aanwezigheid celkern: niet bij prokaryoot, rest wel

De levenswijze (autotroof of heterotroof) en uit hoeveel cellen het organisme bestaat zijn ook indelingscriteria

Classificatieniveaus

Hiërarchische reeks om soorten een plaats te geven

Stam

Geslacht

Indeling dierenrijk:

SK OF GS

       Binaire naamgeving

Geslachtsnaam + soortsaanduiding (+ ontdekker)

Madeliefje:

Bellis perennis L.

Carolus Linnaeus

Voorkennis vorige les

Organisch of anorganisch?

Anorganisch

Organisch

Water

NaCl

Glucose

DNA

Koolstof dioxide

De naam van organismen geef je door geslacht + soort aan te geven.
Welke van onderstaande soorten zijn het meest verwant?

1. Plantago major
2. Parus major
3. Parus caeruleus

Basisstof 4.2

De prokaryoten

• we weten dat deze twee domeinen verschillen door o.a. RNA van ribosomen te vergelijken en celwand en -membraan materiaal te bekijken.

Waarin verschillen de prokaryoten (bacteriën) en de eukaryoten (planten, dieren, mensen) ook alweer van elkaar? Denk aan een specifiek celonderdeel..

onderdelen van een bacterie 

Waarom hebben bacteriën ook ribosomen nodig?

1. Deze beschermen het DNA
2. Hiermee maken ze allerlei eiwitten
3. Hiermee kunnen ze water opslaan
4. Hiermee maken ze energie

Bacteriecel (en archea)

soorten bacteriën (79A)

Gemiddeld 10x kleiner dan dierlijke, plantaardige of schimmelcel 

Nuttige prokaryoten

1.  beschermlaag tegen ziekteverwerkkers
2. 'Darmflora' helpt bij vertering van voedsel
3.  Biotechnologie voor produceren van 
   o.a. yoghurt, zuurkool,  insuline (hormoon)

(Schadelijke) prokaryoten 

•  Eten ook (resten van) dieren en planten
• Veroorzaken veel ziektes (zie 79A). Denk bijv. aan
  - (keel)ontsteking
  - salmonella           
  - cholera                 
  - de pest       
• Delen ontzettend snel, sommige wel elke
  20 min onder goede omstandigheden.
  
  
  

Waar denk je aan bij virus?

• Gem. 0,1 µm lang.

Virus dat op bacteriën richt heet 'bacteriofaag'

Rechts zie je de 4 rijken staan. Sleep het juiste rijk naar de bijbehorende cel.

Dier

Plant

Schimmel

Bacterie

Prokaryoot, kan hetero- of autotroof zijn. 

Geen celwand, heterotroof

Wel een celwand, heterotroof

Wel een celwand en celkern, autotroof

Dier

Plant

Schimmel

Bacterie

Maak de opdrachten van basisstof 1 & 2