Thema 5, BS 5 (Gedrag) en BS 6 (Regeling)

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 5 Waarneming, gedrag en regeling

Schrift, pen, planner en boek op tafel NORM 5.5 en 5.6

Schrijf de leerdoelen van deze les in je schrift.

Je kunt uitleggen wat gedrag is.

Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.

Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag.

Je kunt benoemen wat terugkoppeling is en hiervan een voorbeeld geven.

Je kunt de werking van adrenaline, glucagon en insuline benoemen.

INSTRUCTIE

FLUISTEREND OVERLEG

INSTRUCTIE

FLUISTEREND OVERLEG

wat weet je nog van de vorige les?

Wat is gedrag?

Wat is gedrag?

Gedrag is alles wat een mens of dier doet. 

Bijv. lachen, lopen, naar iets kijken, stil staan, eten, slikken geluid maken etc. 

Planten vertonen géén gedrag!

Gedrag

Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen en een doel hebben. 

Bepaalde handelingen volgen elkaar op in een vaste volgorde en het effect van de ene handeling leidt tot een volgende.

Dit noem je een gedragsketen. 

Wat zijn de 3 handelingen die leiden tot het openen van de noten?

Prikkels en Motivatie

Inwendige prikkel: een prikkel die in het lichaam ontstaat.

bijv. honger of dorst.

Uitwendige prikkel: een prikkel die buiten het lichaam ontstaat. 

Deze prikkels neem je waar met je zintuigen.

Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van een bepaald gedrag.  Vaak een inwendige prikkel.

Reactie op een prikkel noemen we respons

Wat was de motivatie van de dolfijnen?

Aangeboren en aangeleerd

Aangeboren gedrag is gedrag wat al meteen na de geboorte wordt getoond. 

Aangeleerd gedrag is gedrag dat ontstaat door leren. 

Sociaal gedrag

Gedrag wordt bij veel dieren beïnvloed door soortgenoten. 

Gedrag van soortgenoten naar elkaar noem je sociaal gedrag.

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag noem je een signaal.

Wat is hier het signaal?

Normen en waarden

Ons gedrag wordt beïnvloed

Waarden zijn dingen die mensen belangrijk vinden in het leven. 

Normen zijn de ongeschreven regels over hoe jij je moet gedragen. 

Observatie en interpretatie

Een bepaald signaal kan een verschillende betekenis hebben. 

Wat je observeert (wat je waarneemt) kan je op verschillende manieren interpreteren (kan je een betekenis aan koppelen). 

Welke emotie toont deze chimpansee?

Ethogram

Benoemen van handelingen van een dier. 

Objectief, dus zonder interpretatie. 

Protocol

Thema 5 Waarneming, gedrag en regeling

Schrift, pen, planner en boek op tafel NORM 5.5 en 5.6

Schrijf de leerdoelen van deze les in je schrift.

Je kunt uitleggen wat gedrag is.

Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.

Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag.

Je kunt benoemen wat terugkoppeling is en hiervan een voorbeeld geven.

Je kunt de werking van adrenaline, glucagon en insuline benoemen.

INSTRUCTIE

FLUISTEREND OVERLEG

INSTRUCTIE

FLUISTEREND OVERLEG

Voor wie wil

Our planet

(Netflix)

Gedrag van dieren

Hormonen

Hormonen zijn stoffen die de werking van organen reguleren.

Wat zijn hormonen?

1. Een bepaald type bloedcellen
2. Stoffen die processen in je lichaam regelen
3. Stoffen die werken op hormoonklieren
4. Geurstoffen die worden uitgescheiden

Hormonen

• Naast je zenuwstelsel regelt het hormoonstelsel processen in je lichaam. 
• Het hormoonstelsel bestaat uit hormoonklieren die hormonen produceren.

Hoe worden hormonen vervoerd?

1. Door hormoonklieren
2. Door de bloedbaan
3. Door de zenuwen
4. Door de lymfevaten

Waar wordt adrenaline in je lichaam gemaakt?

1. In je nieren
2. In je adrena
3. In je bijnieren
4. In je bloedvaten

Alvleesklier

glucagon en insuline 

Regeling glucose gehalte

• Onder invloed van insuline wordt glucose in de spier en levercellen omgezet in glycogeen. 
• Hierdoor daalt de bloedsuikerspiegel. 
• Onder invloed van glucagon wordt glycogeen omgezet in glucose. 
• Hierdoor stijgt de bloedsuikerspiegel. 

1

2

3

4

5

Alvleesklier

Bijnier

Teelbal

Schildklier

Hypofyse

Thema 5 Waarneming, gedrag en regeling

Schrift, pen, planner en boek op tafel NORM 6.5 en 6.6

Schrijf de leerdoelen van deze les in je schrift.

Je kunt uitleggen wat gedrag is.

Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.

Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag.

Je kunt benoemen wat terugkoppeling is en hiervan een voorbeeld geven.

Je kunt de werking van adrenaline, glucagon en insuline benoemen.

INSTRUCTIE

FLUISTEREND OVERLEG

INSTRUCTIE

FLUISTEREND OVERLEG

Je kunt uitleggen wat gedrag is.

0100

Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.

0100

Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag.

0100

Je kunt benoemen wat terugkoppeling is en hiervan een voorbeeld geven.

0100

Je kunt de werking van adrenaline, glucagon en insuline benoemen.

0100