2.3 Celmembranen en transport 4V 2122

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

2.3 Celmembranen en transport 

Doel en begrippen 2.3

Je leert hoe water, glucose en andere stoffen de cellen in- en uitgaan

Je leert wat diffusie, osmose en gefaciliteerd transport zijn

Bouw celmembraan

Fosfolipiden: hydrofiele kop (water aantrekkend) en een hydrofobe staart (waterafstotend).

Dubbele laag fosfolipiden: erg bewegelijk.

Cholesterol moleculen: remt de beweeglijkheid

Eiwitmoleculen: transport, receptoren, soms met een koolhydraatketen aan de buitenkant.

Celmembraan: selectief permeabel/ semipermeabel

Niet alle stoffen kunnen het membraan passeren.

Stoffentransport

Passief transport kost geen energie, actief transport kost energie (ATP).

Diffusie

Kleine en vetoplosbare stoffen kunnen zonder hulp het membraan passeren.

Altijd van een hoge naar een lage concentratie.

Bijv. O2/ CO2 (longen, lichaamscellen) en testosteron (lichaamscellen).

Geladen deeltjes, grote wateroplosbare moleculen, polaire moleculen hebben een transporteiwit nodig.

Altijd van een hoge naar een lage concentratie.

Controle door openen/ sluiten eiwitpoorten (bijvoorbeeld glucosetransport na binding insuline).

Gefaciliteerd transport

Transport tegen de concentratiegradient in (van laag -> hoog) kost altijd energie: via een speciaal transporteiwit.

Bijv. Na+/ K+ (zenuwcellen).

Controle door openen/ sluiten eiwitpoorten.

Actief transport

Endocytose:

opnemen van grote partikels, deeltjes die het membraan niet kunnen passeren (ijzerionen, grote vetachtige stoffen).

Na binding aan een receptor.

Blaasjes

Fagocytose:

opnemen van bacteriën en grote deeltjes door witte bloedcellen (= endocytose door witte bloedcellen)

Na fusie met een lysosoom kan het deeltje/ de bacterie worden afgebroken.

Blaasjes

Exocytose: afgeven van een stof in een blaasje aan de buitenwereld van een cel.

Wordt ook gebruikt om receptoren aan de buitenkant van het membraan te krijgen.

Blaasjes

Watertransport

Water kan deels via diffusie door het celmembraan heen. Dit is echter langzaam (door de hydrofobe binnenkant van het membraan).

Snel watertransport kan via een waterkanaal (transporteiwit).

Het proces van watertransport over een semipermeabel membraan heet osmose.

Osmose

Hoeveel water zich verplaatst wordt bepaald door de osmotische waarde aan beide zijden van het membraan.

Osmotische waarde: hoeveelheid opgeloste stoffen in het water.

Hoge osmotische waarde: veel opgeloste stoffen.

Lage osmotische waarde: weinig opgeloste stoffen.

Water stroomt van een lage -> hoge osmotische waarde.

Hypotoon/ isotoon/ hypertoon

Dierlijke cellen

Streven naar isotone omstandigheden.

Plantencellen

Plantencellen

Streven naar hypertone celinhoud om druk op de celwand te houden (turgor): stevigheid

Plantencellen

Plasmolyse: celmembraan laat los van de celwand.

Grensplasmolyse: turgor=nul maar celmembraan laat nog net niet los

Doel en begrippen 2.3

Je hebt geleerd hoe water, glucose en andere stoffen de cellen in- en uitgaan

Je hebt geleerd wat diffusie, osmose en gefaciliteerd transport zijn

Doel en begrippen 2.3

diffusie, osmose, semi-permeabel membraan, selectief permeabel, fosfolipiden, hydrofoob, hydrofiel, isotonisch, hypotonisch, hypertonisch, plasmolyse, turgor, osmotische druk, osmotische waarde, actief transport, passief transport, endo- en exocytose.

Huiswerk

In de online methode.

Kies een leerweg (default B).

Maak 2.3 opdracht 4 t/m 8.

Maak een samenvatting van de paragraaf.

Aandacht voor de begrippen.