Leraren met hoge verwachtingen en klasklimaat H11

• Ges
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Leraren met hoge verwachtingen en klasklimaat

Hoofstuk 10 Leraren met hoge verwachtingen en klasklimaat 

Volgens Harris en Rosenthal (1985) is vastgesteld dat het sociaalpsychologisch schoolklimaat in de klas (door hen affect genoemd ) een grote rol speelt in de verwachtingen van leraren. Dit onderzoek geeft aan dat leraren verantwoordelijk zijn voor het complex sociaal systeem in de klas. 

Leraren dragen verantwoordelijkheid voor:

- omgang met elkaar, samenwerken, leren wat er van hen verwacht wordt, leren effectief functioneren in een gemeenschap, verplichtingen nakomen, sociale kwesties oplossen.

Leraren hebben de leiding over de sociale en pedagogische cultuur in de klas. Deze rol omvat onder meer stimuleren van sociaal gedrag bij leerlingen:

- Positieve relatie met zijn leerlingen, met als gevolg dat leerlingen actief leren (sociaal en qua vaardigheden).

- Scheppen van een voor een productief klas klimaat (Pianta et al. 2008).

Leraren met hoge verwachtingen zien het klasklimaat als een factor die de leerontwikkeling van leerlingen bevordert.

Klasklimaat: de stem van de leraar

Het affectieve klimaat in de klas bij leraren met hoge verwachtingen worden vaardigheden zichtbaar door: Nadruk op beheers doelen, gebruik maken van de interesse om hen te motiveren, nadruk op samenwerken i.p.v. competitie, gemengde vaardigheids- groepen, regelmatig wisselen zodat iedereen met elkaar samenwerkt en elkaar helpt (uniformere klasgemeenschap).

•  De leraar maakt gebruik van scaffolding bijvoorbeeld als de leerlingen de vraag verkeerd beantwoorden hiermee behoudt leerling een positief zelfbeeld.

Het affectieve klimaat in de klas bij leraren met lage verwachtingen worden vaardigheden zichtbaar door:

• Indeling in vaardigheidsgroepen, differentiatie in activiteiten, samen werken met een medeleerling met een vergelijkbaar prestatieniveau. Met als gevolg dat leerlingen alleen de relatie aan met hun eigen vaardigheidsgroep.
  

Gedragsmanagement

•  Over het algemeen gaan leraren met hoge verwachtingen positiever om met problemen in de klas.
  

Baker (1990) constateert uit onderzoek dat er twee keer zoveel uitspraken over negatief gedrag is in klassen met lage tevredenheid dan bij leerlingen met een hoge tevredenheid.

Klasklimaat: de stem van de leraar

Het affectieve klimaat in de klas bij leraren met hoge verwachtingen worden vaardigheden zichtbaar door:

• Nadruk op beheers doelen, gebruik maken van de interesse om hen te motiveren, nadruk op samenwerken i.p.v. competitie, gemengde vaardigheids- groepen, regelmatig wisselen zodat iedereen met elkaar samenwerkt en elkaar helpt (uniformere klasgemeenschap).
• De leraar maakt gebruik van scaffolding bijvoorbeeld als de leerlinge de vraag verkeerd beantwoorden hiermee behoudt leerling een positief zelfbeeld.

Het affectieve klimaat in de klas bij leraren met lage verwachtingen worden vaardigheden zichtbaar door:

•  Indeling in vaardigheidsgroepen, differentiatie in activiteiten, samen werken met een medeleerling met een vergelijkbaar prestatieniveau. Met als gevolg dat leerlingen alleen de relatie aan met hun eigen vaardigheidsgroep.

Gedragsmanagment

•  Over het algemeen gaan leraren met hoge verwachtingen positiever om met problemen in de klas.
  

Baker (1990) constateert uit onderzoek dat er twee keer zoveel uitspraken over negatief gedrag is in klassen met lage tevredenheid dan bij leerlingen met een hoge tevredenheid.

Relaties in de klas

Het klasklimaat is een maatstaf voor hoe warm en zorgzaam de relaties tussen de leerlingen en de leraar is en tussen de leerlingen onderling zijn. Het sociaalpsychologisch klimaat hangt deels af van de verwachtingen die de leraar uitspreekt over het samenwerken en de onderlinge relaties. Hoe de leerlingen reageren op de leerervaringen in de klas hangt samen met verwachting van de leraren over de relevantie en de interessewaarde ervan ( Wigfield & Cambria 2010).

  

•  Wigfield & Cambria ( 2010) geven aan dat wanneer leraren een sociaalpsychologisch klimaat scheppen, met een uitdagende leerervaring en een duidelijk leerdoel, de affectieve reactie van de leerling meestal een was met een hoge intrinsieke motivatie en de vastberadenheid dat de leerling succesvol wilde zijn in zijn leerproces. Deze affectieve klasomgeving is dan warmer en ondersteunend waardoor de leerling succesvol kan zijn.
  

•  Solomon et al. (1996) constateerden dat leraren in wijken met een lage sociaaleconomische status het schoolklimaat als minder positief en stimulerend zagen, maar tegelijkertijd de leerlingen minder hartelijk werden bejegend en of werden ondersteund. Keogh stelt dat dat leraren eerder zijn geneigd een positief sociaalpsychologische omgeving aan te bieden aan leerlingen die makkelijker zijn in omgang. 
• Taylor (1993) geeft aan dat dit misschien verklaart dat orde verstorende leerlingen ongeacht hun daadwerkelijke testscores de groep is met het laagste vaardigheidsniveau.                                                          
• Onderzoek Hamre en Pianta (2001) geven aan dat een negatieve leraar-leerling relatie in groep 3 de academische betrokkenheid tot de tweede klas in het VO voorspelt. Dit is waarom de relaties die de leraar met zijn leerlingen heeft van cruciaal belang is.

Onderzoek naar klasklimaat en de verwachtingen van leraren 

• In onderzoek naar lerarenaffect en klasklimaat zijn aanwijzingen gevonden voor discriminerend gedrag bij leraren jegens leerlingen.
•  Differentiatie is non-verbaal of emotioneel (de docent is zich hier misschien niet volledig van bewust). De leraar is minder warm en vriendelijk tegen de verwachtingsarme leerling Cooper en Good vinden deze verschillen volkomen onwenselijk.

• Verwachtingsvolle leerlingen krijgen meer steun van leraren dan verwachtingsarme leerlingen (Babad, 2009)
  

Babad (1998) 

• Hij geeft aan dat hier meer bewust vorming in is gekomen en stelt dat de leerlingen nu wel meer tijd krijgen maar de sociaalpsychologische interactie achterblijft (lichaamstaal en uitdrukking). Babad (1998) stelt dat leerlingen een hekel hebben aan gedifferentieerde emotionele steun. Het affectieve gedrag van leraren kan door leerlingen geïnterpreteerd worden hoe de leraar over hen en hun leren denkt. Een warme en affectieve klas biedt de veilige omgeving die leerlingen nodig hebben om risico’s te nemen in hun leerproces gemotiveerd te zijn om te presteren en op niveau willen blijven leren. Is het klasklimaat positief, dan zie je dit terug in de onderlinge relaties tussen de leerlingen en wordt er gesproken van een gemeenschap.

Achtergrond onderzoek op het gebied van klasklimaat

Hattie (2009)

•  Hij stelt vast dat positieve leerling-leraarrelaties een aanmerkelijk effect hadden op de leerling prestaties.
  

Wentzel (1991,1997,1999)

•  Zij heeft aangetoond dat waargenomen zorgzaamheid van de leraar voor zijn leerlingen gerelateerd is aan de intrinsieke motivatie van de leerling en diens inzet bij uitvoering van de leertaken.

Nieto (1996) en Noddings (1992)

• Zij beschrijven dat de zorgzaamheid van leraren een cruciaal element is in de leerresultaten van leerlingen.
  

Murdock (1999)

•  Hij stelt vast dat wanneer leerlingen merkte dat een leraar lage verwachtingen had van de toekomstige leerresultaten de leerling, de leerling reageerde met een gebrekkige motivatie en slecht gedag.
  

Het werk van Robert Pianta

Pianta heeft in de jaren tachtig de relatie tussen de leerling en de leraar bestudeerd. Hierbij ging het om de leerling in de vroege kinderjaren:

• Uit studie bleek dat als leerlingen zich in de klas op hun gemak voelen en zich ondersteund voelden zij meer leerden. Leerlingen worden betrokkener, zelfstandiger en emotioneel zeker wanneer zij een leraar hebben die positief is, hartelijk en gevoelig is voor hun behoefte, zijn klas effectief leidt en hoge verwachtingen heeft (dus hoge academische eisen stelt), duidelijke en nuttige feedback geeft eb de autonomie van de leerlingen stimuleert.
  

Leerlingrelaties, sociale ontwikkeling van leerlingen en risico leerlingen.

Hamre en Pianta (2001) hebben voor hun onderzoek 179 leerlingen gevolgd. Met name de relatie van de peuterleiders met hun leerlingen.

• Deze studie toonde aan dat een negatieve relatie met de kleuterjuf allerlei uitkomsten op het gebied van leervaardigheden en gedrag kon voorspellen. Dit wijst erop hoe belangrijk het is om al vroeg in het schooltraject positieve relaties aan te gaan met de leraar.
  

Jerome et al (2009) heeft een soortgelijk onderzoek verricht. Hierbij ging het om de meldingen van conflicten.

•  Lerarenfactoren kunnen een rol spelen bij de beoordeling van nabijheid, leraren hebben bij sommige leerlingen eerder een positieve relatie dan bij andere leerlingen.
• Externaliserend gedrag vinden leraren problematisch / leerlingen hebben een reputatie en zij praten over de “probleemleerling”. Dit werkt door in de verwachting van nieuwe leraren en het gedrag van de leerling.
• De waardering van nabijheid neemt af wanneer het conflict toeneemt.

Downer et al (2007) heeft onderzocht of het klasklimaat de voorspelling tot aan groep 5 voorspelde.

•  Leerlingen die in groepjes werkte waren meer betrokken met elkaar dan wanneer zij in een grote groep of zelfstandig werkte. Ook waren zij meer betrokken tijdens de instructie van de leraar vooral als hij beroep deed op hogere denkvaardigheden dan op de basisvaardigheden.

De resultaten getuigen van macht van de leraar en hoe cruciaal het is dat alle leerlingen een hoogwaardige klassenomgeving ervaren.

Toewerken naar een hoogwaardige klassenomgeving voor alle leerlingen

Het is aangetoond dat een zorgzame klassenomgeving positief samenhangt met de leerresultaten en de sociaalpsychologische uitkomsten van de leerling. Hamre en Pianta (2005) voerde een onderzoek uit bij leerlingen waarvan op de kleuterschool al werd vastgesteld dat zij het risico liepen om slechte schoolresultaten te behalen. Hierbij stelde zij vast dat:

•  Warme en zorgzame relaties kunnen het risico op slechte schoolresultaten konden verminderen.
  
•  Een emotionele ondersteunende omgeving kan helpen de prestatiekloof van voor risico leerlingen te verkleinen.
  

H11. Leraren met hoge verwachtingen en klasklimaat

Positieve emoties in de klas vergroten:

• Achterliggende gedachte
• Wat zijn positieve emoties?

Ideeen voor een positief klasklimaat

Instructie, klasmanagement en persoonlijke aandacht

• Leraren met hoge verwachtingen stimuleren samenwerking door het bedenken van gezamenlijke leeractiviteiten
• Leraren met hoge verwachtingen zijn zich bewust van verbaal en non- verbaal gedrag
• Leraren met hoge verwachtingen letten op hun taalgebruik
• Leraren met hoge verwachtingen stellen uitdagende, open vragen
• Leraren met hoge verwachtingen  maken persoonlijk contact met hun leerlingen
• Leraren met hoge verwachtingen  hebben ook voor verschil, diversiteit in de klas

Tekst

Welke gezamenlijke leeractiviteiten kun je bedenken om een positief leerklimaat te bevorderen?

Welke activiteiten in de les kun je bedenken om samenhang in de klas te stimuleren?

Afsluiting

Dank voor jullie input vanuit het boek hoge verwachtingen en de aanbevelingen van de NRO!