Hoofdstuk 3 Verdienen en uitgeven

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 3

De structuur van de economie

Opgave 2.9

BBP uitrekenen door toegevoegde waarde uitrekenen bedrijven + toegevoegde waarde overheid

Let op: als je het goed doet kom je op

774 miljard uit 

Opgave 3.9

BBP uitrekenen door inkomens op te tellen

Let op: als je het goed doet kom je op

774 miljard uit 

Opgave 2.10

BBP uitrekenen door bestedingen op te tellen

(C + I + O + E - M)

Let op: als je het goed doet kom je op

774 miljard uit 

Groeifactoren

Hoogte bbp wordt bepaald door:

op de lange termijn door:

• Productiecapaciteit (aanbodkant/structurele kant)

 op de korte termijn door:     

• Bestedingen (vraagkant/conjuncturele kant)Bezettingsgraad: hoeveel er van de maximale productiecapaciteit gebruikt wordt.

In welke jaren is er sprake van economische groei?

Maken

Opgave 3.1

Productiecapaciteit (structuur)

De grootte van de productiecapaciteit (structuur)

wordt bepaald door de kwantiteit (omvang)

en de kwaliteit van de productiefactoren (KANO):

1. Kapitaal
   
2. Arbeid
   
3. Natuur
4. Ondernemerschap

Arbeid

Kwaliteit beroepsbevolking --> arbeidsproductiviteit. 

• Scholing/investeren in menselijk kapitaal. 
• Efficiëntie van de organisatie (arbeidsdeling en specialisatie)
• Mechanisering en automatisering.
• maatschappelijke factoren/Arbeidsmentaliteit

Arbeidsproductiviteit en loonkosten per product

Arbeidsproductiviteit: gemiddelde productie per werknemer per tijdseenheid. 

Stijging arbeidsproductiviteit --> meer productie per werknemer --> loonkosten verspreiden over meer producten --> lagere loonkosten per product --> lagere verkoopprijs --> betere concurrentiepositie.  (Nederland verkoopt meer)

Maken

Opdracht 3.2

3.2

A. 450 fietsen/ 30 mensen = 15 fietsen per werknemer

Loonkosten per werknemer = € 108.000/ 30 = € 3.600

B. € 3.600/ 15 fietsen = € 240

C. € 240/ € 400 X 100 % = 60 %

D. 450 X 1,08 = 486 fietsen

E. € 108.000 X 1,05 = € 113.400

€ 113.400/ 486 fietsen = € 233,33

Loonkosten per product

Jan verdient € 20 per uur

Hij produceert 20 producten per uur

Loonkosten per product:

€ 20/ 20 = € 1

Loon werknemer/ arbeidsproductiviteit

Stijging loon en apt

Zijn loon stijgt met 25 % 

De arbeidsproductiviteit stijgt met 50 %

Loon wordt € 20 X 1,25 = € 25

APT wordt 20 X 1,5 = 30

Loonkosten per uur:

€ 25/ 30 = € 0,83 

(0,83 - 1)/ 1 X 100 % = 17 % daling loonkosten per product

Met indexcijfers

Indexcijfer loonkosten per product =

indexcijfer loonkosten per werknemer 

indexcijfer arbeidsproductiviteit             X 100

125/ 150 X 100 = 83

Dus veranderd  met 83 - 100 = - 17 %

Indexcijfer loonkosten

Indexcijfer loonkosten per product =

indexcijfer loonkosten per werknemer            X 100 

indexcijfer arbeidsproductiviteit 

Stel de loonkosten per werknemer stijgen met 9% en de arbeidsproductiviteit met 5%. Dan is het indexcijfer van de loonkosten per product --> 109 : 105 x 100 = 103,8 --> loonkosten per product stijgen met 3,8 %

Maken

Opdracht 3.3

Arbeid

kwantiteit beroepsbevolking --> hoeveel mensen willen en kunnen werken

• omvang bevolking (geboortes, migratie)
• samenstelling bevolking (vergrijzing)
• wetgeving (leerplichtleeftijd, pensioenleeftijd)

De productiefactor Kapitaal

De omvang (kwantiteit) van de productiefactor Kapitaal wordt bepaald door:

1. het producentenvertrouwen
2. de winsten van bedrijven
   
3. de rente (in Nederland door de ECB)
   
4. de besparingen van gezinnen
   
5. de invloed van de overheid met subsidies en heffingen
   

       (arbeids-, kapitaal- of milieubesparend)

De innovatie (kwaliteit) van de productiefactor Kapitaal wordt bepaald door de besteding ervan die leidt tot een verhoging van de arbeidsproductiviteit.

De productiefactor Natuur

De omvang (kwantiteit) en kwaliteit van de productiefactor Natuur is moeilijker te beïnvloeden dan de andere productiefactoren, maar denk aan:

  

1. ontginning van nieuwe bronnen
   
2. inpoldering
   
3. irrigatie

 De productiefactor Ondernemerschap

De omvang (kwantiteit) en de kwaliteit van de productiefactor Ondernemerschap kun je beschouwen als een eigenschap van de productiefactor Arbeid, denk hierbij aan:

1. zorgen voor een efficiënte organisatie
   
2. maken van goede investeringskeuzes
   
3. vergroten van de productiecapaciteit o.b.v.                                                                                                    de productiefactor waar een tekort aan is
4. de overheid kan ondernemerschap stimuleren

        door subsidies (zoals starters-, zelfstandigen-,

        MKB- en investeringsaftrek)

Inkomensongelijkheid in Nederland

LORENZCURVE 

Ongelijkheid heeft voordelen

• Ongelijkheid geeft een prikkel om extra in te spannen. 
• Zorgt voor initiatieven van mensen/onderzoek/ontwikkeling/scholing --> verbetering productiviteit.  

Ongelijkheid heeft nadelen

Minder economische groei door onder consumptie.

• lage inkomens relatief grote tijdvoorkeur --> nu uitgeven. 
• hoge inkomens relatief lage tijdsvoorkeur --> nu sparen/investeren

Door ongelijkheid gaat steeds meer naar de hoge inkomens waardoor er steeds minder wordt geconsumeerd en geproduceerd

Minder investeringen in menselijk kapitaal (geen opleidingenbudget)

Meer schulden

Minder vertrouwen en minder cohesie

Meer sociale gezondheidsproblemen. 

Aan de slag

Maken herhalingsopgave 3.1

Gezamenlijk maken

3.28

Maken in de les

3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.12

Lesdoelen behaald?

Noem de productiefactoren en hun beloning

1.

2.

3.

4.