H5 Formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Lijdende en bedrijvende vorm

Wat ga je leren?

Aan het eind van de les kun je:

1. Lijdende van bedrijvende zinnen onderscheiden
2. Bepalen in welke situaties je juist wel og geen lijdende zinnen gebruikt.
3. Zelf lijdende zinnen bedenken
4. Een lijdende zin omzetten naar een bedrijvende zin

Bekijk het bord

Wat valt je op aan de laatste zin?

Wat valt je op aan de zin:

MISBRUIK WORDT GESTRAFT

Bijzonder

In de zin "MISBRUIK WORDT GESTRAFT" staat wel een onderwerp, namelijk 'misbruik'.

Het onderwerp is echter niet actief, immers misbruik straft niet.

Wie zou er wel straffen in de zin:
MISBRUIK WORDT GESTRAFT

Je ziet dat in deze zin het onderwerp niet actief is. Drie redenen om een zin zo te formuleren zijn:

1. Je wilt niet vertellen wie de handeling uitvoert.

2. Het is niet belangrijk wie de handeling uitvoert.

3. Je wil de nadruk leggen op woord(groep).

Misbruik wordt gestraft --> Het gaat hier om 'Misbruik'. 

De bedrijvende vorm

a. De man koopt een computer

- Deze zin is actief

- In zin a staat een werkwoordelijk gezegde, een onderwerp en een lijdend voorwerp

De lijdende vorm

b. De computer wordt door de man gekocht (passief)

- Er veranderen dan drie dingen:
1. Het lijdend voorwerp wordt onderwerp.
2. Het onderwerp wordt een bijwoordelijke bepaling die begint met door.
3. In het gezegde komt een vorm van het hulpwerkwoord worden  te staan.

Voorbeelden

	Actief	Passief (hulpwerkwoord is worden)
OTT	Jan slaat de hond.	De hond wordt door Jan geslagen.
OVT	Jan sloeg de hond	De hond werd door Jan geslagen.
OTTT	Jan zal de hond slaan.	De hond zal door Jan worden geslagen.
OVTT	Jan zou de hond slaan.	De hond zou door Jan worden geslagen.

Voorbeelden

	Actief	Passief (hulpwerkwoord is zijn)
VTT	Jan heeft de hond geslagen.	De hond is door Jan geslagen.
VVT	Jan had de hond geslagen.	De hond was door Jan geslagen.
VTTT	Jan zal de hond hebben geslagen.	De hond zal door Jan zijn geslagen.
VVTT	Jan zou de hond hebben geslagen	De hond zou door Jan zijn geslagen.

Even oefenen. Sleep de zinnen naar het juiste hokje. Is de zin bedrijvend of lijdend?

Bedrijvend

Lijdend

Hij zal waarschijnlijk de iPhone kopen.

De auto is door de man gekocht.

Mijn dochter zoekt een kamer in Utrecht.

Je moet hem niet zo plagen.

De menigte werd door de politie verspreid.

Hij zou dat zelf gedaan hebben.

De kamer was door de brand zwartgeblakerd.

Andere redenen om lijdende zinnen te gebruiken. Lees het volgende stukje. Het is voornamelijk geschreven in een lijdende vorm. In de volgende dia

Tijdens de vergadering is besloten dat leerlingen bij het online leren worden begeleid door specialisten.  Hiertoe zullen diverse curssussen worden gefaciliteerd door de directie. Op deze cursussen kan ingeschreven worden door kandidaten met aantoonbare ervaring.

Wat valt je op aan de schrijfstijl van het stukje in de vorige dia?

Lijdende zinnen

Lijdende zinnen zijn niet altijd handig. Als je veel lijdende zinnen gebruikt, wordt je taalgebruik te zakelijk, te passief. Voor de lezer is dat vervelend.

Van lijdend naar bedrijvend en andersom

1.  Kijk eerst in welke vorm hij staat.
2. Bekijk wie de handelend persoon is in de zin (wie voert het uit). Meestal staat deze achter het woord 'door', soms moet je deze verzinnen.
3. Maak van de handelend persoon het onderwerp van de zin, haal het woord door weg.
4. Bekijk in welke tijd een zin staat (verleden-tegenwoordig en voltooid of onvoltooid).
5. Is de lijdende zin voltooid (vorm van zijn met voltooid deelwoord), dan maak je een zin met hebben en het voltooid deelwoord.
6. Is de lijdende zin onvoltooid (vorm van worden met voltooid deelwoord, dan maak je de zin onvoltooid door van het voltooid deelwoord een persoonsvorm te maken..
7. Controleer of de persoonsvorm in de bedrijvende vorm in dezelfde tijd staat als die in de lijdende zin (tt/vt)

Het geld wordt morgen door mijn werkgever op mijn rekening gestort.

Het pakketje was gisteren toch bij de buren bezorgd?

Even oefenen

Je krijgt zinnen te zien die of in de bedrijvende of in de lijdende vorm staan.

Let op! Je hebt 10 sec om te antwoorden!

Hij zal waarschijnlijk de iPhone X kopen.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

De auto is door de man gekocht.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

Je moet hem niet zo plagen.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

Mijn jas is meegenomen door mijn vriendin.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

Hij keek door het zolderraam naar buiten.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

Noem iets wat je leuk vond, één ding dat je hebt geleerd of onthouden en iets wat je nog wilt weten.